Premier Alexander De Croo in gesprek met de lezers van De Zondag: “België ziet er uit als een volwassene, maar is een puber”

“Omikron wordt niet de laatste golf. We moeten leren leven met het virus.” Dat zegt premier Alexander De Croo (Open VLD) in gesprek met vijf lezers van De Zondag. Meer bedden op intensieve zorg, een barometer, zelfs verplichte vaccinatie: de liberaal wil geen taboes meer. Komen ook aan bod: de puberteit van het land, de pizzalust van de premier, immo-cowboys en de prijs van een brood.

Het is een koude avond in Kortrijk. De stad aan de boorden van de Leie is sfeervol verlicht en versierd. Santa Claus is coming to town . De vuurkokers op het terras van De 7 Zonden ademen winter en warmte uit. Het eetcafé, vlakbij de iconische Broeltorens, is gastheer voor het uitzonderlijke gesprek tussen vijf lezers van deze krant en de premier. Het is de apotheose van twintig jaar De Zondag. De lezers arriveren stipt op tijd en wie nog, denkt u? Jawel, ook Alexander De Croo. Blauw pak, paarse das (niets is toeval), de glimlach verscholen achter het mondmasker. De man wordt omgeven door zijn woordvoerder en enkele lieden van de lokale politie, het onvermijdelijke lot van een regeringsleider.

De begroeting is hartelijk. Lezeres Katia Van Cauwenberghe blijkt nog de zoon van de premier gegidst te hebben op zeeklas in Oostende. “Ik herinner me dat”, zegt De Croo. “Ik heb hem iets vroeger opgehaald, omdat hij naar de dokter moest. Hij had een volle emmer zand mee in de wagen.” Ze lacht: “Mijn schuld: ze moeten dat meenemen van mij, wees dus niet boos op hem.” De premier schatert het uit. Of hij zenuwachtig is voor dit gesprek. “Neen. Ik laat me graag uitdagen door mensen. Ik ben blij dat we dit kúnnen doen.” Eén voorwaarde stelde hij: een buitenevenement, coronaproof . Vandaar dit terras, twee tafeltjes van zes, voldoende afstand.

Het aperitief wordt aangerukt, – water voor de premier -, het startschot voor het gesprek. Onze lezers reageerden massaal op de oproep. Honderden vragen stroomden de redactie binnen. Eén op drie over corona, en vooral over verplichte vaccinatie, iets waar veel mensen mee worstelen. Vandaar het eerste thema.

Hans De Bruyne: Waarom durft u niet de beslissing te nemen om vaccinatie verplicht te maken voor iedereen? Het is toch een schandaal dat mensen die zorg nodig hebben, hun plaats zien ingenomen worden door een kleine minderheid van antivaxers?

“Dat is een begrijpelijke vraag. Je vaccineert je voor je eigen gezondheid, maar ook voor die van anderen. (denkt na) Ik geloof meer in overtuigen dan in verplichten, maar als je ziet dat er op intensieve zorgen vijf keer meer niet-gevaccineerden liggen, dan kan je die vraag niet meer uit de weg gaan. Het doel is duidelijk: we moeten iedereen vaccineren. Als de piste van verplichte vaccinatie daartoe kan helpen, dan wil ik dat overwegen. Let wel: een regering kan dat niet op zichzelf beslissen. Dat debat moet in het parlement gevoerd worden.”

Paul Cobbaert: U wou dat aanvankelijk niet. Wat heeft u van mening doen veranderen?

“De situatie op intensieve zorgen. Een relatief kleine groep heeft een te grote impact op onze zorg. We kunnen dat niet toelaten. Keynes, een Britse econoom, zei ooit: When the facts change, I change my mind . Goede argumenten kunnen mij overtuigen. Dat is trouwens een belangrijke les van deze crisis: blijf open van geest en durf uw standpunten herzien. (denkt na) We moeten eigenlijk onze volledige redenering herdenken. Vroeger was het plan: hoe vermijden we nieuwe golven? Vandaag moet het zijn: hoe houden we de golven zo plat mogelijk? Want laat ons realistisch zijn: ook omikron wordt niet de laatste golf. Het virus zal nog jaren woekeren. We moeten ermee leren leven.”

Hans De Bruyne: Dat is het beste argument om vaccinatie te verplichten.

