Vlaams viceminister-president Bart Tommelein (Open VLD): een man met een (energie-)plan: “Ik ben geen tovenaar”

Vlaams minister Bart Tommelein (Open VLD) is een man met een plan. Hij wil honderd procent hernieuwbare energie uiterlijk in 2050. Dat coalitiepartner N-VA twijfel blijft zaaien over de kernuitstap, zet hem op scherp. “Ik ben stomverbaasd dat de grootste regeringspartij zich zo laat leiden door de grote lobbygroepen.”

U bent nu anderhalf jaar viceminister-president en minister van Energie, Begroting en Financiën. Wat moeten we onthouden?

Ik hoop dat ik geslaagd ben om zeker één boodschap te brengen: dat de energieomslag bezig is, dat dat een zaak is van de volledige samenleving, en dat die omslag sneller moet. De toekomst is fossielvrij en honderd procent hernieuwbare energie. Mensen moeten die uitdaging zelf in handen nemen. We waren in het verleden te sterk afhankelijk van andere landen. Laat ons onafhankelijk zijn als het gaat over hernieuwbare energie. Dat betekent dat we meer zelf moeten produceren.

U bent erin geslaagd mensen warm te maken voor zonnepanelen. Voor windmolens lukt dat niet. Frustreert dat?

Ja en neen. Ik ben ervan overtuigd dat ook dat zal lukken. Uit onderzoek blijkt dat amper vijf procent van de Vlamingen tegen windmolens is. Maar wie wil ze in de buurt? Te veel mensen en te veel lokale overheden zeggen neen. De sleutel van het succes zal erin liggen mensen te overtuigen dat windenergie rendabel kan zijn. (enthousiast) Mensen kunnen geld verdienen door te investeren in windmolens, via coöperatieven bijvoorbeeld. Op onze spaarboekjes staan honderden miljarden. Veel mensen weten niet waarin te investeren. Ik zeg hen: doe dat in zonnepanelen en windmolens. Die leveren rendementen op van 4 tot 6 procent. Waar vind je dat nog?

Is aan u een grote verkoper verloren gegaan?

(zucht) Ik heb het lastig met dat beeld. Dat geef ik eerlijk toe. Alsof iemand die het goed kan uitleggen, geen visie heeft. Ik verkoop geen lucht. Ik weet waarover ik spreek. En heeft de politiek niet meer nood aan mensen die het goed uitleggen?

Mogen er ook windmolens in uw stad Oostende komen?

De luchthaven zorgt helaas voor beperkingen. Oostende is ook dichtbevolkt en niet groot. Maar ik zie genoeg andere plaatsen waar wél ruimte is, ook in West-Vlaanderen. Wat mij stoort, is dat ook die lokale entiteiten weerstand blijven bieden. (feller) Laat ons toch samen naar oplossingen zoeken. Dat is ook mijn boodschap aan Defensie dat geen windmolens wil in de buurt van de luchtmachtbasis in Koksijde. Als we allemaal hernieuwbare energie zo belangrijk vinden, moeten we zoeken naar oplossingen, niet naar drempels.

Ik ben stomverbaasd dat de grootste regeringspartij (N-VA, red) zich zo laat leiden door de grote lobbygroepen.

Haalt ons land de energiedoelstellingen in 2020?

Ik ben ervan overtuigd dat dat kan. Maar ik durf niet zeggen dat het zal lukken. Dat zal van alle spelers op het terrein afhangen. De bedrijven moeten zeker een tandje bijsteken, net als de lokale overheden. Het is onaanvaardbaar dat er nog zoveel gemeentelijke gebouwen zijn zonder zonnepanelen.

Kernenergie na 2025 zal zonder Open VLD zijn, liet u al eens optekenen. Blijft u daarbij?

Ik heb altijd één opening gelaten: als er problemen zouden zijn met de betaalbaarheid en de bevoorradingszekerheid, dan moeten we kijken of de nieuwste centrales langer open kunnen blijven. Uit de studies die nu op tafel liggen, van Elia bijvoorbeeld, blijkt dat die problemen er niet zullen zijn. Wel, dan is mijn persoonlijke visie duidelijk: de wet op de kernuitstap moet behouden blijven. Dat staat ook in het regeerakkoord. Die ambitie moet ook in het energiepact staan dat eind dit jaar klaar moet zijn. De vier Energieministers van ons land gaan daarin samen de doelstellingen voor 2030 en 2050 vastleggen. Wat mij betreft, moeten we in 2050 aan honderd procent hernieuwbare energie zitten.

N-VA blijft twijfel zaaien, zeker over de betaalbaarheid. Uw transitie zal zorgen voor een torenhoge factuur, valt daar te horen.

(zucht) Dat is niet correct. Dat blijkt ook uit studies. (zwijgt even) Ik wik mijn woorden, maar toch dit: ik ben stomverbaasd dat de grootste regeringspartij zich zo laat leiden door de grote lobbygroepen. Voor N-VA weegt de stem van Frankrijk (waar kerncentraleuitbater Engie gevestigd is, red) zwaarder door dan de sense of urgency. Natuurlijk wil Frankrijk onze kerncentrales langer open. Maar als we daaraan toegeven, kunnen we in een verloren positie terecht komen. Te weinig mensen, ook collega’s, beseffen dat. Als de transitie niet sneller gaat, wordt ons land een kerkhof vol verouderde systemen. Kernenergie is het verleden.

