Professor Bart Maddens wikt en weegt de communautaire stand: “De Vlaamse zaak heeft CD&V nodig”

LEUVEN Professor Bart Maddens, een eminente stem in de Vlaamse beweging, vreest dat de kans op een nieuwe staatshervorming heel klein is. Hij wijst ook N-VA met de vinger. “Die partij heeft niemand warm gemaakt voor de Vlaamse zaak.” De kritiek van Maddens zal hard aankomen.

Of ons land toe is aan staatshervorming nummer zeven? Bart Maddens, politicoloog aan de KU Leuven, twijfelt geen seconde. “Ik vind dat, en ik niet alleen. De zesde staatshervorming heeft voor een hallucinant kluwen gezorgd. Álle partijen en álle kabinetten worden daarmee geconfronteerd. Maggie De Block (Open VLD) zei dat onlangs over Volksgezondheid. Het debat over het klimaat gaat óók daarover. Dit is dus niet alleen een eis van de Vlaamse beweging. Ik zie een brede consensus over de nood aan een grondige staatshervorming.”

En toch staat dat niet op de politieke agenda. Of toch niet bovenaan.

Dat is de paradox. België is een institutionele vuilnisbelt. Iedereen ziet dat, links en rechts. Toch voel je grote angst om dat aan te pakken. En waarom? Omdat deze keer geen consensus bestaat onder de Vlaamse partijen over de oplossing. Vroeger ijverden die allemaal naar meer autonomie binnen een tweedelig model, Vlaanderen en Franstalig België. Die consensus is weg. Groenen en liberalen neigen zelfs naar méér België. Alle partijen vrezen dat een communautair debat zal uitmonden in een lange regeringsvorming. Daarom voeren ze dat niet.

Wat is dan de kans op een staatshervorming na de verkiezingen?

Die is zeer klein. Ten eerste om formele redenen. Wellicht wordt de grondwet niet of hoogstens beperkt voor herziening vatbaar verklaard. De MR wil dat niet. Een regering in lopende zaken heeft nochtans geen zeggenschap in deze, volgens mij. Als de Vlaamse partijen een meerderheid vormen in het parlement, dan moet de regering-Michel volgen. Maar goed, ik zie vooral politieke redenen. Een staatshervorming vraagt een aanloop, een opbouw. De publieke opinie moet overtuigd worden. Dat gebeurt meestal met een symbolisch issue zoals BHV. N-VA heeft dat nagelaten.

Vindt u daarom het plan van CD&V een goede zaak?

Dat is een goed plan-B. De christendemocraten willen de komende jaren het communautair debat voeren in de schoot van het Vlaams parlement om zo in 2024 weer een consensus te hebben. Dat garandeert al minstens dat het taboe verdwijnt.

En N-VA? Wil die nog wel een staatshervorming?

(blaast) Dat is een moeilijke vraag. Het confederalisme zal alleen op tafel komen als én N-VA én PS incontournable worden op federaal niveau. Die kans is klein. N-VA staat voor een probleem van geloofwaardigheid. Kan zij de kiezer wijsmaken dat ze goed bestuurd heeft in België én tegelijk dat België niet werkt? N-VA steekt ook niet weg dat ze het sociaaleconomisch beleid van de regering-Michel I wil verder zetten. Zonder staatshervorming dus.

Waarom is die communautaire lust daar verdwenen? Geen enkel partijlid durft nog artikel één van de statuten verdedigen, een onafhankelijk Vlaanderen.

Amper tien procent van de Vlamingen is voorstander van separatisme. N-VA weet dat. Daarom spreekt ze daar niet over. Maar dat is een vicieuze cirkel. Waarom is dat maar tien procent? Omdat N-VA niemand warm maakt. De partij vindt dat de taak van de Vlaamse beweging. Dat is fout. Laat ons eerlijk zijn: alléén de partij heeft de mensen en de financiële slagkracht om draagvlak te creëren. Zij moet dat doen.