“ (knikt) Ik luister goed naar wat u zegt. Maar er moet meer gebeuren. Onze ziekenhuizen moeten beter bestand zijn tegen pieken. Zijn de 2.000 bedden op intensieve zorgen genoeg? Wellicht niet. Twee: we moeten meer inzetten op blijvende preventie zoals ventilatie. Drie: we moeten onze vaccinatie- en testcentra versterken om de huisartsen te ontlasten. En vier: een barometer, een systeem met drempels, moet voor duidelijkheid zorgen. Dat zijn vier zaken die op termijn nodig zijn.”

Kevin Van Wallendael: Zou u ook geen mondiale actie moeten ondernemen? De patenten op de vaccins opheffen bijvoorbeeld.

“Dat is een belangrijke vraag. Het klopt dat het virus wereldwijd verslagen moet worden. We doneren daarom veel vaccins. Als het vrijmaken van de patenten dé oplossing zou zijn, dan zullen wij ons niet verzetten. Maar vandaag is vooral de productie van vaccins een probleem.”

Het coronadebat gaat nog even door. Over de vaccinatie van kinderen. Een heikele kwestie, beaamt de premier. “Dat mag nooit verplicht worden en er mogen geen voorrechten komen voor gevaccineerde kinderen.” Pieter Vancraeynest looft de positieve houding van de premier in deze crisis. De liberaal lacht ietwat verlegen. “We hebben geluk dat we leven in een land waar de solidariteit groot is. Dat bewijst de hoge vaccinatiegraad.” Een warm soepje komt op tafel. Tijd voor thema twee: de politieke stand van het land. Los van het virus gingen de meeste vragen hierover.

Kaat Laureyssens: Is dit politieke systeem wel nog rendabel voor België? Wordt het geen tijd om met de grove borstel door al die regeringen en organen te gaan?

“Die vraag krijg ik wel vaker. (glimlacht) Onze structuur is een weerspiegeling van onze diversiteit. Ik zie het veeleer als een sterkte en niet als een probleem. Er is wel ruimte voor verbetering. Het federale België zit in zijn puberteit. We zien eruit als een volwassene, maar we zijn nog een puber. We missen vooral een scheidsrechter, zeker in tijden van crisis. Er moet iemand zijn die kan beslissen. Dat hoeft niet altijd het federale niveau te zijn.”

Kaat Laureyssens: Ik sta in het onderwijs en erger mij blauw aan het verschil tussen Waalse en Vlaamse decreten, tussen netten, tussen leerplannen. Waarom niet opnieuw kiezen voor één systeem, voor één België?

“Ik wil behoedzaam zijn voor uitspraken over het onderwijs, want ik ben geen specialist. Ik heb zelf zedenleer gevolgd. We waren amper met drie, en dus de outcasts van de klas. (lacht) Ik vind het wel spijtig dat ik geen godsdienst heb gekregen. Ik had graag meer geleerd over het christendom, toch de bakermat van onze beschaving. (denkt na) Ik heb in deze crisis geleerd dat besluitvorming overal complex is. Ook Angela Merkel heeft haar peren gezien, terwijl Duitsland toch een model is van een federaal land. Weet u wat cruciaal is? Dat politici wíllen samenwerken. Het succes van de vaccinatiecampagne is het resultaat van samenwerking. Maar als die wil ontbreekt, dan zullen zelfs tien staatshervormingen niets veranderen.”

Katia Van Cauwenberghe: Johan Vande Lanotte wil een federaal land met vier deelstaten. Vindt u dat een goed idee?

“Dat zou de structuur eenvoudiger maken en dus een goede zaak zijn, volgens mij. Op voorwaarde wel dat Brussel zijn kosmopolitische identiteit mag behouden, en dus een meertalige deelstaat wordt.”

Thema drie: geldzaken. Het was het derde populairste thema met veel vragen over levensduurte en pensioenen. Het viel trouwens op hoe weinig vragen binnenkwamen over migratie en justitie.

Pieter Vancraeynest: Het leven wordt duurder: energie, huurprijzen, schooluitgaven. Veel mensen kunnen niet meer sparen. Hoe vermijden we financiële problemen bij de gemiddelde Vlaming?

“De automatische loonindexering is een belangrijk mechanisme: het zorgt ervoor dat het loon meegroeit met de duurte van het leven. Maar het fundamentele probleem is volgens mij niet de inflatie, – dat is een tijdelijk fenomeen -, maar de hoge woningprijzen. Wat is het Belgische model? Dat mensen op relatief jonge leeftijd een eigendom kunnen verwerven. Dat is de beste garantie tegen armoede. Het Nederlandse model is anders. Daar liggen de pensioenen hoger, maar zijn er minder mensen eigenaar van een woning. Dat is een keuze. Echter, ons model staat onder druk en dat baart mij zorgen.”

