Tien vragen en antwoorden over de Amerikaanse presidentsverkiezingen 2020

Dinsdag 3 november is Election Day in de Verenigde Staten. Dan kiezen de Amerikanen een nieuwe president. Blijft de Republikein Donald Trump four more years in het Witte Huis, of moet hij plaats ruimen voor zijn Democratische uitdager Joe Biden? Hoe gaan de presidentsverkiezingen precies in hun werk? Waarom zitten kandidaten met de minste stemmen soms toch in de Oval Office ? En waarom geven presidentskandidaten al hun geld en media-aandacht aan de zogenaamde swing states . Alles wat je moet weten over de Amerikaanse presidentsverkiezingen, gebundeld in tien vragen.

1. Wie zijn de kandidaten?

Voor de Republikeinen doet huidig president Donald Trump een gooi naar een tweede ambtstermijn. Vóór hij op 20 januari 2017 president werd, bekleedde hij geen politieke functie. Trump was vooral bekend als ondernemer en televisiepersoonlijkheid. Donald Trump is 74 jaar en is gehuwd met Melania. Hij heeft vijf kinderen: Donald Jr., Ivanka, Eric, Tiffany en Barron. Trump wordt uitgedaagd door de Democraat Joe Biden. Uncle Joe kan bogen op een rijke politieke carrière, onder meer als senator voor Delaware. In 1988 en 2008 stelde hij zich al eens kandidaat voor het presidentschap. Van 2009 tot 2017 was hij twee ambtstermijnen vicepresident onder Barack Obama. De 77-jarige Biden is gehuwd met Jill Jacobs en heeft vier kinderen: Hunter, Beau (+), Ashley en Naomi (+). Daarnaast zijn er nog verschillende andere presidentskandidaten die echter geen kans maken. De bekendste is wellicht rapper Kanye West die opkomt in twaalf staten.

2. Aan welke criteria moet een presidentskandidaat voldoen?

De Amerikaanse grondwet stelt een aantal eisen aan presidentskandidaten. Wie een gooi doet naar het presidentschap, moet minstens 35 jaar oud zijn. Kandidaten hebben ook minstens 14 jaar in de Verenigde Staten gewoond en moeten geboren Amerikaanse staatsburgers zijn. Wie tot Amerikaan genaturaliseerd is, komt dus niet in aanmerking. Deze voorwaarden gelden ook voor wie zich kandidaat stelt als vicepresident.

3. Wat is de rol van de vicepresident?

De vicepresident is de voorzitter van de Amerikaanse Senaat. Hij heeft geen stemrecht, maar als wetsvoorstellen evenveel voor- als tegenstanders hebben, brengt de vicepresident de beslissende stem uit. De vicepresident heeft ook invloed op de president, bij de ene is die invloed al wat groter dan bij de andere. Zo was Dick Cheney die diende onder George W. Bush heel erg vaak in beeld. De vice ontmoet vaak buitenlandse staatshoofden en regeringsleiders. Als de president niet meer in staat is om te regeren, bijvoorbeeld doordat hij ziek wordt, sterft of uit zijn ambt wordt gezet, dan volgt de vicepresident hem op. Bij de Republikeinen is de huidige vicepresident Mike Pence opnieuw de running mate van Donald Trump. Democraat Joe Biden koos Kamala Harris als kandidaat-vicepresident.

4. Hoe wordt er gestemd?

Er is geen stemplicht in de Verenigde Staten. Amerikanen die willen stemmen, moeten zich vooraf registreren. Veel stembureaus zijn nu al open, waardoor heel wat burgers een early vote uitbrengen en dus niet wachten tot 3 november. Door de coronacrisis zullen veel meer mensen dan anders per post stemmen. Ook die stemmen kunnen tot aan Election Day opgestuurd worden. Zo zal het wellicht dagen duren voor de uitslag van de verkiezingen bekend is. De Amerikanen verkiezen hun president niet rechtstreeks. Elke staat heeft een aantal kiesmannen. Kleine staten zoals Alaska hebben 3 kiesmannen, de grootste staat, Californië, heeft er 55. Voor de 50 staten samen gaat het om 538 kiesmannen. Dat aantal is de optelsom van 435 vertegenwoordigers in het Huis van Afgevaardigden, 100 senatoren en 3 kiesmannen voor Washington DC. Deze 538 mannen en vrouwen vormen samen het kiescollege dat formeel de president verkiest.

5. Wordt de kandidaat met de meeste stemmen president?

Niet noodzakelijk. Het kiessysteem werkt volgens het principe the winner takes it all. De kandidaat die in een staat de meeste stemmen behaalt, schaart meteen alle kiesmannen van die staat achter zich. De staten Maine (4 kiesmannen) en Nebraska (5 kiesmannen) vormen een uitzondering op dit principe en hanteren wel een proportionele verdeling van de kiesmannen volgens het aantal stemmen. Bij de presidentsverkiezingen van 2016 behaalde de Democratische kandidate Hillary Clinton bijna 3 miljoen stemmen meer dan Donald Trump, maar ze kon minder kiesmannen verzamelen: 232 voor Clinton, 306 voor Trump.

