Vlaams minister Bart Somers en Unia-topvrouw Els Keytsman:“Singles zijn geen sukkels!”

Vlaams minister Bart Somers wil het begrip ‘burgerlijke staat’ aanpassen zodat ook singles discriminatie kunnen aanklagen voor de rechtbank. Dat zegt de Open VLD’er in een gesprek met Unia-topvrouw Els Keytsman. En er komen nog acties voor deze vaak vergeten, maar explosief groeiende groep. “De singletoeslag? Daar moeten we vanaf.” O ja, ondanks dit verzoenend gesprek blijft de omstreden Vlaamse uitstap uit Unia overeind.

Omdat het morgen valentijn is, richten wij onze pijlen op de situatie van singles en alleenwoners in dit land. Dat ze met véél zijn, met meer dan twee miljoen zelfs, de Belgen die alleen wonen: een half miljoen met kinderen, ruim anderhalf miljoen zonder. Volgens elke prognose zal deze groep alleen maar stijgen. Eén kritiek wordt breed gedeeld: dat het beleid hen vergeet. Vandaar dit debat. Bart Somers is als Vlaams minister bevoegd voor gelijke kansen, Unia is de instantie waar singles aankloppen als er iets fout loopt.

Worden singles vergeten door het beleid, mevrouw Keytsman?

Keytsman : “Já. Het beleid vertrekt vanuit het klassieke gezin met mama, papa en twee kinderen. Dat is in deze coronacrisis opnieuw blootgelegd. Ik ben zelf een alleenstaande mama. Ik heb dikwijls gevloekt, hoor. Af en toe worden er goede maatregelen genomen, zoals de voorrang in de crèche, maar het is véél te weinig.”

Somers : “Vergeten is té scherp uitgedrukt, Els. Er is een evolutie aan de gang. Wij hebben de singlereflex expliciet in ons regeerakkoord opgenomen. Twee voorbeelden daarvan. Eén: je kan nu ook een deel van je erfenis aan een vriend schenken aan gunstig tarief. Twee: je mag nu ook mantelzorg doen voor niet-familie. Maar akkoord: er moet méér gebeuren. In 2050 vormen de alleenwoners de helft van onze huishoudens. Onze regels moeten zich beter aanpassen aan die nieuwe realiteit.”

Wat is het grootste pijnpunt?

Keytsman : “De woonmarkt. Daar begint alles mee. Er zijn tout court te weinig betaalbare woningen, maar daarbovenop is het voor singles veel moeilijker om een lening te krijgen van de bank. Zo belanden mensen in een vicieuze cirkel.”

Somers : ( knikt ) “Dat is een grote maatschappelijke uitdaging. Hoe zorgen we voor betaalbare woningen voor iedereen? Meer specifiek voor alleenwoners vind ik dat we soepeler moeten zijn voor woonvormen zoals co-housing en kangoeroewonen.”

Keytsman : ( pikt in ) “Maar het is meer dan beleid. Toen ik alleen ging wonen, zocht ik een appartement. Ik kreeg van een eigenaar te horen: ‘Ik verhuur niet aan een meiske alleen, want dan komen al die mannen over de vloer.’ Dat was discriminatie én slutshaming . Ik was daar echt niet goed van. Vandaag, dertig jaar later, krijgen wij nog altijd zo’n meldingen binnen.”

Somers : “Regelgeving is niet genoeg, er is ook een cultuuromslag nodig. Er wordt vaak meewarig naar singles gekeken. Alsof zij in een tussenfase van hun leven zitten en snel een partner moeten vinden. Ik wijs ook naar de media: alle tv-programma’s over singles zijn datingprogramma’s. ( blaast ) Wat een simplistische kijk. Er zijn ook happy singles, hè.”

Botst u vaak op vooroordelen, mevrouw Keytsman?

Keytsman : “O jawel. Ik ben tien jaar geleden mama geworden. Ik ben daar onze vooruitstrevende fertiliteitscentra heel dankbaar voor. Ik heb wel een grondige screening moeten doorlopen: heb ik mijn leven wel op orde, heb ik genoeg inkomen, enzovoort. Dat was een vragenlijst van acht bladzijden. Geen probleem, ik vind screening logisch voor wie een donorkindje wil. Maar wat ik niet begrijp, is dat koppels deze procedure niet moeten doorlopen.”

