Vlaams minister Melissa Depraetere (Vooruit) doet een opvallende oproep: “Arizona blijft de meest evidente en stabiele coalitie”

Melissa Depraetere, de leading lady van Vooruit, wil de Arizona-coalitie niet opgeven. “Kom met een beter voorstel en we zitten direct terug aan tafel.” Aan de vooravond van de internationale klimaattop, waar ze zelf ook naartoe trekt, geeft de jongste Vlaamse minister een opvallend interview. Over Trump en andere wilde dieren, de stijgende energiefacturen en het federale moeras …

Donald Trump dus. Melissa Depraetere zucht diep als ik de naam laat vallen. De nog altijd maar 32-jarige socialiste is sinds vorige maand Vlaams minister, bevoegd voor onder meer Energie en Klimaat. Dat is waarom we haar willen spreken aan de vooravond van de belangrijke klimaattop (COP29) in Bakoe, Azerbeidzjan. Maar eerst onze Amerikaanse vriend. “Ik heb gevloekt toen ik woensdag wakker werd. Het is waanzin dat een figuur die mensen verdeelt, fake news verspreidt en geweld aanwakkert, opnieuw verkozen wordt tot president. De mensen stemmen voor hem omdat ze aan hun portemonnee denken. Maar Trump zal hen niet helpen. De importheffingen zullen hun winkelkar alleen maar duurder maken.”

Zou ook meegespeeld hebben dat Amerika geen vrouw als president wil?

“Misschien op de achtergrond. Wie denkt aan zijn portemonnee, denkt misschien dat een blanke machoman betrouwbaarder is dan een zwarte vrouw. (denkt na) De democraten zijn er niet in geslaagd de gewone mensen te bereiken. Dat is volgens mij de belangrijkste verklaring. Nu, het was niet evident voor Kamala Harris. (fijntjes) Ik weet wat het is om last-minute te moeten invallen in een campagne. Gelukkig hebben wij toen wél gewonnen.”

Zal de zege van Trump ook impact hebben op de klimaattop die maandag start?

“Ik vrees van wel. Hij heeft Amerika al eens teruggetrokken uit het Akkoord van Parijs (waar alle landen zich engageerden om de opwarming te beperken tot maximaal 2°C en idealiter 1,5°C, red.). Wellicht wil hij dat opnieuw.”

‘Drill, baby, drill’, zegt hij.

“(zucht) Hallucinant is dat. Trump is niet alleen een klimaatontkenner, net zoals hij covid ontkende, hij wil ook terug in de tijd, naar meer olie- en gasboringen. Dat wordt een slechte zaak voor iedereen. Je kan met Vlaanderen dan wel ambitieus zijn, het klimaat stopt niet aan onze grens. Amerika is één van de grootste vervuilers. Als Trump niet wil meedoen, is de top nu al mislukt.”

Dat is scherp. Uw voorgangster Zuhal Demir (N-VA) ging niet naar zulke toppen. Zij vond dat een poppenkast en verspilling van geld. Wat doet u?

“Ik ga wel. Ik vertrek volgende zondag en blijf tot woensdag. Ik vind dat een belangrijk signaal. Als er beslissingen genomen worden, moet je daarbij zijn. Ik zou niet willen dat andere landen beslissen wat wij moeten doen. Dat is dus een breuk met de vorige regering. Het toont ook aan dat wij ambitieuzer zijn.”

Is dat zo? Laten we dat eens bekijken. Is de grootste breuk niet dat u de renovatieplicht afzwakt? Demir was eigenlijk ambitieuzer dan u.

“Neen, want net dat ene punt was niet haalbaar voor de mensen. Als je iedereen vraagt om een warmtepomp te kopen, maar de mensen kunnen dat niet betalen, dan ga je niet vooruit. Wij gaan heel hard inzetten op renovatie van de slechtste woningen. Dat wil zeggen: woningen met E- en F-label. We gaan de mensen ook helpen daarbij. En verhuurders die niet meewerken, gaan we verbieden om nog te verhuren. Op alle andere vlakken zijn wij trouwens wel ambitieuzer.”

Overtuig mij eens met een voorbeeld.

“(op dreef) De extra investering van 400 miljoen in het openbaar vervoer. We gaan dat ook goedkoper maken voor jongeren. Dat zal een grote impact hebben. Ik kan veel van die voorbeelden geven. Wij mikken op 47 procent minder uitstoot tegen 2030: dat is véél ambitieuzer dan de vorige regering.”

In het regeerakkoord staat nochtans 40 procent, net zoals de vorige regering.

“(geprikkeld) We gaan eerst die 40 procent halen en daarna mikken we op 47 procent. Dat is toch logisch? Je rijdt op de autostrade toch ook eerst 100 km/u vooraleer je 120 bereikt?”

Elke expert zegt dat de geplande maatregelen te weinig zijn om zelfs de 40 procent te halen.