Wil de partij nog Vlaamse onafhankelijkheid? Nieuwkomers zoals Assita Kanko en Darya Safai liggen daar heus niet wakker van.

Die mensen overtuigen, wordt een grote uitdaging. Ik heb die vrees ook. Ik had die vooral na de defenestratie van Hendrik Vuye en Veerle Wouters. Gaat de partij wegdrijven van haar wortels? De leden die ik spreek, verzekeren mij van niet.

Hoe kijkt de Vlaamse beweging naar de bestuursdeelname van N-VA?

Men begreep de insteek. Een sociaaleconomische herstelregering was te verkiezen boven een regering-Di Rupo II. Máár: men was onaangenaam verrast dat de communautaire stilstand zich niet beperkte tot die regering. De parlementsleden zwegen, zelfs de Vlaamse regering zweeg. Dat is niet goed gevallen. Wat CD&V nu voorstelt, had Geert Bourgeois vijf jaar geleden moeten voorstellen. Dit zal in de kaart spelen van Vlaams Belang.

Zal VB goed scoren op 26 mei?

Ik denk dat wel, ja.

Hoe leest u het mislukken van het project van Vuye en Wouters, een nieuwe partij met Jean-Marie Dedecker?

Ik was geen voorstander daarvan. De Vlaamse beweging heeft nood aan een linkse partij, niet aan een derde rechtse partij. Ik zie nu bijvoorbeeld een collusie ontstaan tussen de klimaatbeweging en het belgicisme. Ik vind dat spijtig. Het is een dwaas idee dat een efficiënter klimaatbeleid zou kunnen door te herfederaliseren. De associatie tussen Vlaams en rechts is een probleem voor de Vlaamse beweging. Los daarvan is het doodjammer dat Vuye en Wouters uit het parlement verdwijnen. Dat is een verlies voor onze democratie. In hun plaats komen witte konijnen waarvan nu al vaststaat dat ze de politiek gedegouteerd gaan verlaten.

Is Schild & Vrienden een aanwinst voor de Vlaamse zaak?

Ik betwijfel dat. Die groep duwt de Vlaamse strijd nog meer in de rechtse hoek. Ik vind ook dat hun identitaire discours de aandacht afleidt van de kerndoelstellingen van de Vlaamse beweging, namelijk meer autonomie en vooral de bescherming van het Nederlands. Of een ambtenaar al dan niet een hoofddoek draagt, is niet de kern van de Vlaamse zaak. De kern is of die ambtenaar Nederlands spreekt. Een moslim moet volgens mij even goed actief kunnen zijn in de Vlaamse beweging.

Welke tactiek moet N-VA hanteren, wil ze écht een nieuwe staatshervorming?

Ze zal eerst en vooral draagvlak moeten creëren, onder de bevolking én de politieke partners. Het is belangrijk om CD&V aan boord te houden. Misschien is er zelfs té scherp gereageerd op de partij van Wouter Beke na de zesde staatshervorming. CD&V werd toen in de hoek van de B-partijen geduwd. Dat hoefde niet. De Vlaamse zaak heeft CD&V nodig.

Een laatste vraag. Volgt Peter De Roover straks Bart De Wever op als partijvoorzitter? Hij komt uit de Vlaamse Volksbeweging.

Zijn naam circuleert. Aanvankelijk was Theo Francken de gedoodverfde opvolger. Die visa-affaire laat echter sporen na. De Roover heeft zijn gewicht binnen de partij verhoogd tijdens de Marrakesh-crisis. Hij heeft als fractieleider ook bewezen een trouwe partijsoldaat te zijn. Hij heeft zich rigoureus gehouden aan de communautaire omerta, tot verrassing van velen. Dat speelt in zijn kaart, want de nieuwe voorzitter zal bereid moeten zijn in de schaduw te staan van minister-president De Wever.