Econoom Ivan Van de Cloot keihard voor regering-Michel: “Ik kan een revolutie ontketenen”

It’s the economy, stupid. Dat het sociaaleconomisch beleid ons land weer op de rails zet, is zowat het enige waarover de regeringspartijen het eens zijn. Maar klopt dat wel? Wij gaan te rade bij econoom Ivan Van de Cloot. En die is vlijmscherp. “Het verhaal van deze regering: veel te weinig ambitie. En symboolpolitiek.”

Ivan Van de Cloot (40) is al negen jaar hoofdeconoom van denktank Itinera. Geert Noels noemde hem ooit zelfs “technisch de meest onderlegde econoom van België.” In zijn jongste boek Tax Shift schetst Van de Cloot de nood aan een échte belastinghervorming. In eerdere boeken zoals Roekeloos legde hij meedogenloos bloot hoe lichtzinnig machtshebbers omspringen met financieel beleid. Ook in dit gesprek zal hij zich niet inhouden.

Om met de deur in huis te vallen: klopt de federale regering zich terecht op de borst over haar sociaaleconomisch beleid?

Het glas is niet leeg, maar ook niet meer dan halfvol. We beleven een economische hoogconjunctuur. Je ziet dat aan de groei en de jobcreatie. De regering schrijft dat natuurlijk op haar conto. Dat mag, dat is politiek. Maar ze gebruikt die gunstige wind niet om echte hervormingen door te voeren. De regering heeft vanaf het begin een grote tactische fout gemaakt. Ze lijdt net als haar voorgangers aan hervormingsfobie, de idee dat mensen bang zijn van hervormingen. De regering vreesde afgeschilderd te worden als asociaal en radicaal. Gevolg: ze beperkt zich tot kleine stappen. En wat blijkt nu? Dat ze toch de kritiek krijgt asociaal te zijn. Vakbonden spreken zelfs van de grootste sociale horror ooit. Dat is dus een grote tactische fout. Men had moeten durven gaan voor doorgedreven hervormingen. Dit was hét moment, niet alleen door de gunstige economische wind, maar ook door de unieke coalitie zonder de PS, toch het toonvoorbeeld van die hervormingsfobie. Mijn tweede algemene kritiek is dat de regering niet durft uitleggen waarom ze iets doet. Fiscaliteit bijvoorbeeld wordt uitgelegd als cadeaupolitiek voor één doelgroep, terwijl goede fiscale hervormingen iedereen ten goede komen.

N-VA voorzitter Bart De Wever zei onlangs in deze krant dat de belastingdruk afneemt en de koopkracht stijgt. Klopt dat?

De belastingdruk neemt af, ja. Van 48,3 tot 46,7 procent van het nationaal inkomen. Dat gaat kwalitatief in de goede richting, maar is kwantitatief veel te weinig. Dat is het verhaal van deze regering: veel te weinig ambitie. Wat de koopkracht betreft: die stijgt inderdaad. Maar sta me toe één groot voorbehoud te maken: de tax shift is serieus ondergefinancierd. Die had budgetneutraal moeten zijn. Men schuift de rekening door naar de toekomst. Ik noem dat symboolpolitiek. Dat is ook typerend voor deze regering. Men doet een hervorming, en wil meteen uitpakken met resultaten.

“De regering lijdt aan hervormingsfobie. Dit is een gemiste kans.”

Wat had de regering moeten doen?

Een ernstige tax shift is een belastinghervorming waar minstens twee legislaturen niet aan gemorreld zal worden. Dat is het criterium. En dat is hier niet het geval. De maatregelen in de tax shift zijn speldenprikjes. Dit is een gemiste kans, hoor. Als deze coalitie de hervormingsfobie niet kan overwinnen, welke zal dat wel kunnen? Om op uw vraag terug te komen, een echte hervorming streeft naar een bredere belastbare basis en lagere tarieven. Vandaag staan we veel te veel aftrekken en uitzonderingen toe. Dat maakt dat je een smalle basis hebt die je aan hoge tarieven moet belasten.

Dat hoor ik elke partij zeggen. Waarom wordt dat niet aangepakt?

Je moet goed weten dat achter elke uitzondering een lobbygroep zit. Die weten zeer goed wanneer ze op de deur moeten kloppen. Dat gebeurt dan tijdens de begrotingscontrole. Door die cadeaupolitiek is een fiscaal landschap gecreëerd waar een kat haar jongen niet meer vindt. Tenzij wie de middelen heeft om fiscalisten onder de arm te nemen. Als je de uitzonderingen eruit haalt, kan je met lagere tarieven evenveel ophalen. Maar twee: als je de belastingen echt wil verlagen, moet je ook ernstig ingrijpen op de uitgaven. En ook dat doet deze regering niet. Vreemd, want dat was wel wat de regeringspartijen aan de kiezer beloofden en waarvoor ze dus steun kregen van die kiezer. Maar opnieuw gaat elke begrotingsbespreking over de input. Als je niet ernstig in kaart brengt wat de output is, wat de staat doet met dat geld, dan kan je alleen onzinnige of symbolische maatregelen nemen. Dat is wat gebeurt. Wij wijzen als denktank nochtans op buitenlandse succesverhalen die tonen dat het anders kan.

