Een optimistische premier Alexander De Croo (Open VLD) blikt vooruit op het nieuwe jaar: “We moeten tonen dat we béter kunnen”

BRUSSEL – “Ik heb nog veel ijzers in het vuur en ik wil die ook realiseren.” Het is een optimistische Alexander De Croo (Open VLD) die vooruitblikt op het nieuwe jaar. The time is now . De kritiek op de begroting aanvaardt hij, maar voorts vindt de premier de beeldvorming over zijn regering te negatief. Wij hebben een lang gesprek met de eerste minister van dit land. De man heeft trouwens iets goed te maken …

De Wetstraat 16 is een plechtstatig gebouw. De resident van vandaag is dat veel minder, Alexander De Croo heeft geen nood aan das of decorum. Of toch niet in deze vakantieperiode. Het is een opvallend goedgeluimde premier die ons de hand schudt en een koffie aanbiedt. Dat heeft veel te maken met de nakende deal met Engie – over de levensduurverlenging van kerncentrales Doel 4 en Tihange 3. De Franse energiereus is namelijk de eigenaar daarvan. Aanvankelijk zouden we een wandeling maken in de Vlaamse Ardennen, zijn thuisbasis, om het nieuwe jaar in te luiden, maar het werk besliste anders. “Het was een tumultueuze kerst”, zegt hij.

Hebt u geen tijd gehad voor vakantie?

( zucht ) “Amper. Twee volle dagen, denk ik. We waren anderhalve dag ver op onze skivakantie, toen ik naar huis moest. Het was pas op oudejaarsavond om 23 uur dat ik terug was bij mijn gezin. ( stil ) Dat was niet fijn voor mijn vrouw en kinderen. Ik heb iets goed te maken tegenover hen. Ik besef dat heel goed.”

Waarom moest u naar huis?

“Voor de onderhandelingen met Engie. Een premier heeft de verantwoordelijkheid om zulke akkoorden zélf te sluiten, hoe sterk zijn team ook is. ( benadrukt ) We spreken hier over een historisch akkoord, hoor. We houden twee nucleaire centrales tien jaar langer open – tot 2035. Dat is ongezien. We zetten een ongelooflijk belangrijke stap in de richting van bevoorradingszekerheid op langere termijn. Bovendien worden we zélf voor vijftig procent eigenaar van deze kerncentrales. Je kan het belang daarvan niet onderschatten.”

Zijn twee centrales niet te weinig?

“Dat is een terechte vraag en we hebben die ook gesteld aan netbeheerder Elia. We hebben vorige maand een rapport gekregen, waarin uitgegaan wordt van het slechtste scenario. Als alles tegenvalt, wat hebben we dan nog nodig? Ik kan u verzekeren: we nemen geen enkel risico met onze bevoorradingszekerheid. Maar mag ik wel eens benadrukken dat ons land er niet slecht voor staat? Behoudens een enorme schok is onze bevoorrading voor de komende jaren verzekerd. Wij discussiëren over de winters van 26 en 27, en terecht. Maar u moet eens kijken naar de debatten in onze buurlanden. In Frankrijk zijn ze bezig over een afschakelplan voor déze winter, in Ierland en in Duitsland doen ze zelfs weer vuile kolencentrales open.”

Laten we vooruitblikken op het nieuwe jaar. Ik heb u vooraf gevraagd om de drie grootste uitdagingen voor ons land op te lijsten. Wat staat op nummer één?

“De belangrijkste is zonder twijfel energiekost en -bevoorrading. Vandaar het belang van de deal met Engie. Ook het Europese prijsplafond op gas ( 180 euro/MWh, red. ) – wat uit de Belgische koker komt – is een belangrijke stap vooruit. Dat is trouwens een van de redenen waarom de prijzen vandaag dalen. We geven de speculanten het signaal dat we niet met ons laten sollen. De volgende stap is de energiefactuur structureel hervormen. Dat is voor dit voorjaar.”

Minder gul zijn met cadeautjes aan Jan en alleman, bedoelt u?

( geprikkeld ) “Sorry, maar de meeste steun was wél doelgericht. Maar als op een bepaald moment ook de middenklasse haar facturen niet meer kan betalen, wat moet een regering dan doen? Wij hebben niemand in de steek gelaten. Mag ik erop wijzen dat geen enkel land in Europa de koopkracht zo goed beschermd heeft? Maar inderdaad: nu moeten we structureel te werk gaan. We gaan de btw definitief verlagen naar zes procent en tegelijk de accijnzen hervormen, zodat we echt beleid kunnen voeren. Als je werkt met accijnzen, dan kan je bijvoorbeeld duurzaam verbruik stimuleren en veelverbruikers meer belasten.”

