Caroline Gennez is het nieuwe boegbeeld van de socialisten in de federale regering: “Een coalitie met N-VA?Dat is denkbaar, ja”

“De facturen verhogen, zou compleet onverantwoord zijn.” Caroline Gennez (Vooruit) is scherp voor het voorstel van collega Vincent Van Peteghem. De kersverse minister doet meteen wat van haar verlangd wordt: zich laten gelden. Ze legt ook de leerplichtverlaging naar drie jaar op tafel. Ga best even zitten voor deze pittige kennismaking met de ‘moderne versie van Moeder Theresa’ – de woorden van haar moeder.

Vrijdag 16 december 2022. Een dag die Caroline Gennez nooit zal vergeten. Ze lag op de tafel van de kinesist toen haar voorzitter Conner Rousseau belde. Hij wou dat zij Meryame Kitir zou opvolgen als minister van Ontwikkelingssamenwerking en Grootstedenbeleid. “Een totaal onverwachte vraag, ik was verbouwereerd. Maar als Conner zoiets vraagt – hij zei zelfs please ( lacht ) –, dan kan je niet weigeren. Ook al weet ik dat mijn leven dooreen gegooid wordt en dat dat ook grote impact zal hebben op mijn vriend en twee pluskinderen.”

Gennez heeft op haar 47ste al vele levens achter de rug in de politiek. Ze heeft regeringen gevormd, maar ook mokerslagen ontvangen. Toch is de Mechelse nooit haar glimlach verloren. Een mooie eigenschap. De voorbije tien jaar werkte ze in de luwte van het Vlaams Parlement. Onderwijs was haar dada. “Ik heb een parcours achter de rug met blutsen en builen, maar vooral met veel engagement”, zo zegt ze zelf, als we ons neerploffen in de zeteltjes van koffiebar Leopold, vlakbij het parlement. “Maar zie wat ik vandaag mag doen: minister zijn op een domein dat mij zo na aan het hart ligt. Het is bijna ongelooflijk.”

Wat zei uw moeder vroeger weer? Dat u de moderne versie van Moeder Theresa bent?

“( schatert het uit ) Eén van haar straffere uitspraken. Ik weet waarom ze dat zegt. Ik ben opgegroeid in Sint-Truiden. De kinderen van de eerste generatie gastarbeiders zaten bij mij in de klas. In de speeltijd gaf ik hen bijles Nederlands. ( lacht ) Later ben ik lid geworden van de socialisten omdat ik kwaad werd van de leefomstandigheden van de Sikh-arbeiders in de fruitpluk. Deze mensen moesten in kippenstallen slapen.”

Was u niet bang om een kabinet in chaos aan te treffen? Dat was één van de redenen waarom Kitir aan de kant geschoven werd.

“Neen, ik ben vier jaar partijvoorzitter geweest, dus ik heb wel wat ervaring met het aansturen van mensen. Ik ben met open geest het kabinet binnengestapt en heb gezegd dat we een nieuwe start zouden nemen. Er zat inderdaad wat spanning op de lijn tussen Meryame en enkele mensen. Dat kan gebeuren. Maar toen ik aangesteld werd, waren de gemoederen bedaard. Ik was vooral aangenaam verrast door de expertise en het engagement op het kabinet. Ook de samenwerking met Frank ( Vandenbroucke, ooit door Gennez aan de kant gezet, red. ) verloopt optimaal. Ik vind dat hoopgevend. Ook in de harde wereld die de politiek is, is verzoening mogelijk.”

In uw eerste interviews benadrukte u het belang van ontwikkelingssamenwerking om migratie te voorkomen. Is dat geen zwaktebod?

“Neen. Er zijn twee grote redenen om aan ontwikkelingssamenwerking te doen. Eén: levens redden. Je mag dat letterlijk nemen. Dat is waarom we noodhulp geven aan mensen in Afghanistan, om hen van de hongersnood te redden. En twee: solidariteit, de kern van het socialisme. Wij willen niet alleen in eigen land de welvaartstaat sterker maken, ook in andere landen. Als je geen uitzicht hebt op een deftig leven, wat doe je dan? Dan zoek je elders een betere toekomst. Dus ja, door de landen in het zuiden te versterken, nemen we een bron van migratie weg.”

Is het begrip an sich niet achterhaald? Alsof andere landen ontwikkeld moeten worden door ons?

“Het begrip misschien wel, ja, ik hou meer van ‘internationale solidariteit’. Maar het idee zéker niet. Wij helpen mensen om hun leven zélf in handen te nemen. Of om het met een boutade te zeggen: wij schenken hen geen vissen, maar we reiken hen tools aan om zelf te vissen. Dat is solidariteit. We doen dat bovendien ook voor ons eigen belang. België is geen eiland. Als we in Congo strijden tegen de ontbossing, dan komt dat de hele planeet ten goede. Of is er iemand die geen propere lucht wil?”