Somers : “Dat kan inderdaad niet, dat is achterhaald. Er is geen garantie dat een koppel beter in staat is een kind op te voeden dan een alleenstaande.”

Keytsman : “Dat is maar één voorbeeld. Het is ook dikwijls de blik waarmee naar ons gekeken wordt. Ik hoor dat ook van andere vrouwen.”

Somers : “Het is betuttelend en paternalistisch dat een single moet geholpen worden om in de ‘normaliteit’ te komen. Het imago moet veranderen. Singles zijn geen sukkels. Ik wil daar de komende jaren écht werk van maken.”

In Wallonië is gezinssamenstelling een discriminatiegrond, zoals ras en gender. Dat maakt dat singles makkelijker naar de rechtbank kunnen. Is dat geen idee voor Vlaanderen?

Somers : “Dat is een belangrijk punt. Wij hebben al de discriminatiegrond ‘burgerlijke staat’. Vandaag kunnen dat vier dingen zijn: ongehuwd, gehuwd, gescheiden of verweduwd. Ik wil onderzoeken of we dit begrip kunnen uitbreiden zodat singles en andere nieuwe gezinsvormen hierop beroep kunnen doen als ze discriminatie voelen.”

Keytsman : “Dat zou een stap vooruit zijn. Vandaag kunnen Vlaamse singles wel melding doen bij ons, maar we hebben weinig juridische slagkracht. In Wallonië kunnen we wel klacht indienen op basis van gezinssamenstelling.”

Somers : “Let wel: ik wil geen nieuw criterium invoeren. Ik wil het begrip ‘burgerlijke staat’ moderniseren door rekening te houden met de maatschappelijke realiteit en dat ook wettelijk verankeren. Dat betekent een aanpassing van het gelijkekansendecreet. Volgend jaar, als het nieuwe Vlaamse mensenrechtencentrum van start gaat, wil ik dit klaar hebben. Dat moet garanderen dat álle mensen gelijke kansen krijgen, ongeacht de woonsituatie.”

Een voorbeeld: dat reisorganisaties een singletoeslag vragen, is dat discriminatie?

Keytsman : “Soms wel. Er zijn soms toeslagen tot honderd procent. Dat kan écht niet. Zulke bedragen moeten verboden worden. We kregen onlangs zelfs een melding binnen van iemand die van een reisbureau te horen kreeg dat hij maar zijn moeder moet meenemen als het te duur is.”

Somers : “Dat we daarvan af moeten, akkoord. Al zou ik het zomaar niet verbieden. Je kan niet alles oplossen met geboden en verboden. ( op dreef ) Ik ben iets anders van plan: ik wil op korte termijn een singlecharter opmaken met onze lokale besturen. Wat kan daarin staan? Je kan de reissector vragen om toeslagen af te schaffen. Dat is één voorbeeld. Je kan de horeca vragen om meer aandacht te hebben voor singles. Terwijl koppels een lekkere fles wijn kunnen bestellen, moeten singles het dikwijls doen met een glas tafelwijn. Je kan daar ook het verenigingsleven bij betrekken: zorg ervoor dat ook singles zich welkom voelen. Het is door gesprek dat er verandering komt, niet door vanalles op te leggen.”

Nog eentje: dat singles evenveel taksen betalen op de energiefactuur, is dat discriminatie?

Somers : ( na lange stilte ): “Ik heb niet zomaar een ja of nee klaar op elke casus. Ik wil ook niet vervallen in simplismen. Als je één groep korting geeft, moet je een andere groep extra aanrekenen. Het is wel zo dat onze fiscaliteit afgestemd is op het klassieke gezin.”

Meer zelfs: de Belgische kinderloze single is met 55 procent de zwaarst belaste persoon van Europa.

Keytsman : “En wat krijg je daarvoor terug? Dat staat echt niet in verhouding, hoor.”

Somers : “Je moet mij er niet van overtuigen dat onze belastingdruk te hoog is. Je zou van systeem kunnen veranderen en alles op individuele basis toekennen. Daar zijn al studies over geweest. Wat blijkt: de uitgaven van de staat zouden explosief toenemen. Hoe compenseer je dat dan? Het is dus niet zo eenvoudig. Dat neemt niet weg dat onze regels béter aangepast moeten worden.”

Keytsman : “Dat hoor ik al zó lang. Ik kan maar vaststellen dat de fiscaliteit nadelig is voor alleenwoners. Het is geen toeval dat zij meer risico op armoede lopen.”