“Ik geef toe dat het niet eenvoudig zal zijn. Het wordt geen walk in the park. Maar we leggen de lat bewust hoog, net omdat we ambitieus zijn.”

Gek ideetje: misschien moeten we de ambitie van anderhalve graad opgeven en voluit inzetten op adaptatie? Dat wil zeggen: ons beter aanpassen aan de klimaatverandering.

“Het is en-en. Als je het klimaat zou laten begaan, zal de kostprijs nog veel hoger uitvallen. Je moet dus blijven werken op de oorzaken van de opwarming, en dus de uitstoot. Maar we moeten inderdaad óók inzetten op adaptatie. Omdat Vlaanderen in het verleden niet ambitieus genoeg was, hebben we niet meer de luxe om te kiezen.”

“Als Trump niet wil meedoen, is de klimaattop nu al mislukt. Amerika is één van de grootste vervuilers”

Waarom schroeft deze regering dan het budget voor de ‘Blue Deal’ (om waterbeleid te voeren) helemaal terug? Is dat geen fout signaal, zeker nu met de waterbom in Spanje?

“We gaan deze legislatuur bijna 300 miljoen investeren in de Blue Deal – structureel. Dat is niet weinig, hoor. De eerste twee jaar is het inderdaad minder, maar dat heeft allerlei technische redenen. Mag dat meer zijn van mij? Ja, natuurlijk. Maar er zijn nog noden in Vlaanderen.”

Iets anders. Onze energiefactuur zal volgend jaar fors stijgen omdat de nettarieven stijgen. Wat kan u daaraan doen?

“Helaas weinig. Die kosten zijn al gemaakt, en worden dus doorgerekend. Ik was ook geschrokken daarvan. Deze tarieven worden grotendeels bepaald door de VREG (Vlaamse energieregulator, red.). Ik ben daar uiteraard niet blij mee.”

Dat druist in tegen het regeerakkoord, waarin staat dat het Vlaamse deel van de factuur niet zal stijgen.

“Je moet een beetje fair blijven, hè. (windt zich op) Die extra kost is het gevolg van de vorige regering. Ik kan dat niet wegtoveren en al zeker niet als je dat op je bord krijgt in de eerste week van je ministerschap. Ik ben direct aan tafel gegaan met Fluvius en we hebben zelfs nog 20 miljoen kunnen schrappen. (benadrukt) Wat ik wél ga doen, is de prijs van elektriciteit doen dalen. We hebben daar allerlei instrumenten voor. Dat is een belangrijke shift die we gaan maken.”

Waarbij gas duurder wordt?

“Dat is deel van de shift, maar via sociaal beleid gaan we ervoor zorgen dat iedereen mee kan. Het moet vooral interessanter worden voor de portemonnee om te kiezen voor elektriciteit. Dat is ook beter voor het klimaat.”

De exploderende kostprijs van het energie-eiland, die zou oplopen van 2 tot 7 miljard, zit nog niet in onze factuur. Hoe kijkt u daarnaar?

“Daar maak ik mij grote zorgen over. Dat gaat over een héél groot bedrag. Akkoord dat we de omslag naar groene energie moeten maken, maar als de kosten de pan uit swingen, dan moet je als minister ingrijpen. Ik ga dat ook zeggen aan mijn federale collega die daarvoor bevoegd is (Tinne Van der Straeten, red.).”

Zou u het eiland afvoeren?

“En die kost verloren zien gaan? Dat is niet de goede oplossing, denk ik. De minister moet wel minstens met Elia aan tafel gaan om te bekijken wie die kosten zal dragen. Dat kan niet volledig op de mensen verhaald worden.”

Is de energietransitie niet onbetaalbaar aan het worden voor de gewone Vlaming?

“Dat is een moeilijke vraag. (wikt haar woorden) We staan nu inderdaad voor grote investeringen, maar op lange termijn zullen die het leven beter maken. Het is aan de overheid om deze transitie betaalbaar te houden. Ik hoop dat de volgende federale regering daar goed over nadenkt.”

Hadden we de voorbije jaren niet meer op kernenergie moeten inzetten?

“Vivaldi houdt twee kerncentrales langer open. Ik weet niet of er meer mogelijk was. Voor mij was kernenergie nooit een taboe. Als dat ervoor kan zorgen dat de factuur betaalbaar blijft, dan moeten we daarop inzetten. Maar een nieuwe centrale bouwen, kost ook veel geld, hoor. Ik vrees dat er geen wonderoplossing is om de factuur te verlagen. Daarom ga ik ook geen valse beloftes maken.”

De goedkoopste manier om CO2 uit de lucht te halen, en dus de opwarming te beperken, is meer natuur creëren en ruimte voor wilde dieren. Waarom hoor ik daar de politiek zelden over spreken? En als ze het doet, is het wat meewarig.

