Ludivine Dedonder (PS), de eerste vrouw aan het hoofd van Defensie: “Zelfs Theo Francken begint mij graag te zien”

Ludivine Dedonder gaat ‘all-in’. De Defensieminister wil nóg extra geld voor het leger, bovenop de deal van 10 miljard euro die al beklonken is. Dat zegt de ambitieuze Henegouwse aan de vooravond van de belangrijke NAVO-top met de Amerikaanse president Joe Biden. Wij hebben een diepgaand gesprek met de eerste vrouw aan het hoofd van Defensie. “Ik heb respect afgedwongen.”

De Lambermont 8, het politieke hoofdkwartier van Defensie. Het is een vroege donderdagochtend. Ludivine Dedonder (PS) straalt in een zwart-rood pak. Ze is jarig vandaag: 45 lentes jong. “Ben ik blij mee”, zegt ze. “Ik hou van ronde getallen.” Of we een liedje moeten zingen, vraagt de fotograaf. Ze schatert het uit. Dedonder, geboren en getogen in Doornik, is een aimabele en spontane vrouw. Recht door zee. Behoeft geen plechtstatig gedoe zoals enkele voorgangers in het huis.

“We zijn gisteren met het gezin naar de Champions League gaan kijken: Lille tegen Chelsea. Wat een prachtige wedstrijd. Veel sfeer ook.” Ze toont enkele filmpjes op haar smartphone. Ze heeft ervan genoten, zegt ze zacht. Heel even weg van de oorlog. Dedonder is voetbalgek. Als kind fan van Club Brugge, later van Standard Luik. Maar vandaag is weer bittere ernst. “Het is oorlog op het Europese continent. Wie had dit kunnen voorspellen? Niemand, denk ik.”

Verandert deze oorlog uw visie op Defensie?

“Neen. Defensie lijdt onder de vele besparingen. Dat was al duidelijk toen ik hier anderhalf jaar geleden aantrad. Mijn opdracht is dezelfde gebleven: Defensie opnieuw opbouwen. Het leger moet opnieuw een betrouwbare partner zijn, voor de burgers en voor onze partners. Het verschil is dat we door de oorlog meer bewust zijn van het belang daarvan. We dachten lange tijd dat vrede verworven was op het continent. Gevolg: dalende defensiebudgetten. Vandaag zijn we niet meer zo naïef.”

Waarom trekt u het budget niet op naar 2 procent van het bbp zoals beloofd aan de NAVO?

“Die 2 procent is het streefdoel. Dat is de richting die we uitmoeten. We hebben daarom een groeipad uitgetekend naar 1,54 procent in 2030 ( vandaag is het 1,12 procent, red. ). We hebben begin dit jaar, vóór de oorlog uitbrak, een belangrijk akkoord geslotenom ruim 10 miljard euro extra te investeren in materieel, plús een permanente inspanning voor het personeel. Dat was een stevig signaal. Ik denk niet dat iemand zo’n bedrag verwacht had. Maar vandaag leven we in een nieuwe realiteit.”

Wilt u zeggen dat de extra investeringen niet volstaan? Ook de premier liet al zoiets noteren.

(knikt) “We moeten opnieuw over extramiddelen spreken. We hebben op korte termijn – dat betekent dit jaar – een extra enveloppe nodig om de meest dringende noden in te vullen. Als de regering akkoord gaat om het budget te verhogen, zullen we in de eerste plaats werken aan de uitrusting van onze militairen en aan cyberveiligheid. Over hoeveel miljoenen het gaat, is nog niet duidelijk. Zullen we hiermee de 2 procent halen? Wellicht niet. Maar dat is niet het voornaamste. Wat telt, is wat we doen met het extra geld.”

Waar wilt u het extra geld halen?

“Dat moet binnen de regering besproken worden, maar iedereen heeft vandaag wel begrepen dat veiligheid niet gratis is en dat we dus moeten investeren in Defensie.”

De Amerikanen pikken niet langer dat Europese landen te weinig in Defensie investeren. Uw voorgangerSteven Vandeput (N-VA) werd persoonlijk op de vingers getikt door Donald Trump. Bent u al op de vingers getikt?

“Neen, niet rechtstreeks. Er wordt natuurlijk over gesproken. De Amerikanen willen inderdaad extra inspanningen, maar ze waarderen wel het groeipad dat wij voorleggen. Ook onze bijdrage aan de missies in Estland en Roemenië wordt gewaardeerd door onze partners. We hebben bovendien nog honderden militairen die klaarstaan om snel ingezet te worden.”

Donderdag komt president Joe Biden naar de NAVO-top in Brussel. Wat wilt dat zeggen?

“Het toont aan dat we op een historisch moment staan. Hij komt niet naar Brussel om Europa met de vinger te wijzen, maar om een langetermijnstrategie voor de NAVO te bespreken. Hij komt om onze samenwerking te versterken. ”

Waarom treedt de NAVO niet militair op in Oekraïne? President Zelenski voelt zich in de steek gelaten.

