John Crombez (SP.A) luidt de alarmbel: “De zorg faalt als nooit tevoren”

Valt er veel te vieren op deze Dag van de Zorg? De schrijnende verhalen van de voorbije maanden doen denken van niet. Een jongen van acht die thuis sterft van verwaarlozing, een jongen van negentien die in een tentje sterft van de honger, een vrouw met een beperking die drie dagen op voorhand een aanvraag moet indienen om naar het toilet te kunnen gaan, ouderen die hun rusthuisfactuur niet kunnen betalen. SP.A-voorzitter John Crombez schiet met scherp op bevoegd minister Jo Vandeurzen (CD&V).

Op uw Facebookpagina schreef u vorige maand: “Elk greintje menselijkheid is verdwenen in de zorg.” Is het zo erg gesteld?

Ja, absoluut. Ik praat veel met mensen uit de sector en ik stel vast dat de Vlaamse zorg niet meer het kwaliteitsniveau haalt dat menswaardig is. Een vrouw van negentig moet elke dag de bus nemen naar het rusthuis om haar man eten te geven. Het personeel heeft alleen tijd om eten op tafel te zetten. Jordy, een jongen van negentien, sterft in een tentje. Andere jongeren zeggen mij dat zij wel eens de volgende zouden kunnen zijn. En dat gaat niet over enkelingen. Of het voorbeeld van deze week. Een jongen van acht die sterft van verwaarlozing, terwijl zijn school had gewaarschuwd voor een problematische thuissituatie. Toch woonde die jongen nog steeds bij zijn moeder. Echt waar: ons zorgbeleid leidt tot grote drama’s.

Wijst u Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) met de vinger?

Ja, natuurlijk. Hij, en de hele Vlaamse regering, zijn verantwoordelijk. Vandeurzen is bekaaid uit de regeringsonderhandelingen gekomen. Men maakt komaf met het normale groeitraject van de middelen voor Welzijn. Dat betekent: minder investeringen. Dan krijg je die drama’s. Vandeurzen kan niet uitvoeren wat hij wil. Hij staat onder druk van N-VA dat sinds 2010 extreemrechts is wat zorg betreft. Altijd maar besparen. En ik denk zelfs dat hij dat ook beseft. De sluipende privatisering onder het mom ‘vermaatschappelijking’ is een regelrechte ramp. Dit neigt naar het Amerikaans model. Betaalbare en kwaliteitsvolle zorg is voor SP.A een absolute kerntaak van een overheid. Helaas brokkelt zowel de kwaliteit als de betaalbaarheid snel af in Vlaanderen.

“De zorg haalt niet meer het kwaliteitsniveau dat menswaardig is. Dat leidt tot grote drama’s.”

Wat kan u doen als oppositiepartij?

Vandeurzen wakker schudden. En heel concreet: we vragen een onderzoek naar de werking van de administratie jongerenwelzijn. Er loopt daar van alles fout. Jongeren die thuis geconfronteerd worden met zware agressie of misbruik, worden gewoon teruggestuurd naar huis. En wat zeggen Vandeurzen en de administratie dan? Dat het allemaal wel meevalt, dat al die verhalen kleine foutjes van het systeem zijn, groeipijnen. (feller) Dit stoot mij echt tegen de borst. Men communiceert alsof alles goed loopt. Dat is gewoon schandalig. Ik heb het ermee gehad, echt waar. De mensen die werken in de zorg, zetten zich keihard in, maar je voelt dat ook zij aan het opgeven zijn. Zij weten vaak heel goed wat nodig is om jongeren te beschermen, maar kunnen niets doen door een gebrek aan middelen of plaatsen of door administratieve problemen. Dit is niet enkel een kwestie van centen, hé. De invoering van de integrale toegangspoort bijvoorbeeld is een ramp voor de jeugdzorg. Dat zorgt ervoor dat zorgverstrekkers meer tijd besteden aan administratie dan aan zorg. Jongeren met noden worden dossiers die op een stapel verdwijnen

Vandeurzen wil de jeugdhulp uitbreiden tot 25 jaar om nieuwe Jordy’s te voorkomen. Een goed idee?