“Die indruk heb ik niet, hoor. Bij de vorming van deze regering waren de drie partijen (N-VA, CD&V en Vooruit, red.) echt wel overtuigd van het belang van extra natuur en extra bossen. Dat komt ook terug in het regeerakkoord. We hebben ook beslist dat natuurorganisaties voorkooprecht krijgen in gebieden waar er natuur mag komen. Bossen zijn trouwens niet alleen belangrijk voor het klimaat, maar ook voor onze mentale gezondheid. Dat besef is er wel degelijk.”

“Wij zeggen vandaag heel duidelijk: kom met een beter voorstel en we zitten direct terug aan tafel”

Twee weken terug was er de helaas geflopte biodiversiteitsconferentie in Colombia. Wie was daar van onze politiek?

“(aarzelend) Dat weet ik niet. Ik niet. Maar er zijn elke week internationale events. De klimaattop is voor mij de belangrijkste en daar ga ik wel naartoe.”

U hebt met klimaat en energie wel pittige domeinen gekregen voor uw eerste ministerpost. Was u zelf vragende partij?

“Ja. Ik had goesting om opnieuw met concreet beleid bezig te zijn. Daarom was ik vorige zomer geen kandidaat om partijvoorzitter te blijven. Dat heb ik ook tegen Conner gezegd. ‘Ik zou graag in de Vlaamse regering stappen, maar alleen als ik kan werken op domeinen zoals wonen, energie en klimaat.’ Dat zijn echt mijn domeinen, waar koopkracht centraal staat. Het is zelfs pas tijdens de onderhandelingen dat ik goesting kreeg om de overstap naar het Vlaamse niveau te maken. De sfeer aan tafel was echt goed – veel beter dan de sfeer aan de federale tafel. (glimlacht)”

Goed dat u dat aanhaalt. Is de Arizona-coalitie (N-VA, MR, CD&V, Les Engagés en Vooruit) definitief begraven, denkt u?

“Wat mij en mijn partij betreft niet, neen. De kiezer is zeer duidelijk geweest. De meeste partijen die gewonnen hebben, zitten in die Arizona-coalitie, waaronder Vooruit. Dat blijft dus de meest evidente coalitie. Het is bovendien aantrekkelijk om een regering met vijf partijen te maken, en niet met zeven. Alleen liggen de inhoudelijke verschillen vandaag te ver uiteen. Maar als de anderen bereid zijn om de lasten eerlijker te verdelen, dan gaan wij direct weer aan tafel.”

Moet u ook niet bereid zijn om toegevingen te doen?

“(windt zich op) Maar dat doen wij ook. Dat beeld stoort mij echt. Wij beseffen heel goed dat N-VA de grootste partij is. Dus wij zijn bereid om serieus op te schuiven op thema’s zoals veiligheid, migratie en ook pensioenen en arbeidsmarkt. Omdat we beseffen: dat is het signaal dat de kiezer gegeven heeft. We zijn zelfs bereid om mee te gaan in de beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd. We willen zelfs zonder de PS besturen. (benadrukt) Máár: ook wij zijn beloond door de kiezer voor onze speerpunten: koopkracht, zorg en een eerlijke verdeling van de lasten. Je kan van ons niet vragen dat we dat allemaal aan de kant schuiven.”

Hoe krijgt formateur Bart De Wever u opnieuw aan tafel?

“Door een andere nota op tafel te leggen, waarbij de lasten eerlijker verdeeld worden. Wij willen ook dat de lasten op arbeid dalen, maar dat mag niet gecompenseerd worden door besparingen op de index. Wij willen dat de grote vermogens hun eerlijke deel bijdragen. Dat is het punt. Nogmaals: wij zijn echt wel bereid om moeilijke maatregelen te nemen, in het belang van het land, maar het mag niet allemaal op de kop van de gewone man belanden. (zwijgt even) We hebben deze week niets meer gehoord van de formateur.”

Wat vindt u van de piste met Open VLD?

“Het is simpel: er zijn vandaag twee opties. Ofwel zeggen de vier andere partijen dat ze een rechts beleid willen. Dat zal niet lukken met ons. Daarvoor moeten ze naar Open VLD kijken. Dat mag. Ofwel kiezen ze voor Arizona, wat volgens mij de meest evidente en meest stabiele coalitie is. Dat is bovendien de coalitie waar de kiezer voor gekozen heeft. Maar dan verwachten wij wel een nieuwe, evenwichtige nota.”

Hoopt u niet stiekem op een klassieke tripartite of zelfs een herhaling van Vivaldi?

“Neen, die pistes zijn niet aan de orde. Die sluiten niet aan bij wat de kiezer wil. Er zijn maar twee opties zoals ik zei. En denk jij echt dat wij vier maanden met heel ons apparaat zouden onderhandelen over een coalitie die we eigenlijk niet willen? Dan hadden we wel meteen neen gezegd, zodat we tenminste wat van onze zomer konden genieten. Wij willen heel graag in de volgende federale regering stappen, net omdat we ervoor willen zorgen dat de lasten eerlijk verdeeld worden. Wij zeggen vandaag dus heel duidelijk: kom met een beter voorstel en we zitten direct terug aan tafel.