Intussen zorgt het capaciteitstarief – een nieuwe berekening van het verbruik – voor veel onzekerheid. Wat denkt u daarvan?

“Ik kan dat moeilijk inschatten. Het is geen regeringsbeslissing, maar een beslissing van de VREG ( de regulator van de markt, red. ). Maar als het ertoe zou leiden dat mensen bewuster omgaan met energie, dan kan het een goede zaak zijn.”

Wat is de tweede uitdaging voor het nieuwe jaar?

“Meer mensen aan de slag krijgen. Als we onze sterke sociale zekerheid overeind willen houden, dan moeten we daarin slagen. Ik ga niet flauw doen: ik had graag verder gestaan op vlak van arbeidsmarkthervorming. Maar ik ga niet akkoord met zij die zeggen dat we niets doen. ( op dreef ) Vorig jaar zijn er 100.000 jobs gecreëerd, een historisch hoog aantal. Dat is ook dankzij onze maatregelen: het activeren van langdurig zieken, het recht op opleiding, de vierdagenwerkweek, noem maar op.”

U benadrukt wat u al gedaan hebt. Maar wat is de uitdaging voor het komende jaar?

“Ik wil verder gaan en ik kijk in de eerste plaats naar de pensioenen. We moeten daar absoluut een bijkomende stap zetten. Ik wil hier niet in detail gaan – dat is voor de regeringstafel -, maar de filosofie moet zijn: langer werken attractiever maken. Ook op vlak van arbeidsmarkt moeten we nog maatregelen nemen, zodat de vele vacatures eindelijk ingevuld geraken.”

De werkloosheidsuitkering beperken in de tijd, is dat een optie?

“Ik ben daar persoonlijk voorstander van, maar ik ga geen onrealistische ballonnetjes lanceren. Ik ken de limieten van mijn regeringspartners en ik wil die ook respecteren. Dat zal dus niet voor deze legislatuur zijn. Dat brengt me trouwens bij de derde uitdaging voor het nieuwe jaar, als ik mag?”

Ga uw gang. Ik kom straks terug op de pensioenen.

“De politiek heeft het voorbije jaar geen goede beurt gemaakt als het gaat over stijl en omgang met elkaar. Ik heb te veel profilering gezien op basis van ballonnetjes en te weinig op basis van resultaten. Dat moet omgekeerd worden. Ik vond de omgang met elkaar ongemeen hard. Ik hoop dat we komend jaar meer mededogen en respect kunnen tonen. Wij hebben een voorbeeldfunctie te vervullen. Ik heb zelfs mogen horen dat ik gelogen zou hebben in het parlement.”

U doelt op de WhatsApp-discussie over de begroting. Hebt u niet gelogen?

“Neen. En wie dat beweert, moet met bewijzen komen. Maar ik heb tot op vandaag geen enkel bewijs gezien.”

Het ontslag van staatssecretaris Eva De Bleeker (Open VLD) was ook niet fraai voor het beeld van de politiek.

“Dat was een dramatisch moment. ( stil ) Zij heeft intussen in interviews gezegd dat ze de pagina heeft omgedraaid. Ik heb daar veel respect voor.”

Was haar ontslag wel terecht? De oppositie wilde uw ontslag.

( zucht ) “Op basis van wat? Op basis van beweringen die niet kloppen? ( denkt na ) Het was een moeilijke beslissing tegenover Eva, maar wel een noodzakelijke.”

‘Wat als zij een man was geweest’, vraagt Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) zich af.

( windt zich op ) “Dat zou geen enkel verschil gemaakt hebben. De beslissing is genomen op basis van feiten, van fouten die gemaakt zijn. Ik heb trouwens op dat gebied van niemand lessen te krijgen. De federale regering telt meer vrouwen dan mannen. Dat is een unicum in ons land.”

U wou als premier het vertrouwen in de politiek herstellen. Afgaande op onderzoeken waaruit blijkt dat mensen hun vertrouwen in de democratie verliezen, bent u niet geslaagd.

“U bent wel heel vroeg met uw conclusies, we zijn nog lang niet aan de finish. Maar akkoord: de roep naar een autoritaire leider is verontrustend. Dat is trouwens geen exclusief Belgisch fenomeen. Ook onze buurlanden worstelen daarmee.”

Leven wij over twintig jaar nog in een democratie?

( denkt lang na ) “Ik hoop van wel en ik zal daar alles aan doen.”

U zegt niet ja.

