Een jaar na de uitbraak van de coronacrisis: toenmalig minister Maggie De Block (Open VLD) pleit zichzelf vrij: “Mijn kinderen waren bang voor mijn gezondheid”

Vijf jaar geleden was ze nog de populairste politicus van het land, vorig jaar was ze de grote zondebok: het kan verkeren, weet nu ook Maggie De Block (Open VLD). Vandaag, één jaar na het losbarsten van de coronacrisis, blikt de belaagde politica terug. Met open vizier. Soms kwaad, dan weer zacht, soms vurig, dan weer droog, maar altijd met de borst vooruit. “Ik heb gedaan wat ik kon en ik zou het opnieuw zo doen.”

(foto’s Christophe De Muynck)

We schrijven dinsdag 3 maart 2020. Brussel, het federaal parlement. ‘ Als u ziek bent, blijf in uw kot. Ik meen het, hè. ’ Aan het woord is een kordate Maggie De Block, minister van Volksgezondheid. Het coronavirus heeft ook ons land in zijn greep. ‘ Blijf in uw kot ’ wordt dé slogan van de crisis. “En zeggen dat sommigen dat boertig vonden”, lacht De Block vandaag, exact één jaar later. “Ik wou een duidelijke, maar volkse boodschap brengen. Al moet ik eerlijk zijn: dat was niet met voorbedachten rade. Het floepte er spontaan uit, in het heetst van de strijd. Ik wist niet dat dat zó fel opgepikt zou worden. Zelfs op TikTok , en waar nog allemaal.”

We hebben afspraak in een vergaderzaal van het parlement. De Block is nu fractieleider voor de liberalen. Ze oogt ontspannen. Haar nieuwe leven bevalt haar goed. “Ik heb negen jaar onafgebroken in de regering gezeten. Dat is genoeg. Ik ben daar nuchter in. Ik geniet van mijn herwonnen vrijheid.”

Eén jaar geleden brak de hel los. Hoe kijkt u terug?

Dat was één grote zoektocht naar informatie. Wat zeggen onze wetenschappers? Wat zegt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)? Wat zegt Europa? Er was weinig bekend over dit virus, héél weinig, maar toch moesten we belangrijke beslissingen nemen. Aanvankelijk kregen we te horen dat het virus een milde griep zou zijn. Pas toen we de beelden van de overvolle ziekenhuizen in Italië zagen, wisten we dat dit heel ernstig zou worden: een pandemie, waaraan mensen sterven.

België telde na zes maanden het meeste doden, op Peru na. Hoe verklaart u dat?

Eerst en vooral: elke dode is één te veel. Maar dat beeld klopt niet. Wij waren het enige land dat correct rapporteerde. Wij telden iedereen mee, wellicht zelfs mensen die niet aan covid stierven. In andere landen werden ouderen, die toch zouden sterven, niet meegeteld. Dat maakt een groot verschil. Intussen is dat beeld bijgesteld en zijn we ook ingehaald door andere landen.

Is dat niet makkelijk? Het hoge dodenaantal blijft.

Vooral oudere mensen worden getroffen. Wij hebben nu eenmaal een oudere bevolking. Dat is een belangrijke verklaring. Het virus kan zich bovendien makkelijk verspreiden in een dichtbevolkt en centraal land zoals België.

En het beleid? Moet u geen mea culpa slaan? U sprak aanvankelijk over paniekzaaierij.

( feller ) Wanneer zei ik dat? Toen er nog niemand in het ziekenhuis lag. Dan moet je geen angst zaaien. Wij hebben gedaan wat we konden. Geen énkel land was perfect voorbereid, en dus ook wij niet. Onze ziekenhuizen hebben trouwens goed standgehouden. Wij hebben geen patiënten naar het buitenland moeten verplaatsen, als één van de weinige landen. De woonzorgcentra waren helaas minder voorbereid.

Was een beetje meer paniek niet nuttig geweest?

Niet in deze crisis. Als je beslissingen moet nemen op basis van onvolledige informatie, dan moet je vooral het hoofd koel houden. Van zodra we wisten welke hygiënische maatregelen werkten, hebben we die non-stop aangeraden.

U beweerde lange tijd dat mondmaskers geen zin hadden. Geloofde u daar echt niet in of kon u die niet promoten omdat er geen voorraad was?

( droog ) Dat is geen kwestie van geloof of wat dan ook. Wij hebben de adviezen van de WHO en van Europa gevolgd. Onze strategie was duidelijk: thuis blijven en contacten mijden. Dan heb je geen mondmasker nodig. Dat is pas een issue geworden, toen we versoepelden. In mei dus. Ook virologen zoals Marc Van Ranst zeiden dat, hoor.

Dat klopt. Maar misschien had u dat toch sneller moeten verplichten?