Pieter Vancraeynest: U moet misschien de immomarkt intomen? In West-Vlaanderen worden de makelaars dikwijls cowboys genoemd.

“ (lacht) Dat weet ik niet, maar je ziet wel dat professionelen meer en meer eigendommen opkopen om te verhuren. Dat zet de markt onder druk. Ik heb helaas geen gouden oplossing. Het is iets om over na te denken.”

Paul Cobbaert: Veel lezers vinden dat de politiek te ver staat van de gewone mensen en niet beseft hoe duur het leven geworden is. Zou dat kloppen?

“ (denkt na) Wie mij kent, zal zeggen van niet, maar ik kan daar moeilijk zelf op antwoorden. U zou mij een concrete vraag moeten stellen.”

Paul Cobbaert: Wat kost een groot bruin brood?

“Oei, ik zeg beter geen stommiteiten. (lacht) Ik ga nochtans elke zondagochtend naar de bakker. De eerlijkheid gebiedt mij wel te zeggen dat mijn vrouw de avond voordien de bakkerij belt om de bestelling door te geven. (iedereen schatert het uit) Ik betaal elke keer tussen de 15 en de 20 euro voor een brood, enkele pistolets en koffiekoeken en een taartje. Ik neem trouwens altijd uw krant mee. Dus ja, ik zie ook dat het leven duurder wordt. Dat de politiek niet luistert naar de mensen, wordt ook vaak gezegd. Uiteraard moeten we luisteren, maar nog belangrijker: wat doen we ermee? Ik wil niet meegaan in de polarisering. Die is al sterk genoeg.”

We krijgen een heerlijk bord verse vis en groenten voorgeschoteld. Het ontlokt een geanimeerd gesprek over gezonde voeding. Dat ze worstelt met de vele boterhamdozen waar ongezonde voeding inzit, zegt Kaat Laureyssens. Moet je ongezonde voeding duurder maken, zoals sigaretten? Kevin Van Wallendael: “Het financiële is een sterke motivator. Zelfs die hard -rokers stoppen omdat het te duur wordt.” De premier doet een bekentenis. Een pizza van Dr. Oetker is zijn guilty pleasure in moeilijke momenten, lacht hij. Thema vier dan: het klimaat.

Katia Van Cauwenberghe: De klimaatopwarming is volgens mij dé uitdaging van vandaag, waar ook thema’s zoals migratie aan vasthangen. Wat denkt u: zullen we het redden?

“Ik ben optimistisch, op voorwaarde dat we vooruit kijken. We zullen dit niet oplossen door onze versnellingsbak in achteruit te zetten. Ik geloof in innovatie en technologie. Weet u waarom ik pleit voor ambitieuze doelstellingen? Niet omdat wij, die elf miljoen Belgen, de wereldwijde opwarming zullen stoppen. Wel omdat in een ambitieuze omgeving innovatie aangemoedigd wordt. (op dreef) En op dat vlak kunnen wij, Belgen, wél het verschil maken. Een voorbeeld. We zijn vandaag de nummer vier wereldwijd op vlak van windmolencapaciteit op zee. Onze baggeraars, die in eigen land expertise hebben opgebouwd, mogen daarom overal windmolens planten. Dat is mijn model. We zouden als Europeanen ook wat minder naïef moeten worden op handelsvlak. Dat zou ook een verschil maken. Als China hier een product wil verkopen, dan moet de productie voldoen aan ónze normen. Punt.”

Hans De Bruyne: Nederland past zijn infrastructuur aan de stijging van de zeespiegel aan. Doen wij wel genoeg op dat vlak?

“Zij hebben inderdaad goed begrepen dat ze iets moeten doen, als ze niet wakker willen worden met hun voeten in het water. Wij zijn ook inspanningen aan het leveren, maar we zullen meer moeten doen. Hevige waterval en ook droogte worden wederkerende problemen. We moeten meer middelen investeren in adaptatie.”

Kevin Van Wallendael: Vreest u niet dat dit te duur wordt?

“Jawel. Het sociale luik wordt volgens mij zelfs dé uitdaging, naast de opwarming zelf. Het klimaat zal geld kosten: de isolatie van woningen, de aankoop van elektrische voertuigen, enzovoort. De solidariteit die we in covid-tijden tonen, moeten we ook tonen voor het klimaat. Gelukkig is het Belgische systeem herverdelend en dus solidair: de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.”