“De missie van de NAVO is duidelijk: er wordt militair ingegrepen als er een lidstaat wordt aangevallen. Oekraïne is geen lidstaat. Maar ik begrijp het sentiment. (even stil) Je kan niet onbewogen blijven als je die families ziet vluchten, die kinderen. De situatie is dramatisch en de Russen gaan steeds destructiever tewerk. Het is daarom dat we Oekraïne materieel en humanitair steunen, het is daarom dat we Rusland strenge sancties opleggen. Maar militair ingrijpen … (wikt haar woorden) Als we één voet op Oekraïense grond zetten, dan treden we buiten het verdrag. Het zou een directe confrontatie betekenen met Rusland en de deur openzetten voor een Derde Wereldoorlog. Dat willen we absoluut vermijden.”

Als Rusland een NAVO-land aanvalt, zoals Polen of de Baltische staten, dan wordt er wel militair ingegrepen. Is ons leger daar klaar voor?

“We hebben geen enkele aanwijzing dat Rusland zoiets van plan is. Je moet goed kijken naar de realiteit in Oekraïne. Poetin was misschien wel goed voorbereid, hij heeft zich op twee domeinen toch mispakt. Eén: op het sterke blok dat de NAVO, de VS en de EU vormen. En twee: op de weerstand van het dappere Oekraïense volk. De Russen staan daar met 75 procent van hun capaciteit, hé. En terwijl ze in het begin precisieaanvallen uitvoerden, vernietigen ze vandaag wat ze maar kunnen. Dat wil iets zeggen. Het lijkt mij onmogelijk dat Rusland een NAVO-lidstaat aanvalt. Poetin zal wel beseffen dat hij dan tegenover een héél krachtig leger zal komen te staan.”

Maar zou ons leger daar klaar voor zijn? Er wordt vaak lacherig over gedaan. ‘Het is geen leger om schrik van te hebben’, zei Hendrik Bogaert (CD&V).

( fel) “Wat weinig respectvol is tegenover het leger. Het is ook fout. Waar we actief zijn, leveren we sterk werk. Bovendien zal noch de legerchef noch ikzelf ook maar enig risico nemen met onze troepen. Als ze ingezet worden, dan zullen ze uitgerust zijn zoals het hoort. Is het allemaal evident? Neen, dat zeg ik niet. Maar dat is het gevolg van de jarenlange besparingen.”

Bent u voorstander van één Europees leger?

“Neen, we hebben al een commandocentrum: dat van de NAVO. Deze oorlog bewijst dat de NAVO en de EU perfect kunnen samenwerken.”

Intussen zijn er Belgen die op eigen houtje naar Oekraïne trekken om te vechten, ook militairen. Is dat legitiem?

“We raden alle burgers ten strengste af om naar daar te gaan. Is het strafbaar? Ik laat die vraag over aan de minister van Justitie. Wat betreft de twee betrokken militairen kan ik helder zijn. De ene wou absoluut gaan en heeft ontslag genomen. De andere is vertrokken zonder ontslag te nemen en wordt beschouwd als deserteur. Het moet duidelijk zijn dat zoiets niet compatibel is met een functie in het leger.”

Moet u uzelf soms in de wang knijpen? Twintig jaar geleden was u sportjournaliste bij de RTBF. Wat een carrièrewending.

“Dat krijg ik nog te horen. (lacht) Mijn leven is een avontuur, vol toevalligheden en ontmoetingen. Er zijn twee belangrijke elementen. Eén: het voetbal. Twee: Luik, waar ik ging studeren en als jobstudent voor Standard werkte. Ik verkocht er Business Seats aan Vlaamse bedrijven. Daar heb ik Michel Daerden leren kennen ( toenmalig PS-boegbeeld, red. ). Via hem ben ik later in de politiek beland.”

Was grootvader Jean Dedonder zelfs geen Rode Duivel?

(enthousiast) “Ja, hij is één keer opgeroepen, tegen Luxemburg. Hij heeft altijd voor Doornik gespeeld. Het is ook daarom dat wij thuis allemaal voetbalfans zijn.”

Was u zelf een groot talent?

“O neen. Wel om te kijken en om commentaar te geven. (lacht) Ik heb vroeger wel eens gespeeld met mijn zoontje. Ik heb echter een probleem: als ik iets doe, dan geef ik alles, zelfs als ik thuis voetbal. Gevolg op een dag: een vreselijke liesbreuk.” ( lacht )

Was Defensie een passie van u?

“Neen, het was totaal onverwacht dat ik minister kon worden en dat ik deze portefeuille kreeg. De voorzitter heeft mij gekozen voor mijn karakter, denk ik. Mijn vastberadenheid: ik weet wat ik wil en ik laat niet los. Maar ook voor het contrast. Ik ben de eerste vrouw die Defensie leidt. Dat zorgt voor een nieuwe dynamiek.”

U kent er niets van, zei Theo Francken (N-VA) toen u aantrad. Was u onder de indruk?

