PVDA-kopstuk Jos D’Haese pleit voor een andere aanpak van de coronacrisis: “De regering behandelt de mensen als kleuters”

Dat de regering geen drones moet loslaten, maar de bedrijven moet controleren. Dat een betoging moet kunnen, ook in coronatijden, of een politiestaat dreigt. Dat de farma-industrie niet deugt, ondanks het vaccin. Aan het woord is Jos D’Haese, de bevlogen fractieleider van PVDA. Een communist die de liberalen waarschuwt voor verregaande vrijheidsinperking: dat moet een primeur zijn.

Hij zou het parlement op stelten zetten, zei hij na zijn verkiezing. Jos D’Haese was amper 26 en de Vlaamse hoop van PVDA. Zoon van Lebuïn D’Haese, beeldhouwer en dichter, en Mie Branders, arts en lokaal politica. Een energieke nieuwkomer die engagement koppelt aan présence en retorisch talent. We zijn vandaag anderhalf jaar later. Of hem dat lukt, vraag ik. “Ik denk dat wel. Wij zorgen voor vuur in de doorgaans saaie debatten. We brengen ook een nieuwe insteek. Dat het parlement losstaat van de samenleving, is geen cliché, maar realiteit. Veel politici kunnen maar vertellen van De Lijn wat ze van hun medewerkers horen. Zelf nemen ze nooit de bus. Dat is de meerwaarde van mijn partij. Ik heb de minister onlangs wat ducttape geschonken omdat enkele chauffeurs van De Lijn mij verteld hadden dat hun bussen met plakband aan elkaar hangen. Zij keek maar vreemd op.” ( lacht )

Toch zei u vorig jaar in Knack dat politieke verandering niet kan via het parlement?
Dat is zo. Ik ben daar nog méér overtuigd van. De regering trekt steeds meer macht naar zich toe. Er is één uitzondering. Als de straat beweegt, dan is er iets mogelijk. Herinnert u zich het cultuurprotest tegen de besparingen? Als er duizenden mensen voor de deur staan, dan wil de regering nog eens luisteren. De megafoon zijn van de mensen op straat, dat is de rol die ik wil spelen.

De coronacijfers evolueren niet zoals verhoopt. Wat denkt u?
Ik ben heel boos op onze regeringen. In veel Aziatische landen, maar ook in Nieuw-Zeeland en zo, kun je alweer feesten, hè. Dat is het resultaat van preventief en daadkrachtig beleid. Preventief betekent testen, contacten opsporen en bronnen zoeken. Daadkrachtig betekent broeihaarden snel isoleren. Wij struikelen van golf naar golf en nóg staan die zaken niet op punt.

Er zijn al experten die oproepen om te verstrengen. Wat vindt u?
( blaast ) Waar dan? Ik zie geen ruimte, zeker niet op sociaal vlak. We mogen amper één iemand zien. Een perimeter? Dat vind ik een raar concept. Dan moet je geluk hebben dat je ouders dichtbij wonen. De mensen zitten op hun tandvlees, hoor. De vereenzaming is nu al een groot probleem. Je kan dit niet meer verstrengen.

Vindt u niet dat er iets moet gebeuren?
Jawel. Het preventieve luik moet eindelijk uitgebouwd worden en de zorg moet versterkt worden. We zijn haast de tweede golf voorbij en nog steeds kampen onze woon-zorgcentra met personeelsproblemen. Wat moet er eigenlijk gebeuren? ( op dreef ) Ik wil nog een derde luik toevoegen. De regering is heel gretig in het controleren van het sociale leven. Men wil zelfs drones uitsturen. Maar op het bedrijfsleven wordt er amper gefocust. De werkvloer is nochtans de voornaamste besmettingsbron na de familie.

Wil u de bedrijven meer controleren?
Já. De maatregelen op het werk. Het thuiswerk. Het kan toch niet dat zeventig procent van de mensen op de werkvloer aanwezig moet zijn? Er klopt iets niet. Te veel bedrijven laten werknemers onnodig komen en nemen bovendien te weinig maatregelen. Een pot handgel is niet genoeg, hè. En wie toch gecontroleerd wordt en in overtreding is, krijgt niet meer dan een schriftelijke waarschuwing. ( fel ) Dát moet aangepakt worden.

U bent een twintiger. Wat is voor u het zwaarst?
Niet kunnen doorzakken met vrienden: dat mis ik. Dat valt dus goed mee. Ik heb mijn werk en ik heb een vriendin, waardoor ik nooit alleen ben. Veel twintigers zijn er slechter aan toe.

Ontvangt u die signalen?
Ja, en zeker deze week. Er is beslist dat het hoger onderwijs tot eind februari in code rood blijft. Dat nieuws heeft veel studenten gekraakt. Die zitten al weken alleen op kot en nu de examens voor de deur staan, krijgen ze een extra klap te verwerken. Was ik achttien, ik zou het ook niet aangekund hebben. Ik begrijp de minister niet. Hij lijkt geen enkele empathie te hebben.