Paul Cobbaert: De gascentrales brengen onze klimaatdoelstellingen in gevaar, zeggen experten. Waarom wil uw regering hierin investeren om de kernuitstap op te vangen?

“Wat is onze doelstelling? Honderd procent hernieuwbare energie tegen 2050. Wat is de weg daarnaartoe? (denkt na) Ik bekijk dat niet met oogkleppen. Ik ben niet voor of tegen kernenergie. Ik wil vooral zekerheid zodat innovatie kan plaatsvinden. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe, kleinere kerncentrales van de toekomst. Twee dingen staan voorop: het licht mag niet uitgaan en de factuur moet betaalbaar zijn. We hebben in élk scenario gascentrales nodig. Die hebben bovendien het voordeel dat ze snel aan en uit kunnen als er te weinig of te veel hernieuwbare energie is.”

De laatste creatie van de chef wordt op tafel getoverd: het dessert. Dat het heerlijk is, zeggen lezers en premier in koor. Tijd voor het laatste thema: het mentaal welzijn van de premier himself . De Croo verslikt zich bijna. Deze had hij niet voelen aankomen. We hebben daarom een psychiater uitgenodigd, zeg ik met een knipoog. Hij schatert het uit.

Kevin Van Wallendael: Hoe houdt u zich staande in deze tijden, waarin zoveel mensen voortdurend en zeer uitgesproken hun ongenoegen uiten? Denkt u nooit: foert, trek er uw plan mee?

“ (lacht) Neen, toch niet. Ik zal u zeggen waarom. Het woord ‘minister’ komt van het Latijn en betekent ‘dienaar’. Het is een ongelooflijk voorrecht voor mij om dit te mogen doen, elke dag opnieuw. Let op: ik heb ook moeilijke momenten, hoor. Wie nooit twijfelt, is zeer gevaarlijk. Gelukkig kan ik rekenen op een ongelooflijk gezin. Mijn vrouw en mijn twee zonen zijn mijn klankborden. Zij kunnen me met de voeten op de grond zetten. Als ik mijn zoon na een zwaar overlegcomité vertel wat we beslist hebben, dan is zijn antwoord: Ah, oké, dat is dus wat Marc Van Ranst gisteren al zei op televisie . (lacht) Ook sporten helpt om het hoofd fris te houden. Ik loop en fiets veel en graag.”

Kevin Van Wallendael: Wordt u niet gek van de sociale media?

“Ik probeer dat niet te veel te bekijken. (lacht) Je moet een olifantenvel hebben, anders overleef je dit niet. Tegelijk wil ik wel gevoelig blijven voor kritiek. Als je niet meer geraakt kan worden, ben je ook niet goed bezig. Het is een moeilijk evenwicht.”

Katia Van Cauwenberghe: Vindt u die sociale media niet gevaarlijk? Het is niet de echte wereld.

“Dat klopt. Je moet daar voorzichtig mee omgaan. Het is ook niet onschuldig wat daar gebeurt. Sociale media stimuleren extreme boodschappen. Dat is gevaarlijk. Het wordt tijd om de platformen op hun verantwoordelijkheid te wijzen. We moeten ook hier als Europeanen onze tanden durven tonen. Net zoals we voedsel inspecteren, zouden we ook sociale media moeten inspecteren. Niet om de meningen te controleren, wél om de algoritmes aan te pakken die alleen maar polarisatie stimuleren en mensen tegen elkaar opzetten.”

Het is tijd om af te ronden. Het gesprek is twee uur bezig. De premier heeft zijn kinderen beloofd om tijdig thuis te zijn. Zijn oudste zit volop in de examens. “Morgenochtend breng ik ze ook naar school. Ik doe dat twee keer per week. Dat zijn belangrijke momenten voor mij en de kinderen. Alhoewel: de oudste wil niet meer dat ik mee wandel tot aan de poort. Als ik hem wil pesten, dan zeg ik: ik ga mee tot in de klas. (lacht) ” Onze directeur Pascal Kerkhove schenkt de premier een fles wijn en de boekbundeling van zijn columns, de milde gedachten die wekelijks vooraan deze krant verschijnen. De premier bedankt de lezers voor het constructieve gesprek. Het laatste woord is voor Kevin Van Wallendael. “Ik had niet verwacht dat dit gesprek zou uitmonden in verzoening in plaats van polarisatie. Dat verdient applaus.”

Met dank aan restaurant De 7 Zonden in Kortrijk.