Qua principe is dat goed, ja. Je mag jongeren maar loslaten als ze zelf te kennen geven dat ze sterk genoeg zijn. Maar ik heb zijn nota gelezen. Window dressing noem ik dat. Overal zie ik staan ‘voor zover er middelen zijn om dat te doen’. Neen, sorry, dit zal het niet oplossen. Jordy moest zijn instelling verlaten toen hij 18 was. Niet lang daarna krijgt die instelling een rapport binnen waarin staat dat Jordy verlengde minderjarigheid nodig heeft. Met andere woorden: dat hij niet voor zichzelf kan instaan. Wat zegt die instelling? ‘Jordy is al buiten, we gaan het ons niet meer aantrekken.’

Opvallend is de harde kritiek van alle kanten op Vandeurzens paradepaardje, de persoonsvolgende financiering in de gehandicaptenzorg. Voortaan gaat het budget naar de mensen, en niet naar de voorzieningen. Uw partij heeft dat mee goedgekeurd.

Dat klopt. En dat principe is ook goed: mensen met een beperking moeten zelf hun leven kunnen organiseren. Maar in december bleek dat er niet genoeg middelen waren om dat al in te voeren. Iedereen was het daarover eens: ouders, instellingen, de mensen zelf, noem maar op. Als het ingevoerd zou worden, zouden er drama’s volgen. Vandeurzen trok zich niets aan van de kritiek, en voerde het systeem wél door in januari. Gevolg: de ene krijgt een budget, de andere krijgt niets. Ander gevolg: instellingen moeten overgaan tot collectief ontslag. Die vijftig ontslagen bij ADO Icarus, dat is maar een voorproefje van wat nog komt, hé. De instellingen weten het ook niet meer: gaan we wel nog genoeg mensen vinden met budget om de werking te financieren? Niets is erger dan een goed idee dat helemaal verkloot wordt. En dat is met dit systeem het geval.

“Minister Vandeurzen communiceert alsof alles goed loopt. Dat is gewoon schandalig.”

Wat had de minister moeten doen? Het systeem afvoeren?

Neen. Ofwel voldoende budget vrijmaken, ofwel wachten met de invoering. Dat wou hij natuurlijk niet. Hij wil dit nieuwe systeem op zijn visitekaartje voor de volgende verkiezingen.

Hoeveel budget is er te kort?

Dat is moeilijk om uit te rekenen. Mensen krijgen een budget in functie van hun zorgzwaarte. Maar goed, als je ruwweg schat, zal dat zeker over 300 miljoen gaan.

Aan de zijlijn roepen is makkelijk. Maar waar zou u het geld halen? De premie voor de zorgverzekering nogmaals optrekken?

Ik denk niet dat dat nodig is, neen. Met het huidige budget moet je meer kunnen doen. Maar je moet andere keuzes maken. Zorg moet een prioriteit zijn voor de overheid. Dat men een budget van negen miljard vastlegt voor Defensie, is een schande. Of de bedrijfssubsidies, dat gaat over veertien miljard. Schrap daarin.

Dat is allemaal federale materie. Waar vindt u in Vlaanderen meer geld voor de zorg?

Dat is iets moeilijker dan federaal, dat geef ik toe. Maar een evidente keuze was geweest dat Vlaanderen niet akkoord ging met het feit dat zij mee de tax shift moet financieren. Dat gaat al snel over honderd miljoen. Een andere evidente keuze was geweest dat Vlaanderen niet akkoord ging om op te draaien voor de federale begrotingsinspanning. Dat zou opnieuw over honderd miljoen gaan. Ik weet het, dit zijn technische begrotingskwesties, maar die doen er wel toe. Het zou in de vorige Vlaamse regeringen trouwens niet gebeurd zijn: Yves Leterme en Kris Peeters zouden nooit aanvaard hebben dat de federale regering eenzijdig de beslissing zou nemen om Vlaanderen minder middelen te geven.

Minister Vandeurzen stopt zich vaak weg achter de versnippering van bevoegdheden en de tijd die vernieuwing nodig heeft. Heeft hij geen punt?

Alleen als het over geestelijke gezondheidszorg gaat, kan hij die versnippering inroepen. Anders niet. Een Vlaams minister van Welzijn had nooit zoveel bevoegdheden als nu. Het budget is na de staatshervorming gestegen naar meer dan tien miljard. Dat is ongezien. Dan moet je geen excuses inroepen. En toch faalt onze zorg als nooit tevoren. Een rijke regio als Vlaanderen moet minstens in staat zijn zorg te dragen voor haar jongeren, ouderen en mensen met een beperking. Dat doet het vandaag niet. En dan nog eens communiceren dat alles op wieltjes loopt, op wat systeemfoutjes na, dat is onwaarschijnlijk.