Klokkenluiders melden steeds vaker fraude of misbruik

De federale Ombudsman heeft vorig jaar een 300-tal dossiers geopend nadat klokkenluiders binnen een overheidsdienst of een privébedrijf fraude, misbruik of inbreuken tegen wetgeving hadden gemeld. “De burger moet er echt op kunnen vertrouwen dat de overheid integer handelt”, zegt Ombudsman David Baele.

Een dienstchef die een kandidaat bij een selectieprocedure bevoordeelt. Een personeelslid van een federale overheidsdienst dat ingaat op uitnodigingen voor etentjes van een onderneming die kandidaat is om een overheidsopdracht uit te voeren. Of een diensthoofd dat van zijn personeel eist dat ze niet langer samenwerken met de afdeling die de rekeningen moet controleren. Het zijn enkele voorbeelden van gevallen van fraude of misbruik die klokkenluiders melden. “Onze dienst is al tien jaar bevoegd om integriteitsschendingen bij overheidsdiensten te onderzoeken”, vertelt de federale Ombudsman David Baele. “Precies een jaar geleden werd in ons land ook een nieuwe klokkenluiderswet van kracht, onder meer rond meldingen van inbreuken op de werkvloer van privébedrijven. Die uitbreiding naar de privésector heeft ervoor gezorgd dat we in 2023 zo’n 300 meldingen hebben ontvangen, waarvan zo’n 200 uit privébedrijven. Van deze meldingen uit de privésector die we in het eerste werkjaar kregen, werd na onderzoek slechts een 20-tal dossiers doorgestuurd naar de bevoegde instanties. Het grote aantal onontvankelijke klachten komt er wellicht omdat het voor de mensen nog wat zoeken is voor welke inbreuken op regelgeving men bij ons terechtkan. Dat kan onder meer voor inbreuken rond overheidsopdrachten, consumentenbescherming of de strijd tegen financiële of sociale fraude. Pesten op het werk of discriminatie vallen daar bijvoorbeeld niet onder, daarvoor zijn andere instanties.”

Aanbevelingen

Wanneer een melding over een federale overheidsdienst ontvankelijk wordt verklaard, voert de federale Ombudsman een onderzoek uit. “Ons Centrum Integriteit stelt vast of er inderdaad sprake is van een integriteitsschending en maakt een rapport op met aanbevelingen”, duidt David Baele. Dat gebeurde in het verleden bijvoorbeeld na een melding over medewerkers van de Kansspelcommissie die voordelen van gokbedrijven hadden aanvaard. “Onze diensten schreven een rapport en kwamen tot goede resultaten, want quasi alle aanbevelingen die we deden om de organisatie meer integer te maken, zijn door de Kansspelcommissie uitgevoerd. Het is een van onze kernopdrachten om eraan mee te werken dat de overheidsdiensten integer functioneren. De burger moet er echt op kunnen vertrouwen dat de overheid correct handelt en dat fraude wordt aangepakt.”

“De bescherming van de klokkenluiders is cruciaal”

Ombudsman David Baele

Bescherming

Mensen die gevallen van fraude of inbreuken melden bij de federale Ombudsman, worden beschermd. “We garanderen de klokkenluiders absolute vertrouwelijkheid”, vervolgt David Baele. “Melders kunnen altijd bij ons terecht en komen in een beschermingsprocedure zonder veel formaliteiten. Die bescherming is cruciaal in een staat die wil dat zijn overheidsdiensten integer werken. Melders moeten erop kunnen vertrouwen dat hun melding van fraude voor henzelf geen negatieve impact heeft. Bovendien is anoniem melden eveneens mogelijk. Dat was vorig jaar het geval bij één op de vier meldingen uit de privésector. Ervaart een klokkenluider na zijn melding toch vergeldingsmaatregelen, dan nemen wij contact op met die overheidsdienst of dat bedrijf en dan is het aan hen om te bewijzen dat de maatregel géén verband houdt met de melding. Is er geen bewijs, dan vragen we om de maatregel ongedaan te maken of de schade te compenseren. Vorig jaar hebben we een 20-tal beschermingsdossiers behandeld van klokkenluiders die klaagden over represaillemaatregelen tegen hen. We roepen mensen op om gevallen van fraude of inbreuken effectief bij ons te melden. We werken momenteel aan een uitgebreide klokkenluidersgids die uitlegt hoe mensen beschermd worden. Door de uitbreiding van ons actieterrein naar de privésector en ons plan voor een brede communicatie rond die gids vanaf juni, verwachten we dat het aantal meldingen van klokkenluiders de komende jaren nog zal stijgen.”