6. Waarom zijn de swing states zo belangrijk?

In heel wat staten is het nu al duidelijk wie de kiesmannen zal toebedeeld krijgen. Zo is Californië een Democratische burcht terwijl bijvoorbeeld Tennessee voornamelijk Republikeins stemt. Globaal genomen stemmen de staten aan de west- en oostkust vaak voor de Democraten, de landelijke staten in het binnenland eerder voor de Republikeinen. In sommige staten is het overwicht van een van de politieke partijen minder nadrukkelijk. In deze zogenaamde swing states wordt er gestreden voor elke stem en is de uitslag moeilijk te voorspellen. Presidentskandidaten richten hun campagne – en de daarbij horende financiële middelen – grotendeels op deze swing states, omdat ze daar het verschil kunnen maken. Florida is met 29 kiesmannen de belangrijkste swing state. Bij de verkiezingen van 2000 behaalde George W. Bush daar welgeteld (én herteld) 537 stemmen meer dan uitdager Al Gore op een totaal van 6 miljoen stemmen. Alle kiesmannen van Florida gingen naar Bush die daardoor op 271 kiesmannen kwam tegenover 266 voor Gore. De uitslag van swing state Florida bepaalde dus wie president werd.

7. Waar staan de Democraten voor?

De Democratische Partij werd in 1828 opgericht. In de loop der jaren vertegenwoordigde de partij arbeiders en landbouwers en zette zich af tegen de macht van zakenlui. In het politieke spectrum situeren de Democraten zich centrumlinks. Op vandaag is dit de partij van de middenklasse. De Democraten hechten veel belang aan een actieve rol voor de overheid omdat dit de gelijkheid tussen alle Amerikanen kan bevorderen. Ze zijn voorstander van een strengere wapenwetgeving, willen de abortuswetgeving versoepelen en staan voor gelijke rechten voor homoparen. Democraten willen een progressief belastingstelsel waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Joe Biden is niet extreem progressief, maar hij heeft enkele vooruitstrevende ideeën. Hij wil een hoger minimumloon, een betaalbare gezondheidszorg en de belastingen voor de rijken verhogen.

8. Waar staan de Republikeinen voor?

De Republikeinse Partij ontstond in 1854 en is ondanks haar bijnaam Grand Old Party jonger dan de Democratische Partij. De Republikeinen vinden individuele vrijheden en verantwoordelijkheden erg belangrijk. In die zin moet je ook hun strijd voor het recht om wapens te dragen lezen. Republikeinen zijn voorstander van een beperkte rol van de overheid in de samenleving. Hoe minder bemoeienis en regels, hoe beter. Laat sterke bedrijven maar volop groeien in een vrije markt. Een kleine overheid heeft ook minder belastinggeld nodig, redeneren de Republikeinen. De belastingverlaging die president Trump doorvoerde, viel vooral in het voordeel van de rijke Amerikanen uit. Op het vlak van defensie voorzien de Republikeinen graag riante budgetten. Donald Trump draagt de America First-gedachte volop uit, staat voor een strengere immigratie (Build that wall!) en focust op handel en economie.

9. Zijn er maar twee partijen in de VS?

Sinds halfweg de 19e eeuw wordt het Amerikaanse politieke landschap overheerst door de Democratische en de Republikeinse Partij, maar er zijn in het land wel degelijk meer partijen actief. Zo is er de klassiek liberale Libertarian Party. In 2012 en 2016 was Gary Johnson presidentskandidaat voor de partij. Slechts 3 op de 100 Amerikanen stemden voor hem. Daarnaast is er ook nog de conservatieve Constitution Party en de ecologische Green Party. Op nationaal niveau spelen deze partijen geen rol, maar op lokaal vlak behalen ze wel verkozenen. Zo hebben verschillende steden in de Verenigde Staten een groene burgemeester.

10. Welke verkiezingen vinden op Election Day nog plaats?

Op 3 november stemmen de Amerikanen niet alleen voor een nieuwe president, ze kiezen ook een nieuw federaal parlement. Net als bij ons bestaat dit uit twee kamers, namelijk het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. Deze twee kamers worden straks niet volledig vernieuwd. In het Huis van Afgevaardigden wordt de helft van de volksvertegenwoordigers om de twee jaar opnieuw gekozen, in de Senaat is dat een derde van de senatoren. Momenteel hebben de 53 Republikeinse senatoren de meerderheid, tegenover 45 Democraten en 2 onafhankelijken. De Democraten hebben dan weer de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden (235 vertegenwoordigers tegenover 198. 2 zetels zijn momenteel niet bezet). De Democraten willen Joe Biden op 3 november niet alleen in het Witte Huis krijgen, ze hopen ook de meerderheid te behalen in de Senaat.