Welke accenten wil u het komende anderhalf jaar leggen?

“We hebben net een brainstorm achter de rug om het verhaal sterker te zetten. We zijn uitgekomen bij drie grote chapeaus . Eén: de welvaartstaat versterken door te investeren in gezondheidszorg en onderwijs. Twee: de strijd tegen de klimaatcrisis. En drie: de focus op mensenrechten en democratie en de versterking van de civiele samenleving. Dat is het kader waarbinnen we werken.”

Dat is heel algemeen. Wat wordt de stempel van Caroline Gennez? Dát wil ik weten.

“De emancipatie van meisjes en vrouwen: dat wordt de rode draad. Wereldwijd zijn er nog altijd 129 miljoen meisjes die niet naar school gaan. Elke euro die we in hen investeren, betaalt zich driedubbel terug. Uiteraard is het vooral van belang voor hun persoonlijk welzijn, maar waar vrouwen meer kansen krijgen, stijgt ook de economische ontwikkeling. Dat blijkt uit elke wetenschappelijke studie.”

Wat is de meerwaarde van de 250 miljoen euro die België de komende vijf jaar in Congo pompt?

“Heel concreet: we helpen zes miljoen mensen aan basisgezondheidszorg, we helpen 4.500 verkrachte vrouwen met herintegratie in de samenleving, we bouwen scholen, we faciliteren landbouwonderwijs voor duizenden jongeren, we nemen drempels weg zodat Congolezen zelf sterker worden. Congo is één van de meest fragiele landen, waar de armste mensen wonen. Daar kunnen we écht het verschil maken. Maar als we dat niet doen, dan komen zij vroeg of laat op onze stoep terecht.”

Kan u garanderen dat het geld niet in de zakken van de machtshebbers beland? President Tshisekedi is geen brave jongen.

“Het is niet makkelijk om een brave Afrikaanse leider te vinden. ( lacht ) Congo is een corrupte staat, we moeten daar niet flauw over doen. We geven daarom geen enkele euro aan de overheid. We werken in de eerste plaats via ons eigen agentschap Enabel dat de middelen verdeelt onder gewone mensen en organisaties. We steunen bijvoorbeeld ngo’s die de corruptie aankaarten. Ik heb die boodschap ook gegeven aan de Congolese minister van Buitenlandse Zaken die hier het akkoord kwam ondertekenen. Als er iets gebeurt dat niet door de beugel kan, dan treden we onmiddellijk op.”

U was scherp voor Vlaams Belang dat dit akkoord onder vuur nam. Ligt racisme aan de basis van hun kritiek, zoals u zei?

“Jawel. De ideologie van Vlaams Belang heeft haar wortels in het racisme. Dus ja, hun leiders zijn racisten. Ze zeggen het ook zelf: eigen volk eerst. Ik erger me heel hard aan hun hypocriet en populistisch discours als het gaat over buitenlands beleid. Wat zouden zij doen? Hun ogen sluiten en overal de problemen laten etteren. Ze waren jarenlang beste vriendjes met Poetin, maar als deze zich plots beestachtig gedraagt, dan doen ze weer hun ogen dicht. Dat is hypocriet en ik zal dat blijven aankaarten. ( fel ) En ja, natuurlijk moeten we ook in eigen land investeren in koopkracht en gezondheidszorg. Maar we doen dat ook, hè. Zie alleen al de verlaging van de energiefactuur.”

Wat vindt u dan van het voorstel van uw collega Vincent Van Peteghem (CD&V) om de btw-verlaging op energie te compenseren met accijnzen?

“De facturen verhogen, zou compleet onverantwoord zijn. Binnen de regering is er overeengekomen om de accijnzen te hervormen, op voorwaarde dat de facturen eerst écht duurzaam dalen. Wij zijn daar duidelijk in.”

Is dat geen gebrek aan moed? U schuift weeral een zware last door naar de schatkist die al bloedrood kleurt en dus naar de volgende generatie.

“Zeker niet. Wij hebben andere oplossingen voor de begroting: een fiscale hervorming die ook inkomsten uit vermogen eerlijk belast. Ik hoop dat Vincent snel met een voorstel naar de regering komt. Wij zullen alvast achter zijn veren zitten.”

Laten we eens naar de onderwijs-actualiteit kijken, ook uw dada. Het is opvallend dat uw partij plots sancties wil voor ouders die geen Nederlands willen leren. Vanwaar deze koerswijziging?