Is de verlaging van de vennootschapsbelasting een symbooldossier?

De eerste prioriteit moet een verdere verlaging van de lasten op arbeid zijn. Je zou soms denken dat ons fiscaal systeem uitgevonden is door Markies de Sade, een meesterbrein in sadisme. Hoe kan je met je fiscaal systeem je samenleving zo hard mogelijk vergiftigen? Nu, alle belastingen zijn nefast, de ene al wat meer dan de andere. En de vennootschapsbelasting is meer nefast, een verlaging is dus belangrijk. Bedrijven die hier al zwaar geïnvesteerd hebben, zullen niet zo snel vertrekken. Maar die hoge belasting schrikt wel nieuwe bedrijven af. En dat is schadelijk op termijn.

En de invoering van een meerwaardebelasting?

Als je een brede fiscale hervorming doorvoert, kan dat een plaats hebben. Maar als je dat doet in ruil voor een lagere vennootschapsbelasting, dan zal dit niets opbrengen. Behalve een symbool dat goed klinkt bij de achterban. Dat geef ik u op een briefje. Wat trouwens vreemd is: mensen vertalen de roep om meer rechtvaardigheid in meer belastingen. Dat klopt niet. Ook kapitaal wordt al zwaar belast.

“Als je ziet hoe lichtzinnig politici omgaan met de schuld: elke ouder zou zwaar verontwaardigd moeten zijn.”

Is ons fiscaal systeem dan rechtvaardig?

Neen, dat niet. In ons land betaal je minstens twee keer meer successierechten dan in elk ander Europees land. Of het kadastraal inkomen. Ik kan een revolutie ontketenen als ik dat wil. Hoe wordt dat bepaald? Op basis van schattingen van de jaren zeventig. Ik kan aantonen dat Jef vijf keer meer moet betalen dan Jan, terwijl hun woningen dezelfde verkoopwaarde hebben. Als ik daar morgen echte namen op kleef, volgt er revolutie. Je kan niet tot de eeuwigheid mensen ongelijk behandelen. Dát moet je aanpakken als je meer fairness wil, je moet geen extra tarieven invoeren of tarieven verhogen.

Dat het begrotingsevenwicht wordt uitgesteld tot 2019, is dat een goede zaak?

(zucht) Men moet in dit land eens beseffen dat onze toekomst aan een zijden draadje hangt. Door de torenhoge overheidsschuld zijn wij extreem kwetsbaar. Van de ene op de andere dag kan het gedaan zijn. Stel dat parameters plots tegenvallen: negatieve groei, stijging van de rente, tegenslagen in bancaire dossiers. Er moet weinig gebeuren of de overheidsschuld ontploft. Die is intussen opgelopen tot 105,8 procent. Als je dan ziet hoe lichtzinnig politici daarmee omgaan. (feller) Elke ouder zou zwaar verontwaardigd moeten zijn. Dit is het zwaard van Damocles voor onze kinderen en kleinkinderen. Maar elke keer opnieuw vinden ze een excuus om dat evenwicht uit te stellen. Ooit loopt dat fataal af. En opnieuw: ook dit beloofden de regeringspartijen aan te pakken toen ze een mandaat vroegen aan de kiezer.

De twee miljard die de verkoop van de aandelen van BNP Paribas opbrengt, is welgekomen. Toch deelt u de hoerasfeer niet.

(droog) Sommigen zeiden dat we geld verdienden aan de bankencrisis. Dat is er los over.

U bedoelt voormalig premier Yves Leterme (CD&V).

(onverstoord) De schuld is met honderd miljard gestegen door de crisis. Dat je dan de mensen blaasjes durft wijsmaken, dat kan ik niet begrijpen.

“Ziekelijk uitstelgedrag is rode draad in de Belgische politiek”

Wat vindt u van de verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar?

Deze regering heeft de verdienste als eerste dat dossier ernstig te nemen. Maar die verhoging is een alleenstaande maatregel. En dreigt dus gewoon een symbool te zijn. De regering zegt dat ze de vergrijzingskosten halveert. Dat klopt niet. Ik heb die cijfers in detail bestudeerd. Men rekent bijvoorbeeld migratie mee. Maar dat vereist dan wel dat migranten werken. Net daarin behoren wij tot de zwakste landen van Europa. Men moet die verhoging koppelen aan andere maatregelen. Voer bijvoorbeeld een puntensysteem in zodat mensen gestimuleerd worden om langer te werken.

Dat zou er komen in 2030.

Dat moet nú opgestart worden. Kent u het verhaal van de heilige Augustinus? Die bekeerde zich ooit tot het christendom en werd verplicht de belofte van kuisheid af te leggen. Morgen, zei hij, niet vandaag. Dat ziekelijk uitstelgedrag is de rode draad in de Belgische politiek in belangrijke dossiers.