“Omdat ik geen glazen bol heb. Onze democratie zal ook maar overleven als we allemaal soms wat meer geduld tonen. Kijk naar de coronacrisis. In het begin werd gezegd dat onze democratieën niet bestand zijn tegen zulke crisissen. Autoritaire landen zoals China en Rusland zouden veel daadkrachtiger zijn. (op dreef) Maar zie vandaag: het zijn onze democratieën die het best bestand blijken. In China moeten ze nog altijd lockdowns organiseren. Alleen moeten we soms eens aanvaarden dat de besluitvorming trager verloopt. Dat is omdat een democratie rekening houdt met iedereen. Een autoritaire leider houdt vooral rekening met zichzelf.”

Het valt mij op dat u onze ontspoorde begroting niet noemt als een van de uitdagingen voor het komende jaar.

“Toch wel, hoor. Dat is waarom we meer mensen aan de slag willen. We hebben veel maatregelen genomen om onze bedrijven en gezinnen overeind te houden in deze crisis. Dat heeft zijn weerslag op de begroting.”

De crisis is nochtans niet het grote pijnpunt, zegt econoom Gert Peersman. Hét pijnpunt is de toenemende vergrijzingskost.

( knikt ) “Vandaar dat we een nieuwe stap in de pensioenen moeten zetten.”

U moet de pensioenleeftijd koppelen aan de levensverwachting, zegt hij.

“De wettelijke pensioenleeftijd staat al op 67 jaar. Dat is het punt niet. Het probleem is de effectieve pensioenleeftijd. De meerderheid van de mensen gaat met pensioen tussen de 60 en de 63. Als we die mensen kunnen aanzetten om één of twee jaar langer te werken, dan kunnen we de vergrijzingskost onder controle krijgen. Dat is wat we moeten doen.”

De PS zegt neen tegen elke pensioenhervorming. Voorzitter Paul Magnette liet in Het Laatste Nieuws zelfs noteren dat hij zeer boos is op u omdat u zelf een voorstel op tafel hebt gegooid.

( droog ) “Als hij echt zó boos zou zijn, dan zou hij mij wel gebeld hebben. Maar ik heb hem niet gehoord. Dat is wat ik daarnet zei, hè. Wat willen we realiseren? Dat er meningsverschillen zijn tussen partijen, oké: dat is de essentie van politiek. Maar we mogen de andere essentie niet uit het oog verliezen, namelijk aan tafel gaan en akkoorden sluiten. Dat is wat de burger van ons verwacht.”

Kan een regering met zeven partijen wel daadkrachtig beleid voeren?

(fel) “Já. Of was het coronabeleid niet daadkrachtig genoeg? En de aanpak van de energiecrisis? U zegt daarover zelfs dat we te veel doen. De evacuatie van Afghanistan, de extra investeringen in Defensie, de aanpak van langdurig zieken, meer duurzame energie op zee, dat is niet niets, hoor. Is het makkelijk met zeven partijen? Neen. Zeker het voorbije jaar was het vaak moeizaam. Maar in een regering met vier partijen kan het ook moeizaam gaan, en ik spreek uit ervaring. Het gaat veeleer over de wil om samen te werken. Het komende jaar moeten we tonen dat we beter kunnen. Ik heb nog veel ijzers in het vuur en ik wil die realiseren.”

Vindt u dat media en opiniemakers te streng oordelen over uw regering?

“Ik ga niet ontkennen dat ik af en toe vloek. Gelukkig blijft dat niet langer hangen dan 24 uur. (lacht) De kritiek op de begroting, die kan ik aanvaarden. Maar men doet soms alsof alles slecht gaat. Dat is niet de waarheid. We doen het goed op vlak van jobcreatie en koopkrachtbescherming. Dat mag ook gezegd worden. Helaas is het typisch Belgisch om vooral negatief te zijn over onszelf. Wij zijn wereldtop op zoveel vlakken – biotech, windenergie, noem maar op -, maar we durven dat zelden of nooit te zeggen. Dat is een groot verschil met Nederlanders en Fransen. En ja, er zijn ook problemen. Maar wat zei Bill Clinton? ‘There is nothing wrong with America that cannot be cured by what is right with America.’ Wel, dat geldt ook voor België. Er is geen enkel probleem dat niet kan opgelost worden met onze talenten.”

Hebt u zelf goede voornemens gemaakt?

“Jawel. Het belangrijkste heb ik al genoemd: de kerstvakantie goedmaken tegenover mijn vrouw en kinderen. Dat is een prioriteit voor mij, eens de deal met Engie helemaal afgerond is.”

U moet misschien gebruik maken van de vierdagenwerkweek?

( lacht ) “Ik vrees dat dat niet zal lukken. Ten tweede wil ik minder snoepen en meer sporten. En ten derde wil ik meer lezen. Een politicus heeft de neiging om alleen maar de actualiteit te lezen, de waan van de dag. Dat is geen goede neiging. Ik wil meer tijd maken voor diepgang. Het zal mij sterker maken als mens en politicus.”

Ik wens het u toe!