Neen, ik denk van niet. Mondmaskers hebben alleen een toegevoegde waarde als mensen elkaar zien. En dan nog. ( fijntjes ) Vorige zomer droegen we allemaal een mondmasker. Dat heeft de tweede golf niet vermeden, hè. Het is geen wondermiddel: ik blijf daarbij. Het kan bovendien voor een vals gevoel van veiligheid zorgen.

Vandaag raadt de regering haar eigen mondmaskers af, wegens mogelijk giftig. Mag ik dat te gek voor woorden noemen?

Ik vind dat bizarre communicatie. Dat gaat over de mondmaskers die door het leger aangekocht zijn en verdeeld worden via de apothekers. Die zijn trouwens veilig verklaard door DG5 ( een departement van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, red. ). Blijkbaar zou er nu toch iets zijn. Het advies is: je gebruikt het best niet, tenzij je niets anders liggen hebt. Het is beter om voorzichtig te zijn, zeker?

U kreeg ook veel kritiek voor de versoepelingen van september, die geleid hebben tot de dramatische tweede golf. Was u daar fout?

Ik ga daar niet mee akkoord. ( fel ) Dat waren geen grote versoepelingen. De bubbel van vijf verdween, maar dat was het, hè. We hebben toen vooral aangeraden om voorzichtig te zijn. Het verwachtingspatroon lag veel hoger.

De virologen wilden géén versoepelingen.

Zij waren niet eenduidig in hun advies. In juni werd trouwens ook al een tweede golf aangekondigd. Het doet me denken aan de situatie vandaag. Alleen zitten we nu op een hoger plateau. Een virus is moeilijk te voorspellen. U mag zeggen wat u wil, maar ik heb áltijd geluisterd naar het advies van de virologen. Dat stond centraal in mijn beleid. Maar dit is niet alleen een sanitaire crisis: dit is ook een economische én een mentale crisis. Elke maatregel moet proportioneel zijn.

Met andere woorden, u slaat geen mea culpa ?

De strategische stock van beschermingsmateriaal had sneller vervangen moeten worden. Achteraf gezien was dat fout. Dat had veel paniek kunnen besparen. Maar verder … ( denkt na ) Ik heb gedaan wat ik kon en ik zou het opnieuw zo doen. Wij moesten beslissingen nemen op basis van amper tien procent van de informatie. Dat kan niet perfect zijn. Het is zo. Ik kon weinig anders doen. Achteraf is het natuurlijk makkelijk praten.

Was u blij dat op 1 oktober een nieuwe minister uw taak overnam?

Ja, maar vooral omdat er een volwaardige regering nodig was. Ik wou trouwens geen minister meer zijn, als u dat bedoelt. Ik heb negen jaar van mijn leven on hold gezet. Dat is genoeg. Al weet ik ook dat de partij me niet meer ging vragen. Ook dat is normaal. Na negen jaar is het tijd voor vernieuwing.

U werd wel fractieleider. Ik vond dat opmerkelijk.

Ik ook. ( lacht ) Ik was verrast toen Alexander ( De Croo, red. ) en Egbert ( Lachaert, red. ) mij die vraag stelden. Maar ik doe graag nieuwe dingen. ( enthousiast ) Ik vind het een hele eer om de Kamerfractie te mogen leiden. Het parlement is voor mij de arena, het hart van de democratie. Ik kom hier graag, ik meen dat. Ik hoop vooral een goede coach te zijn. Ik moet niet meer zelf op de barricade staan om te solliciteren naar een plek in de volgende regering. Dat is mijn voordeel. ( glimlacht )

Vreest u niet voor uw geloofwaardigheid?

Neen, geen moment aan gedacht. Er zullen zeker mensen zijn die mij ongeloofwaardig vinden. Het virus is een onzichtbare vijand. Dat is moeilijk om tegen te strijden. Daarom zoeken sommigen in mij een zichtbare vijand. Alsof ik het virus zou hebben verspreid. Dat is eigen aan de politiek, zeker?

Hebt u niet gedacht aan stoppen?

Neen. Waarom zou ik?

Omdat u zes maanden lang onder vuur lag?

Meer zelfs. U vergeet de eerste acht jaar. ( lacht )

U lacht het weg. Weegt de kritiek niet op u?

Neen. Als je politicus bent, dan weet je dat je kritiek zal krijgen. Veel Europese collega’s zijn opgestapt, omdat ze het niet meer zagen zitten. Ik heb doorgezet. Weet u: ik sta heel onthecht in de politiek. Dat is misschien omdat ik dokter ben. Empathie moet kunnen, maar wie te empathisch is, kan zijn patiënt niet reanimeren. ( even stil ) Mijn kinderen waren het wel beu. Zij waren bang voor mijn gezondheid. Weinig slaap, altijd onderweg. Mijn dochter was écht blij dat ik geen minister meer werd. ( plots stralend ) Ze is vorige zomer voor het eerst mama geworden, en ik voor het eerst oma. Ze wou haar mama dicht bij haar, denk ik. ‘Ik zou willen dat je nog lang oma kan zijn’, zei ze. Dat doet je wel even nadenken.

