CD&V-minister Annelies Verlinden ergert zich meer en meer aan de politieke zeden: “Waarom halen we elkaar altijd neer?”

Quid CD&V? Ook onder voorzitter Sammy Mahdi lijkt de motor niet aan te slaan. Wij spreken erover met leading lady Annelies Verlinden. De Antwerpse minister maakt ook de balans op van de regering en onze democratie, zonder taboes. “België is geen volwassen federaal land.” De politieke zeden – de ruzies, zeg maar – ergeren haar meer en meer.

Het is Pinksteren vandaag en dan zetten wij graag een christendemocratisch boegbeeld voor onze bandopnemer. Of Annelies Verlinden, minister van Binnenlandse Zaken, de betekenis kent van deze feestdag? Jawel, zo blijkt.

“We vieren de terugkeer van de heilige geest in de vorm van vurige tongen. Een mooi verhaal van mensen die opnieuw houvast vinden. Het is ook een belangrijk verhaal voor mij persoonlijk: omdat ik ook zelf de nood voel aan houvast en aan rituelen om af en toe te ontsnappen aan de hectiek van mijn leven. Ik vind geloof – in welke vorm dan ook – heel zinvol om betekenis te geven aan wat je doet.”

Haar diepgaande antwoord verrast mij. Er zijn partijgenoten van haar – niet de minsten – die zich bijna schamen voor het geloof. “Als ik aan mensen vertel dat ik soms naar de kerk ga, dan kijken zij raar op. Dat heeft vooral te maken met wat er binnen de Kerk als instituut gebeurd is. Ik probeer te kijken naar de dieperliggende boodschap. De waarden die in de verhalen van het christendom zitten, zijn inspirerend voor mij. Verbinding maken met de ander, zich engageren: dat zijn de waarden die zin geven aan mijn leven.”

Het is een ontspannen Verlinden – zomers gekleed – die spreekt. We hebben afspraak op een rooftopbar in Mechelen. Location matters. Ze vertelt bevlogen over de korte ontmoeting die ze enkele weken geleden had met paus Franciscus.

Hoe hebt u dat geflikt? Dat overkomt niet elke sterveling.

“Ik was in Rome voor een vergadering met mijn Italiaanse collega over de strijd tegen de maffia. Ik heb zelf gepolst of ik de paus kort kon spreken – die man is al langer een inspiratiebron voor mij. Ik volg hem zelfs op Twitter. (verlegen lachje)”

Wat hebt u hem gezegd?

“(twijfelt) Zou ik dat mogen verklappen? Dat valt onder de geheimhouding, zeker?”

We zijn onder ons, mevrouw Verlinden.

“Enfin, ik heb hem gevraagd om ons te blijven inspireren op onze zoektocht naar menselijkheid in deze complexe wereld. Hij wou dat graag blijven doen, op voorwaarde dat wij voor hem blijven bidden. (mijmerend) Ik heb nood aan deze momenten van inspiratie en rust. Ik haal daar veel kracht uit. Daarom ga ik zo graag lopen, om even te kunnen stilstaan bij wat ik doe. Weet je: het is een illusie te denken dat alle problemen van de wereld opgelost geraken met technologie en algoritmes. Wat ben je daarmee als je geen zingeving en engagement hebt? Dat zijn de dingen die de lijm vormen van onze samenleving.”

Laten we eens over het geloof in de politiek praten. Behoort u tot de één op drie Belgen die een sterke leider wil?

“Neen. Ik begrijp dat mensen in onzekere tijden houvast zoeken en dat een autoritaire leider – want daar gaat het over – een oplossing lijkt. Maar ik ken geen enkel land waar een dictatuur leidt tot duurzaam geluk. Als ik die cijfers zie, stel ik mij vooral de vraag: hoe kunnen wij opnieuw verbinding maken met de mensen?”

Deze regering wou het vertrouwen in de politiek herstellen. Dat is alvast niet gelukt.

“We hadden beter kunnen doen. Ik trek ook soms grote ogen. Waarom steken we elkaar altijd stokken in de wielen of halen we elkaar neer? Waarom steunen we elkaar niet vaker? Het gevolg van wat we doen, is dat de extremen sterker worden. En toch doen we gewoon voort. Dat begrijp ik niet. Als de tactiek niet werkt, waarom dan geen andere tactiek proberen? Pak elkaar vast, steun elkaar. Anders gaan we het vertrouwen nooit terugwinnen. Je moet compromissen sluiten als je iets wil bereiken, dat zal ook volgende legislatuur zo zijn. Maar ook de pers gaat niet vrijuit, als ik dat even mag zeggen. Wat niet lukt, krijgt veel meer aandacht dan wat wel lukt. Dat politici om de drie maanden met peilingen geconfronteerd worden – waarin ze individueel gerankt worden –, helpt natuurlijk ook niet. Politici zijn ook maar mensen.”