Dit is niet alleen beslist door Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA). Ook de hogescholen en de universiteiten wilden dit.
Klopt, maar ik controleer de politieke macht. Geen énkele groep in de samenleving krijgt nu al te horen dat er niets mogelijk zal zijn voor maart. Waarom dan wel de studenten? Ik vind het onbegrijpelijk dat hen elk perspectief afgenomen wordt. Ik heb dat ook in het parlement gezegd. Die tussenkomst is al 200.000 keer bekeken op TikTok. Dat zegt iets, hè. Mijn mailbox zit vol berichten. Studenten zijn blij dat er eindelijk iemand hen een stem geeft.

Weyts vecht wel voor het openhouden van het lager en secundair. Vindt u dat dan een goede zaak?
Ja. Nu al kampt één op twee met leerachterstand. Dat is dramatisch. Het is daarom belangrijk dat de scholen openblijven. Maar de minister neemt onvoldoende maatregelen om dat mogelijk te maken. Waarom de CLB’s niet versterken voor contactonderzoek? Waar blijven de sneltesten? Waarom zo lang wachten met de ventilatie? Dat neem ik hem kwalijk.

U bent boos op de regering, zegt u. Bent u ook boos op de socialistische vakbond die deze week met zevenhonderd mensen betoogde?
( blaast ) Als zoiets buiten gebeurt met mondmasker en op afstand, dan is het risico redelijk beperkt, denk ik. ( even stil ) Ik vind niet dat sociale actie helemaal beknot mag worden. Anders dreigt een gevaarlijke toestand. Ik wil niet afglijden naar een politiestaat. Want dat is het gevaar vandaag. Deze regering wil drones inzetten, pizzadozen tellen, huiszoekingen doen op kerst: dat is héél verregaand. Als we elke sociale actie verbieden, dan verdwijnt het noodzakelijke tegenwicht.

Dat die kritiek van een communist moet komen. Het is uw partij die het verwijt krijgt de vrijheid te willen inperken.
( zucht ) Dat is de klassieke dooddoener. Het is de regering van de liberaal Alexander De Croo die de privacy onder druk zet. Wij verzetten ons daartegen. Het is deze regering die de mensen als kleuters behandelt. Als u niet braaf bent, dan gaan we u straffen. We staan voor een gevaarlijk hellend vlak. Zie wat in Willebroek gebeurd is. De avondklok wordt daar misbruikt voor andere doeleinden. Dat kan ook met de inzet van drones gebeuren.

U hebt zelf deelgenomen aan de Black Lives Matter-betoging, toen dat verboden was. Zou u dat opnieuw doen?
We waren daar met te veel mensen op te weinig plaats. Dat was fout. Had ik dat voordien geweten, dan was ik thuisgebleven. Ik kan dat toegeven. Ik ben wel vertrokken zodra de veilige afstand niet meer bewaard kon worden. Maar nogmaals: een beperkte vorm van sociale actie moet wel kunnen. Vergeet ook niet dat er elke dag duizenden mensen tegelijk door de fabriekspoorten lopen.

Uw moeder is arts voor Geneeskunde voor het Volk. Wat vond zij van uw actie?
( aarzelend ) Zij steunt de boodschap. Mijn moeder heeft veel patiënten die racisme meemaken. Dat zijn pijnlijke ervaringen. Die betoging heeft een belangrijk debat op gang gebracht. Tegelijk was ook zij niet gelukkig met het aantal deelnemers.

Zijn dit zware tijden voor haar?
( knikt ) Voor álle artsen. Ik heb de grootste bewondering voor die mensen, en zeker voor mijn moeder. Zij is een echte mensen-mens. Gelukkig werkt ze in een groepspraktijk, waar verschillende disciplines samenzitten. Het zijn de collega’s die elkaar door deze crisis sleuren. Onze gezondheidscentra leveren echt sterk werk, ook op preventief vlak. Er worden zelfs vrijwilligers ingeschakeld om aan contactopsporing te doen omdat de overheid faalt.

U wou ook even arts worden. Hebt u geen spijt dat u niet hebt doorgezet?
Dat zou mijn ding niet zijn. Iemand genezen, moet zeker het mooiste zijn wat er is. Maar ik wou de politiek ingaan. Ik wist dat eigenlijk al als kind. Ik zag onlangs een krantenknipsel, waarin ik gevraagd werd wat ik wou worden. Ik was twaalf jaar. ‘Eerste minister’, zei ik. ( lacht )

Dan had u beter een andere partij gekozen.
( lacht ) Neen, hoor. Ik heb nooit getwijfeld. Weet u wat mij echt kwaad maakt? Dat is ongelijkheid, de groeiende kloof tussen arm en rijk. Er is genoeg eten in de wereld, maar zelfs in welvarende landen zijn er mensen die honger lijden. Dat is omdat het systeem dat toelaat. Het systeem moet veranderen. De PVDA is de enige partij die dat wil.