Is het wennen aan uw nieuwe leven? U bent veel privileges kwijt.

Nee, ik heb vooral een zee aan tijd gewonnen. De work-life -balans is véél beter. Thuis is het wel wennen. Mijn man is mij aan het herontdekken. Het is weer onderhandelen wie wat moet doen. ( lacht ) Ik ga ook dikwijls zwemmen. Over de middag bijvoorbeeld. Dat voelt echt goed. Ik heb dat negen jaar niet kunnen doen, hè. Wie minister is, leeft in een andere wereld. Begrijp me niet verkeerd: ik heb dat graag gedaan. Zelfs in deze crisis. Het kabinet vormde een sterk team. Dat was ‘één voor allen, allen voor één’. Maar het doet deugd meer tijd te hebben voor mezelf. Ik voel me ook meer ontspannen.

Wat vindt u van het beleid van uw opvolger, Frank Vandenbroucke (SP.A)?

Hij doet wat van hem verwacht wordt. Ik zie veel dezelfde problemen terugkeren. De moeilijke besluitvorming. De vele stemmen van de verschillende adviescomités. Deze keer gaat dat over de vaccinaties. Heel herkenbaar.

Deze regering krijgt de kritiek te veel naar virologen te luisteren.

Dat vind ik niet. De regering is terecht voorzichtig. De druk op onze ziekenhuizen is al maandenlang enorm hoog. We moeten absoluut die derde golf vermijden.

“De bevolking walgt van hun communicatie”, zei u in La Dernière Heure over de experten. Vanwaar die uithaal?

( zucht ) Ik heb dat niet gezegd. Ik heb het woord dégouté gebruikt, omdat ik in het Frans niet meteen op een ander woord kwam. Ik wou zeggen dat veel mensen al die verschillende stemmen beu zijn. Dat interview kwam er na een weekend waarin de experten allerlei verschillende dingen zeiden die élke hoop op perspectief teniet deden. Misschien had ik dat interview in het Nederlands moeten doen, zoals andere ministers. Dan was er geen verwarring.

Zou de bevolking niet vooral walgen van de politiek?

Een politicus is verkozen om zijn mening te geven. Als we dat niet willen, moeten we naar een systeem zoals Poetin in Rusland. Maar ik begrijp niet dat experten, die toch wetenschappelijk onderbouwd advies geven, allemaal verschillende dingen zeggen. ( feller ) Er zijn ook experten die de mensen angst willen aanjagen. Ik vind dat een foute strategie. De mensen zijn al bang genoeg. Veel mensen zijn iemand verloren in deze crisis. Iedereen heeft angst om te sterven.

U ook? U behoort tot een risicogroep.

( droog ) Ik ben te oud en ik ben te dik. Ik behoor tot álle risicogroepen. Ik ben daarom heel voorzichtig. Maar er zijn ook jonge mensen die sterven. De mensen hoeven dus niet nóg banger gemaakt te worden. Er zijn er die thuis een mondmasker dragen, hè.

Wat is er fout gelopen tussen u en Marc Van Ranst? Jullie waren aanvankelijk dé gezichten van corona, stonden zij aan zij aan het front, maar lijken vandaag vooral bitter voor elkaar.

( protesteert ) Maar het is niet fout gelopen tussen ons. Ik zou niet weten waar. Hij heeft me onlangs nog gecontacteerd over die brief van Jeff Hoeyberghs. Ik zie wel dat hij op sociale media soms scherp is voor mij. Ik pak dat niet te persoonlijk. Ik denk dat dat zijn manier van doen is. Hij tweet ook fel over andere mensen.

Vreest u niet dat u verbitterd wordt?

Neen. Ik lees dat soms, dat ik verzuurd zou zijn. ( blaast ) Dat is niet zo. Ik ben geen zuur mens. Ik ben een optimistisch mens. Ook in deze crisis: we geraken hier uit, hoor. Alleen moeten we sneller vaccineren. Dat gaat veel te traag. Het is ook daarom dat de mensen hun motivatie kwijtspelen. Het vaccin is de enige weg naar de vrijheid.

Bent u al gevaccineerd?

Neen. Ik ben geen actieve dokter meer en ik behoor niet tot een prioritaire groep.

Naar wat verlangt u, als het leven weer ietwat normaal is?

Naar mijn kinderen. Naar gewoon samen zijn. En met mijn kleinzoon naar het zwembad trekken. Ik zou hem graag watergewenning geven. Ik vind dat zo fijn. Daarmee zou ik al content zijn. ( lacht )