Uw partij heeft zelfs een voorzitter geslachtofferd op basis van peilingen. Is de conclusie stilaan niet dat het ontslag van Joachim Coens onterecht was? De nieuwe voorzitter Sammy Mahdi doet amper beter.

“(lang stil) Achteraf kan je altijd vanalles zeggen. Dat was geen makkelijke beslissing voor Joachim. Omdat hij voelde dat hij zijn verhaal niet langer kon uitdragen zoals hij zelf wou, heeft hij zijn stoel losgelaten. Op dat vlak is hij misschien wel wat tekortgedaan. Hij heeft die beslissing genomen, omdat hij een groot hart heeft voor de partij en de christendemocratie.”

Waarom lukt het Vooruit wél en CD&V niet om te stijgen in de peilingen?

“Als ik dat zou weten, dan zouden de peilingen beter zijn voor ons. Ik zie wel dat peilingen een eigen realiteit creëren en dat die tendens niet makkelijk gekeerd kan worden. Wie vooruitgaat – zoals Conner Rousseau – krijgt ook meer exposure, terwijl wij vandaag in het parlement groter zijn dan Vooruit. Ik vind die peilingen geen goede evolutie, want ze leiden tot kortetermijndenken en -handelen.”

Misschien kondigt Mahdi iets te vaak het einde der tijden aan? Het mestactieplan was het einde van de friet, het stikstofakkoord van de landbouw, de natuurherstelwet van de welvaart, …

“Elk zijn stijl natuurlijk. Sammy is een scherpe communicator, dat wordt in deze tijden ook verwacht van een voorzitter. Dat betekent niet dat we daarnaast niet aan ons eigen verhaal werken. Ik ben ervan overtuigd dat er ruimte is voor de christendemocratie in ons politieke landschap. Het verbond tussen N-VA en Vooruit vind ik trouwens heel zorgwekkend, omdat ze elkaar lijken te vinden in een staatsgedreven samenleving. Dat zal vooral leiden tot meer staat, tot een overheid die zich overal moeit en overal regels oplegt. Dat staat haaks op het model van de christendemocratie dat vertrekt vanuit vertrouwen in mensen. De overheid kan ook niet alles oplossen. Als je dat toch voorhoudt, creëer je foute verwachtingen, wat opnieuw voor teleurstelling zal zorgen.”

U had nooit in de federale regering mogen stappen, zegt intussen zelfs ex-premier Yves Leterme.

“Ik volg Yves in veel zaken, maar niet in deze. Wij zijn in de regering gestapt toen de onderhandelingen al meer dan een jaar aansleepten. Een nieuwe coronapiek loerde om de hoek. Dan moet je je verantwoordelijkheid opnemen. Zonder CD&V was de Vlaamse stem in de regering veel kleiner geweest. We hebben bovendien ook al veel goede dingen kunnen realiseren.”

U kan er geen drie opnoemen, zegt N-VA-voorzitter Bart De Wever.

“Neen? (op dreef) Nicole (de Moor, red.) die aan een kordaat en humaan migratiebeleid werkt, Vincent (Van Peteghem, red.) die een grote fiscale hervorming op de rails zet, ikzelf op mijn domein. Voor het eerst in twintig jaar heeft de politie een loonsverhoging gekregen. Dat is iets waar ik echt fier op ben. Veel van mijn voorgangers hebben het niet aangedurfd om deze onderhandelingen te starten, omdat ze bang waren te mislukken. Moet ik nog voorbeelden geven? En ja, op sommige vlakken had ik verder willen staan en sneller willen springen. Maar het is niet onze stijl om aan de zijlijn te staan roepen, terwijl de geschiedenis passeert. Wij maken liever het verschil.”

Is het een ontgoocheling dat de fiscale hervorming blijft aanslepen?

“Als dat niet zou lukken, zou dat een grote ontgoocheling zijn, ja. Omdat wij vinden dat er een fiscale herverdeling moet komen, waarbij werkenden meer moeten overhouden. Dat is het doel. Maar ik geef dit dossier niet op. Het plan van Vincent ligt op tafel en hij zal er alles aan doen om de partners te overtuigen.”

Dit komt er niet, hoor ik.

“Dan hoor ik toch andere geluiden. Het móet lukken. Je kan toch moeilijk voortdurend zeggen dat je wil hervormen, maar finaal blijven hangen in dogma’s en principes, waardoor er niets beweegt? Deze attitude ergert mij echt.”

Misschien heeft uw partijgenoot Koen Geens gelijk als hij zegt dat het op federaal niveau bijna onmogelijk is om nog grote hervormingen door te voeren?