Waarom hebt u biologie gestudeerd?
Ik ben afgestudeerd in de richting ecologie en milieu. Dat zegt veel over mijn interesse. Ik vond dat een ideale basis voor de politiek.

Uw vader is beeldhouwer. Bezit u ook zijn genen?
Zijn artistieke genen helaas niet. Maar hij is ook een rebel. Je ziet dat in zijn werk. Hij houdt ervan tegen de schenen van de macht te schoppen. Dat heb ik van hem.

Uw partij dweepte tot 2008 openlijk met dictators zoals Stalin. Waarom hield dat u niet tegen?
Omdat dat vóór mijn tijd was. Het vernieuwingscongres van 2008 was cruciaal voor mij. De partij zou voortaan haar eigen weg gaan. Dat wil zeggen: geen buitenlandse voorbeelden meer, maar een eigentijds marxisme voor België. Het is van die partij dat ik lid ben geworden. ( zucht ) Ik stel trouwens vast dat alleen journalisten mij vragen stellen over het verleden. Ik begrijp dat niet.

Moeten we dan ook Vlaams Belang niet meer confronteren met haar verleden?
( feller ) Zag u de betoging van Vlaams Belang? Daar deden nazi’s aan mee, hè. Carrera Neefs legt een krans op het graf van een SS’er. Wordt ze daarom uit de partij gezet? Néén. Die partij weigert haar verleden af te zweren. Zelfs het zeventigpuntenplan wordt nog verdedigd. Wij hebben wél een diepgaande verandering doorgemaakt.

Zitten er in uw partij geen sympathisanten meer van Noord-Korea?
Als dat zo is, dan treden we op. Er zijn al eens enkele mensen uit de partij gezet om die reden. Onze lijn is heel helder. Wij hebben niets te maken met Noord-Korea en andere buitenlandse modellen.

Was Stalin een massamoordenaar?
( zucht ) Ik ga de historische balans niet opmaken. Hoeveel keer moet ik dat herhalen? Er zijn zware fouten gemaakt in het verleden. Het model van Stalin is niet mijn model. Maar ik kijk naar de toekomst.

U bent fractieleider in het Vlaams parlement. Wat is uw basiskritiek op de regering in deze crisis?
( denkt na ) Dat ze blind is voor de ongelijkheid in onze samenleving. Dat ze zelfs in deze crisis geen empathie toont voor mensen die het moeilijk hebben. Toen in maart de scholen gesloten werden, zaten duizenden kinderen thuis zonder laptop. Dat probleem is nog steeds niet opgelost. Dat vraagt toch geen kennis van kernfysica, hè? ( op dreef ) Of kinderen van het buitengewoon onderwijs die urenlang in een bus zitten. Of het personeelstekort in woon-zorgcentra.

U vraagt al maanden om het ontslag van Welzijnsminister Wouter Beke (CD&V). Zou dat levens gered hebben?
Ik denk van wel. Beke mist empathie, daadkracht en terreinkennis. Zijn nalatigheid op vlak van beschermingsmateriaal en personeel heeft levens gekost. Lees het rapport van Artsen zonder Grenzen. Dat is snoeihard. Beke is de verpersoonlijking van het falen van het beleid.

Het is de door uw partij verfoeide farma-industrie die de samenleving moet redden van corona. Dat moet moeilijk vallen?
( grijnst ) Neen. Het zijn de fantastische wetenschappers die het heldenwerk leveren. Maar zelfs in deze crisis zien we de ware aard van de farma naar boven komen. Pfizer, maar ook anderen, wil alweer een patent aanvragen. Men wil zelf bepalen waar het vaccin geproduceerd wordt, hoeveel en aan welke prijs. Dat is schaamteloos als je weet hoeveel overheidssteun zij krijgen. Ik blijf het herhalen: ik heb weinig vertrouwen in de industrie.

Hebt u dan vertrouwen in het vaccin?
Ja, omdat ik de wetenschappers vertrouw. Wij zullen onze achterban aanraden zich te laten vaccineren. Maar ik kan ook de mensen begrijpen die het vaccin niet vertrouwen. Er heerst een groot wantrouwen tegenover de sector. Waarom is er nog geen vaccin tegen coronavirussen? Covid-19 is niet het eerste, hè. Toen de SARS-epidemie verslagen was, had men daar werk van kunnen maken. Men doet dat niet, omdat men niet bezig is met de volgende epidemie. Alleen winst telt in die sector.