“Zeker niet. Ik ben een en ander gewoon. Vandaag praat hij helemaal anders. Ik heb respect afgedwongen. (fijntjes) Zelfs Theo Francken begint me graag te zien, denk ik.”

Krijgt u meewarige opmerkingen omdat u een vrouw bent?

“Amper. Soms een kleine vraag, meer niet. In het leger zitten vooral gentlemen, hoor. Ik heb vanmorgen zelfs taart gekregen. Weet u: zij voelen dat ik hun partner ben. Ik wil hetzelfde als zij: het leger opnieuw opbouwen. Ik voel daarom veel vertrouwen.”

U hebt de lonen opgetrokken. Dat helpt.

“Dat was ook nodig. Het personeel werd vele jaren verwaarloosd. Zij zijn mijn prioriteit, want zij zijn de motor van Defensie. Maar nóg belangrijker dan het loon is het perspectief dat we aan hen geven door de extra investeringen.”

U wilt maar liefst 10.000 mensen aanwerven. Hoe zal u voorkomen dat daar een nieuwe Jürgen Conings tussenzit?

“We hebben de militaire inlichtingendienst versterkt en gaan de screening uitbreiden. We zullen voortaan elke vijf jaar screenen over de hele carrière en we zullen ook het burgerpersoneel screenen. Dat is nieuw. We hebben een duidelijk charter met normen en waarden. Racisten, seksisten en extremisten zijn niet welkom bij het leger.”

Is iemand met een lidkaart van Vlaams Belang welkom?

(afgemeten) “Het is geen partijpolitiek verhaal, dus we screenen niet op lidkaarten. Ik wil geen heksenjacht, zoals hier en daar beweerd wordt.”

Hebt u aan ontslag gedacht, toen Conings aan de haal ging met wapens van het leger?

“Neen, dat zit niet in mijn karakter. Ik ben niet iemand die het schip verlaat, omdat het even op drift is. Ik zei u al: toen ik hier begon, zag ik wat de problemen waren. (op dreef) Ik wil die aanpakken: dát is mijn verantwoordelijkheid. Zou mijn ontslag iets veranderd hebben? Neen, toch?”

Zou de herinvoering van de dienstplicht geen idee zijn om het leger aantrekkelijk te maken?

“Ik ben geen voorstander van verplichte legerdienst zoals het bestond. We werken wel aan een plan voor vrijwillige dienst. Ik wil dit jaar het juridisch kader klaar hebben. Het zal het mogelijk maken dat jongeren een opleiding volgen bij het leger. Dat kan een opstart zijn voor een carrière bij Defensie of gewoon een mooie aanvulling van hun cv. We moeten ook eerlijk zijn: we hebben niet meer de capaciteiten om elk jaar duizenden jongeren een opleiding te geven.”

Ik wil nog eens terug naar de oorlog. Mijn kinderen, zeven en negen, zijn er heel erg mee bezig. Ze zijn bang dat ik zal moeten vechten en zal sterven. Voelt u dat thuis ook?

“Mijn zoontje is twaalf. Hij is minder bang, heb ik de indruk. Ze praten er wel over, hoor. Een voetbalvriendje had hem gezegd: ‘Zeg aan je mama dat ze onze soldaten niet naar de oorlog mag sturen, of we zijn binnen de twee weken allemaal dood.’ Een ander vriendje zei daarop: ‘Dat zou goed zijn, want binnen twee weken krijgen we ons rapport.’ (lacht ) Of hoe openhartig kinderen zijn. (denkt na ) Hij was banger voor covid dan voor deze oorlog, denk ik. Het zijn echt geen fijne tijden voor onze kinderen. Eerst het virus, daarna de oorlog. Ze kunnen niet onbezorgd kind zijn, zoals wij vroeger. Wie wel bang is, is mijn moeder. Ik heb haar al dikwijls moeten geruststellen. En zij zal ook niet de enige zijn. Je ziet dat aan de hoeveelheid jodiumpillen die afgehaald worden.”

Waar gaan we naartoe, volgens u? Kan deze oorlog nog goed aflopen?

“Neen, voor een goede afloop is het te laat. Er zijn te veel slachtoffers gevallen. Het is gruwelijk wat er aan het gebeuren is. Je kan niet anders dan hopen dat de onderhandelingen opschieten en zo de oorlog beëindigd wordt. En waar gaan we naartoe? (blaast ) Goede vraag. Je ziet zowel in het Oosten als in Afrika de invloed van China en Rusland toenemen. We mogen daar niet naïef over zijn. De EU moet een sterker blok worden, ook militair.”

Ludivine Dedonder

– Geboren op 17 maart 1977 in Doornik.

– Handelsingenieur van opleiding (Universiteit Luik).

– Woont in Doornik met haar man Paul-Olivier Delannois (die er burgemeester is) en hun zoon Oscar (12).

– Journaliste van 2000 tot 2002.

– Werkte op het kabinet van Michel Daerden van 2002 tot 2006.

– Schepen van Doornik van 2006 tot 2019.

– Federaal parlementslid van 2019 tot 2020.

– Defensieminister sinds 1 oktober 2020.