Professor Cathy Macharis (VUB) over de toekomst van ons mobiliteitslandschap: “We moeten radicale stappen zetten”

Weinig uitdagingen kennen zo’n omvang als die binnen de mobiliteitssector. Professor voor duurzame mobiliteit en logistiek Cathy Macharis (VUB-Mobilise) maakt een schets van de toekomstpaden voor wagen, fiets, deel- en openbaar vervoer. “Voor gedragsverandering bij de bevolking is het juiste beleidskader vereist.”

De samenleving heeft veel geleerd uit de coronapandemie, niet in het minst op het vlak van hoe we ons dag in dag uit verplaatsen. “Tegelijk zijn er de enorme uitdagingen voor het klimaat”, zegt professor Macharis. “Mensen beseffen dat bepaalde verplaatsingen niet langer normaal en nodig zijn. Thuiswerk is bijvoorbeeld een blijver en ook het fietsgebruik zet zich verder door.”

Hoe schat u de toekomst van de fiets verder in?

“Die stijging sinds corona zal zich blijven doorzetten, onder meer met dank aan de elektrische fiets en speedpedelec. Die fietsen maken bijvoorbeeld meer mogelijk op het vlak van woon-werkverkeer. Op de minder korte termijn zie ik ook meer en meer een rol weggelegd voor cargofietsen. Die kunnen een wagen volwaardig vervangen, omdat je er je kinderen en boodschappen mee kunt vervoeren.”

Het favoriete transportmiddel van de mens blijft de eigen wagen. Welke trends ziet u daar?

“Het aantal auto’s dat voor eigen gebruik wordt aangekocht, is recent ferm gedaald. Dat komt door de onzekerheid door corona enerzijds en anderzijds door de enorm lange levertermijnen. Van de auto’s die wel aangekocht worden, zijn de helft SUV’s. De auto blijft een stuk statussymbool. Autoconstructeurs kiezen er ook voor om net die grotere wagens voorrang te geven, omdat ze er hogere marges op behalen.”

“Er is wel een heuse evolutie aan de gang op het vlak van autogebruik. Door bewustzijn krijg je een verandering in aankoopgedrag. Vroeger kochten mensen veel dieselwagens. Met dieselgate is dat volledig gekeerd. Vandaag wordt veel ingezet op de aankoop van elektrische wagens. Voor veel mensen zijn er wel nogal wat drempels: de hoge aankoopprijs én de laadinfrastructuur. In België hinken we toch nog ver achterop ten opzichte van bijvoorbeeld Nederland.”

Zullen de hoge brandstofprijzen, in combinatie met het dure leven, mensen wat sneller naar alternatieve vervoersmiddelen leiden?

“Uit onderzoek blijkt dat er bij een prijsstijging van de brandstoffen vaak een – weliswaar beperkte – verkeersdaling volgt. Tussen augustus 2021 en nu is de prijs van benzine met tien procent gestegen. Dat is enorm. Veel mensen worden zich bewuster van hun autogebruik. Bepaalde verplaatsingen maken ze nu liever met fiets of trein. Op concrete cijfers voor openbaar vervoer is het wel nog even wachten, maar bij vervoersmaatschappij TEC bijvoorbeeld leeft de indruk wel dat ze de voorbije periode weer meer reizigers hebben mogen verwelkomen. Dat heeft te maken met de terugkeer na corona, maar ook de brandstofprijzen spelen daar een rol in.”

Welke stappen moeten we dringend zetten met het oog op een duurzame toekomst?

“Transport is de enige sector waar de CO2-uitstoot nog altijd aan het stijgen is. Daar moeten we dringend iets aan doen. We moeten naar radicaal andere stappen op het vlak van mobiliteit. Voor gedragsverandering bij de bevolking, om bijvoorbeeld steeds minder voor een eigen wagen te kiezen, is het juiste beleidskader vereist. We zullen de klimaatcrisis niet oplossen door elke wagen te vervangen door een elektrische. Dat is een deel van de oplossing, maar het is nog belangrijker om naar onze ruimtelijke ordening te kijken. Dat is uiteindelijk de basis van onze verplaatsingen. We moeten daarnaast verder verschuiven van autobezit naar mobiliteit als een dienst.”

“Er zijn zoveel alternatieven voorhanden, dat je eigenlijk geen eigen wagen nodig hebt. Om mensen daar warm voor te maken, is één centrale app nodig om de vele mogelijkheden makkelijk met elkaar te verbinden. Mensen moeten vlot kunnen kiezen en gebruiken. Op de veel langere termijn kijken we naar autonome voertuigen, waarbij je zowel wagens als ritten gaat delen. Die overgang zal niet van vandaag op morgen komen, maar het is belangrijk om nu al stevig in te zetten op deelwagens. Zo kunnen we die transitie op langere termijn laagdrempeliger maken.”

Welke rol is er voor het openbaar vervoer? Dat is duur en omslachtig en dus voor velen onaantrekkelijk.

“We zitten in Vlaanderen met een versnipperde ruimtelijke ordening. Dat maakt een performant systeem van openbaar vervoer heel moeilijk. Op die manier kan het de wagen vaak niet evenaren wat betreft comfort en tijd. Mensen willen hun bedrijfswagen niet aan de kant laten staan als ze plots veel geld moeten betalen voor het openbaar vervoer. Ik pleit niet voor gratis trein, tram en bus, maar je moet het wel aantrekkelijker maken. In Vlaanderen is er de voorbije tien jaar net minder en minder geïnvesteerd in De Lijn. Dat zie je in het comfort en de frequentie van de diensten.”

“We moeten voor het hele land naar globale tickets en eenzelfde betaalsysteem voor alle diensten. Dergelijke samenwerkingen alleen al kunnen enorme efficiëntiewinsten met zich meebrengen. Het probleem is dat mobiliteit een regionale aangelegenheid is geworden. Binnen Vlaanderen heeft men alles opgesplitst in vijftien vervoersregio’s. Veel lijnen tussen die vervoersregio’s zijn nu weggevallen. Zo komt er geen optimale situatie in het grotere geheel. Er moet een federale mobiliteitsvisie komen, want mobiliteit stopt niet aan grenzen.”

Prof. Cathy Macharis schreef het boek ‘Met een factor 8 naar de mobiliteit van de toekomst’, 22,95 euro, Stichting Kunstboek.