Singles worden vergeten omdat er te weinig singles in de regeringen zitten, krijg ik in deze coronacrisis dikwijls te horen. Kan dat meespelen, meneer Somers?

Somers : “( blaast ) Dat denk ik echt niet. Ik ben zelf geen single, maar ik ken wel de realiteit. Mijn zus is alleenstaand, net zoals mijn broer en moeder. Ik weet wat de problemen zijn.”

Keytsman : “Ik zie dat toch anders, hoor. Wie zelf discriminatie en ongelijkheden meemaakt, is veel gevoeliger hiervoor. In onze regeringen zitten echter weinig mensen die dat meemaken. Dat speelt volgens mij wel een rol.”

Somers : “Oké, dat kan misschien kloppen. Ik ga ook niet ontkennen dat we in deze coronacrisis te weinig aandacht hebben voor singles. We zijn vooral bezig geweest met de problemen van een klassiek gezin.”

Keytsman : “( windt zich op ) De singles zijn gewoon vergeten. In de eerste lockdown mochten alleenstaande ouders hun kind zelfs niet meenemen naar de winkel. Maar niet alleen singles zijn vergeten, ook mensen met een handicap bijvoorbeeld. Er zijn véél mensen eenzaam geworden in deze crisis.”

Somers : ( feller ) “Ik wil hier niet vervallen in een wij-tegen-zij-verhaal. De beperkingen zijn voor iedereen vreselijk. Ook gezinnen met kinderen hadden het moeilijk. Deze crisis heeft geen winnaars of verliezers.”

Vlaanderen stapt volgend jaar uit Unia. Waar moeten singles dan aankloppen?

Somers : “Bij het nieuwe Vlaamse gelijkekansencentrum. Kijk: het was niet mijn idee om uit Unia te stappen, maar ik wil wel het regeerakkoord respecteren ( het was een eis van N-VA, red ). Meer zelfs: ik wil hier een opportuniteit van maken om béter te doen. Laat het duidelijk zijn: Vlaanderen stapt niet uit de mensenrechten. We gaan zelfs méér middelen inzetten. Ik wil één uniek meldpunt voor alle mensenrechten.”

Keytsman : ( droog ) “U hebt al een uniek loket: Unia. Ik zie inderdaad dat u vijf miljoen euro wil investeren in het centrum. Het is spijtig dat de regering dat nu pas wil doen. Wij hadden daar veel slachtoffers mee kunnen helpen. Nu goed: wij blijven actief in Vlaanderen voor de federale bevoegdheden en we hopen ook goed samen te werken.”

Somers : “Ik ben blij dat te horen, ondanks onze meningsverschillen.”

Keytsman : “U bent wel iets vergeten in de architectuur. Het nieuwe centrum zal alleen niet-bindende oordelen vellen, maar heeft geen juridische bevoegdheid en zal geen slachtoffers ondersteunen voor de rechter. Dat is spijtig, want soms is een slag om de arm nodig. Ik hoop echt dat dat nog bijgestuurd wordt.”

Somers : “Ik zie dat anders. Ik geloof in een onafhankelijke, gezaghebbende geschillenkamer zoals in Nederland. Daar wordt tachtig procent van de oordelen gevolgd. De uitspraken worden ook publiek bekendgemaakt. Vandaag is Unia soms rechter en partij. Dat is ook niet gezond.”

Keytsman : “Dat in Nederland de oordelen zo vaak gevolgd worden, is net omdat melders juridisch bijgestaan worden, in de geschillenkamer en bij de rechter. ( waarna de twee even pittig verder debatteren over de structuren, red )”

Genoeg daarover. Laatste vraag: wat doet u op valentijn?

Keytsman : “Ik zal het niet vieren. Ik heb sowieso weinig op met commerciële feestdagen. In China is er nu zelfs een singleday op 11 november. Het enige voordeel is dat er overal lekkere chocolade te koop is. ( lacht )”

Somers : “Ik ben ook geen fan. In alle eerlijkheid: er zijn al dikwijls valentijns gepasseerd zonder dat we iets speciaal deden.”

Keytsman : “Uw vrouw mag het dus op haar buik schrijven? ( lacht )”

Somers : “O, maar ik probeer het hele jaar door een goede partner te zijn. Of het dan elke dag valentijn is? Neen, dat zou overdreven zijn. Mijn vrouw leest mee. ( lacht )”