Krijgt u ook de kernlobby over de vloer?

Ja, en ik vrees dat men niet zo tevreden is over mijn werk. Maar goed, ik vervul mijn opdracht, en dat is zorgen voor een energieomslag.

Politici blazen de angst voor diversiteit en identiteit op. Men gooit alles op een hoopje.

Moeten politici voorzichtiger zijn in hun contacten met bedrijven? De gevoeligheid bleek de voorbije weken opnieuw in Antwerpen.

Willen we dat politici in een ivoren toren leven? Neen, toch. Als je transparant bent, moet dat kunnen. Ik doe dat ook. Maar ik zie dat men in Antwerpen vooral een vuil spel speelt om de tegenstander onderuit te halen. Ik hoop dat dat in Oostende niet zal gebeuren. Ik heb al gezegd dat ik zelfs respect heb voor wat Johan Vande Lanotte (burgemeester, SP.A, red) al gedaan heeft voor Oostende. Alleen: ik denk dat het beter kan, en dat ik best geplaatst ben om Oostende richting 2030 te leiden.

U kreeg het voorbije jaar de bijnaam Tita Tommelein. Draagt u die met trots?

Neen, want ik vind dat naampje nogal flauw. Ik kreeg die bijnaam na de hervorming van de energieheffing. Dat is een ernstige problematiek.

Die heffing, de Turteltaks, kan wel plots zakken van 100 naar 9 euro.

Ja, maar ik ben geen tovenaar. Mijn voorgangster Annemie Turtelboom heeft haar nek uitgestoken om de schuldenberg uit het verleden recht te trekken. De voorbije twee jaar heeft die heffing een deel van de schulden weggewerkt. Dat de heffing nu kan dalen, heeft daarmee te maken én met de twee grote biomassacentrales die niet doorgaan. Dat gaat over 4,4 miljard euro aan subsidies die niet uitgereikt worden.

Twee weken geleden was u voorzitter van het Vrijheidscongres van uw partij. Hoe kijkt u terug?

Ik was covoorzitter, samen met Alexander De Croo. We hebben belangrijke beslissingen genomen, over euthanasie, gezondheidszorg, klimaat, fiscaliteit, noem maar op. Ik vind het belangrijk dat een partij af en toe haar pijlen richt op de toekomst.

Uw partij zet hard in op fiscaliteit en energie. Blijft u bewust uit de achtertuin van N-VA dat van veiligheid en identiteit de prioriteiten maakt?

Wij zijn liberalen. Wij vertellen een ander verhaal en leggen andere klemtonen. Maar mijn goede vriend en burgemeester van Mechelen Bart Somers toont aan dat wij ook op die domeinen het verschil kunnen maken. Maar wij gaan die thema’s niet opblazen. Je moet ook naar de realiteit kijken, naar de cijfers. Daaruit blijkt dat de criminaliteit in het algemeen niet stijgt. Wat wel stijgt, is het lawaai daarover.

Blazen politici ook de angst op?

Ja, zeker de angst voor diversiteit en identiteit. Men gooit alles op een hoopje. Alle nuance verdwijnt. Iedereen wordt over dezelfde kam geschoren. En dan kijk ik wel naar N-VA. Ik heb het moeilijk met hun verhaal over identiteit. Alles wat anders is, lijkt wel verdacht. Ik zal me daar altijd tegen verzetten. Ja, je moet van nieuwkomers verwachten dat ze de taal leren. Maar in Oostende verzet N-VA zich tegen een cursus kennismaking met de islam van Vormingplus. Dat zou volgens hen integratie tegengaan. Komaan, kennismaking met andere culturen kan net verrijkend zijn.

“Ons belastingsysteem is door en door versleten”

De vlaktaks was één van de opvallendste voorstellen op het congres van uw partij. Volgens econoom Paul De Grauwe wilt u daarmee vooral uw eigen, eerder welgestelde publiek een pleziertje doen.

Ik ben het niet eens met hem. Wij kiezen voor een sociale vlaktaks. We stellen een stuk van het inkomen vrij van belastingen. Dat kan sociaal gecorrigeerd worden. Op het tweede stuk betaalt iedereen evenveel: dertig procent. Dat zorgt voor duidelijkheid. Ons belastingsysteem vandaag is door en door versleten. Dat zorgt ervoor dat het draagvlak verdwijnt. Wij willen dat omkeren. Belastingen moeten als eerlijk worden ervaren. Ik zie dat ook andere economen bedenkingen hebben. Dat mag. Dat betekent dat het debat gevoerd wordt. Dat is het belangrijkste voor mij vandaag. Wij willen niet van vandaag op morgen die vlaktaks invoeren. Wie een toekomstcongres organiseert, wil eerst een debat op gang brengen.