“Is dat een koerswijziging? Wij hebben taalkennis altijd belangrijk gevonden. Taal is cruciaal voor de integratie. Wie de taal niet spreekt, kan niet vooruit gaan in onze samenleving. Maar wij willen niet dat het kindergeld afhankelijk wordt van de thuistaal. Dat is een dwaas voorstel van minister Ben Weyts (N-VA). Want hoe ga je dat controleren? Ga je als overheid in de huiskamers kijken? Neen, toch.”

Uw voorzitter wil ook sancties. Wat is het verschil nog met N-VA?

“Het verschil is gigantisch. ( op dreef ) Wij willen mensen stimuleren om de taal te leren. Dat is een positief verhaal. Wat doet de Vlaamse regering? Taallessen betalend maken! Dat is exact het omgekeerde. Wij zouden eerst zorgen voor een goed aanbod en wie daarna manifest weigert, ja, die kan gesanctioneerd worden. Dat geldt ook op de arbeidsmarkt. Wie echt niet wil werken, mag de gevolgen voelen. Maar een sanctie moet controleerbaar en afdwingbaar zijn.”

Hoe ziet u dat dan?

“Dat is niet zo eenvoudig. Maar wij zijn geen voorstander van sanctionering met kindergeld. No way . Want hiermee tref je de kinderen zelf.”

Enkele jaren geleden wou uw voorzitter John Crombez een deel van het kindergeld afhankelijk maken van de bereidheid om kinderen naar de opvang te sturen. Is dat niet hetzelfde?

“( denkt na ) Dat was een debat binnen de partij, maar geen partijstandpunt. Wij willen betaalbare opvang voor elk kind en van mij mag dat ook verplicht zijn: één, twee of drie dagen. Een crèche kan immers emanciperend werken voor kleine kinderen, zeker als ze de taal niet spreken. ( denkt na ) We zien vandaag dat een gebrek aan taalkennis een probleem is in het onderwijs. Je kan dat oplossen door kinderen naar de opvang te sturen, waar ze in aanraking komen met het Nederlands. Maar wij gaan geen link leggen met het kindergeld.”

Zou het onderwijs vandaag de gevolgen ondervinden van een te laks integratiebeleid?

“Zéker. Daar ben ik absoluut van overtuigd. Het is pas de laatste twintig jaar dat het bewustzijn over het belang van integratie gegroeid is. Zeker in de eerste generatie arbeidsmigranten is er te weinig geïnvesteerd. We lieten die mensen aan hun lot over. Dus ja, dat was te laks en we voelen daarvan tot op vandaag de gevolgen.”

Het gebrek aan taalkennis is vooral in de grote steden een probleem. Hebt u tools in handen om daar iets aan te doen? U bent bevoegd voor grootstedenbeleid.

“Weinig, want taal, onderwijs en integratie zijn regionale bevoegdheden. Ik zal wel de verlaging van de leerplicht op de agenda zetten, wat een federale bevoegdheid is. Als we kinderen sneller willen emanciperen, dan moeten we de leerplicht verlagen van vijf naar drie jaar. Ik hoop dat de regering en het parlement dit debat willen voeren. Het is in het belang van elk kind.”

Er staat trouwens geen woord over grootstedenbeleid in het regeerakkoord. Is dat niet belangrijk?

“Toch wel. We gaan op korte termijn opnieuw een ronde tafel organiseren met de vijf grote steden. We gaan hen vragen wat de grootste uitdaging is. Twee jaar geleden was het antwoord daar: dakloosheid onder jongeren. Meryame heeft daarop gereageerd met een sterk plan: Housing First . Als we vandaag zouden horen dat taal hét probleem is, dan gaan we kijken wat we kunnen doen.”

Iets anders. U heb in 2009 al eens een Vlaamse regering gevormd met Bart De Wever (N-VA). Zou u ook daarom minister geworden zijn?

“( lacht ) Conner heeft dat niet genoemd toen hij de vraag stelde, dus neen, ik denk het niet. Dat neemt niet weg dat ik goede relaties heb met collega’s van andere partijen, ook met Bart De Wever.”

Maar is het denkbaar dat N-VA en Vooruit in 2024 opnieuw een coalitie vormen?

“Dat is denkbaar, ja. Maar uiteraard is het eerst aan de kiezer om te oordelen. Wij hebben alleszins de ambitie om een extreemrechtse regering te verhinderen. Overal waar extremen aan de macht zijn – de taliban in Afghanistan of Meloni in Italië -, is de gewone man het slachtoffer. Dat willen wij hier verhinderen. En daarvoor zullen we dus partners moeten zoeken. Zonder oogkleppen op. Wij sluiten geen enkele democratische partij uit.”