“Het is gigantisch moeilijk geworden, dat is geen geheim. Maar ik zal niet zeggen dat het onmogelijk is, want anders zou ik beter de handdoek in de ring werpen. We moeten blijven zoeken naar oplossingen. Een les die ik wel trek, is dat het regeerakkoord op enkele vlakken gedetailleerder had mogen zijn. Een preciezere roadmap zou ons geholpen hebben.”

Op vlak van staatshervorming, bedoelt u, waarvoor u bevoegd bent en eigenlijk nog niet veel klaargespeeld hebt?

“Dat is iets waar ik verder had willen staan. België is geen volwassen federaal land. Geen enkel federaal land is af, ook Duitsland en Zwitserland niet, maar wij blijven te vaak steken in onzekerheden en discussies tussen deelstaten. De ene regering wordt gebruikt om oppositie te voeren tegen de andere. Dat kan echt niet. Ik geloof in samenwerkingsfederalisme, maar dat zal maar lukken als we de bevoegdheden beter afbakenen.”

Uw communautair adviseur is opgestapt, omdat de Franstaligen voortdurend dwarsliggen. Zegt dat niet alles?

“Het is geen geheim dat de Franstaligen een andere visie hebben. Misschien dat het succes van de extremen ook daar de geesten doet rijpen? Maar ook hier wil ik de handdoek niet werpen. Ik ga nog een jaar lang achter de schermen keihard werken aan akkoorden. Wij moeten de structuur van dit land beter maken voor de volgende generatie. Dat is onze plicht. Let op: een staatshervorming is geen doel op zich, maar een middel om beter beleid te voeren. Dat wil ik wel onderstrepen.”

Zou u openstaan voor het confederaal model van N-VA?

“(blaast) Het etiket is voor mij minder belangrijk. Maar hoe gaan zij daar geraken? Zelfs als je dat zou willen, dan nog moet je eerst onderhandelen op federaal niveau? Je wil toch geen Catalaanse toestanden?”

Mag uw partij nog in een regering stappen zonder garantie op een staatshervorming?

“Dat wordt niet eenvoudig, neen. We zullen heel duidelijke afspraken moeten maken daarover. Het kan niet zijn dat dit land stilstaat op belangrijke thema’s zoals klimaat en gezondheidszorg, omdat de structuren niet goed werken. Wij willen de persoonsgebonden bevoegdheden naar de gemeenschappen overhevelen om het beleid zo dicht mogelijk bij de mensen te kunnen voeren.”

“(lacht) Neen, zeker niet. Ik vind wel dat we soms te veel energie verspillen aan onnodige discussies – dat ergert mij – , maar het blijft een groot voorrecht om mee vorm te geven aan de toekomst van ons land. Ik haal veel energie uit de dingen die ik kan verwezenlijken op mijn domein.”

Eén Belg op de tien vindt het normaal om politici uit te schelden, zo blijkt uit de peiling van VRT en De Standaard. Ondervindt u dat zelf ook?

“Op sociale media wel, ja. Deze blijken dé manier te zijn om frustraties kwijt te kunnen. Ook hier stel ik mij de vraag waarom mensen dat doen? En kunnen wij iets doen om opnieuw die verbinding te maken met hen? Dat zijn moeilijke vragen. Maar in face-to-face-contacten krijg ik die verwijten niet te horen.”

Welke reacties kreeg u op uw openhartig gesprek in het televisieprogramma ‘Viva La Feta’ over uw onvervulde kinderwens?

“(glimlacht) Alleen maar mooie reacties. Ik ben deze ochtend gaan lopen en op het einde van mijn toer werd ik aangesproken door een oudere man op wandel met zijn hond. Hij vond het zo schoon wat ik daar gezegd had, zei hij. Ook zijn leven was niet altijd gelopen zoals hij het wou. (mijmerend) Zou dat niet voor iedereen zo zijn? (stil) Ik heb lang getwijfeld of ik zou deelnemen. Dat is een programma zonder script, en wie mij kent, weet dat ik het daar moeilijk mee heb. Het heeft me ook emotioneel geraakt om erover te praten, maar ik ben wel blij dat ik het gedaan heb. Misschien moeten we allemaal wat meer over onze kwetsbaarheden praten. Dat kan leiden tot wederzijds begrip, denk ik. En dus tot meer verbinding.”

Dat is een mooie boodschap om af te sluiten. Over uw liefdesleven blijft u wel op de vlakte.

“Stel u voor dat ik het nu allemaal aan u vertel. (lacht) Neen, het is niet omdat je een publiek figuur bent, dat je alles moet delen. Sommige dingen hou ik liever voor mezelf.”