Meyrem Almaci en Groen willen nog steeds ‘anders gaan leven’: “Wij zijn níet moraliserend. Wij tonen ruggengraat.”

BRUSSEL – “Porno verbieden? Dát zou pas moraliserend zijn.” Meyrem Almaci zegt het met een knipoog. Ze ként de kritiek op haar partij. Dat ze de gewone Vlaming een schuldgevoel aanpraat bijvoorbeeld. Wij hebben een gesprek over dieren en mensen, donuts en dogma’s, vreselijke politici en nooit gestelde vragen.

Groen is een relatief jonge partij in de Vlaamse politiek. Ze zag het levenslicht in 1979 als Agalev, ofwel ‘anders gaan leven’. Eén keer nam ze deel aan een regering, namelijk de paarsgroene coalitie van Guy Verhofstadt. Meteen daarna werd ze afgemaakt door de kiezer. We schrijven mei 2003. De partij veranderde prompt van naam. “Maar níet van idealen”, benadrukt Meyrem Almaci. Deze 43-jarige Antwerpse politica nam vijf jaar geleden de voorzittersfakkel op.

“Groen is een ecologische partij. Wij zetten levenskwaliteit en duurzaamheid voorop. We dragen zorg voor mens en planeet vandaag, maar óók met het oog op morgen. Dat maakt van mijn partij een buitenbeentje in de politiek. Wij combineren het beste van de liberalen, namelijk de ethische waarden, met het beste van de socialisten, namelijk solidariteit, en voegen daar een immaterieel verhaal van zorg voor de planeet aan toe.”

Laten we met die ethische waarden beginnen. Wat staat vandaag bovenaan uw agenda?
Ik maak mij grote zorgen over de teneur tegenover minderheden. Dat gaat over racisme, seksisme, homofobie, transfobie, noem maar op. Ik mis een ernstige aanpak daarvan. De overheid kan bijvoorbeeld praktijktesten toelaten. Maar ik mis ook een overheid die een voorbeeldrol opneemt. Politici van andere partijen versterken racisme door op sociale media hard tekeer te gaan tegen minderheden.

Veel mensen lijken bang voor soumission, ofwel onderwerping door de islam.
(blaast) Een democratie moet gewapend zijn tegen radicale groeperingen. Dát gevaar is wél reëel. Ik kijk dan naar islamisten. Veel moslims zijn ook slachtoffers daarvan. Ik kijk ook naar extreemrechtse groepen. De staatsveiligheid meent dat die eveneens in opmars zijn. Wat kunnen we daartegen doen? Uiteraard streng optreden. Mijn partij is daar niet blind voor. Dat betekent investeren in veiligheid. Maar politieke leiders mogen die polarisering niet aanwakkeren. (feller) Echt waar, taalgebruik is zó belangrijk. Sommige politici beseffen dat niet. Of willen dat niet beseffen. We zien dat ook in het migratiedebat. Soms worden minderheden gewoon ontmenselijkt. Ik vind dat vreselijk. Stop daarmee.

Is migratie een probleem?
Ik zie migratie als een complexe uitdaging, maar eveneens als een beheersbaar fenomeen. De aantallen zijn heus niet zo overweldigend als sommigen doen uitschijnen. De N-VA voorspelde een catastrofe na het VN-migratiepact. (feller) Wel, waar blijven al die migranten? Dat neemt niet weg dat migratie wel degelijk een uitdaging vormt. De politiek moet bijvoorbeeld een goed integratiebeleid voeren. Maar dat zie ik de N-VA niet doen, integendeel.

Religie is de bron van alle kwaad, zeggen anderen. Zou de overheid niet beter élke band doorknippen?
Zingeving is belangrijk voor mensen. Dat is óók een immaterieel verhaal. De overheid moet ervoor zorgen dat elke mens zijn zingeving kan beleven. Wij pleiten daarom ook voor erkenning van boeddhisme. Anderzijds mag het debat wel gevoerd worden of de overheid de religies moet subsidiëren. Wij zijn er voorstander van dat de mensen zelf aanduiden op hun belastingbrief of ze dat willen, en welke religie.

Ook John Crombez (SP.A) en Tom Van Grieken (Vlaams Belang) willen dat.
Is dat zo? Dat is een goede zaak dan. Dat is nochtans een heikel debat. De overheid is volgens de grondwet verplicht om élke erkende religie te ondersteunen.

“De N-VA voorspelde een catastrofe na het VN-migratiepact. Wel, waar blijven al die migranten?”

Gelooft u dat een overheid racisme de wereld uit kan helpen?
Neen, want je kan gedachten niet veranderen. En maar goed ook. Maar je kan wel begrip creëren voor elkaar. Het onderwijs bijvoorbeeld: dat kan een organisatie zoals çavaria (koepel van holebi- en transgenderverenigingen, red) uitnodigen om cursussen te geven. Of een rolmodel uit de islam.

Veel conservatieven vinden dat de slinger te ver doorslaat. Zij hekelen bijvoorbeeld transgendertoiletten. Wat vindt u daarvan?
Elke mens moet kunnen zijn wie hij wil zijn. De overheid moet dat faciliteren. Als dat kan met toiletten, dan moet dat gebeuren. Wij zijn een progressieve partij. Ik trek daarin géén grens. Als u een vrouw wil zijn, dan doet mijn oordeel daar zelfs niet toe.

Onder conservatieven leeft een debat over porno verbieden. Is dat ook zo onder progressieven?
(verrast) Deze vraag heb ik nog nooit gekregen. (lacht) Ik ga mij niet moeien met de seksualiteit van mensen. Cruciaal is dat seks met wederzijdse toestemming gebeurt. Verder gaat u mij niet horen zeggen wat goed en slecht is. (fijntjes) Dát zou pas moraliserend zijn.

Ik kom dáár later op terug. Welke leer volgt uw partij op sociaaleconomisch vlak?
Groei zonder kwaliteit is niet goed voor mens en planeet. Dat willen wij niet. Als we gaan voor groei, dan moet tegelijkertijd onze ecologische voetafdruk verlagen.

Ik dacht dat u aanhanger was van de donut-economie van de Britse econome Kate Raworth. Die wil af van het streven naar groei.
(enthousiast) Dat ben ik ook. Absoluut zelfs. We moeten onze welvaart doen groeien, zonder extra eisen op te leggen aan mens en planeet. Dat is de groei die ik wil zien. Ik spreek dus niet over louter economische groei. Het model van Raworth is ook mijn model. Ik pleit voor een circulaire economie.

En dat betekent?
Dat we de materiaalstromen sluiten. We gooien niets meer weg. We recycleren. Dat is het enige model dat de planeet leefbaar zal houden voor toekomstige generaties.

Gaan we dan niet inboeten op levenskwaliteit?
Natuurlijk niet. Hernieuwbare energie bijvoorbeeld is ook circulaire economie. (op dreef) Toen de groenen destijds windmolens voorstelden, werden we weggelachen. Gelooft vandaag iemand nog dat dat inboeten is op levenskwaliteit? Een ander voorbeeld is statiegeld op blikjes. Voer dat toch in. Je kan die blikjes recycleren. Anders belanden die toch op straat. Dít is de economie van de toekomst. Veel bedrijven volgen deze visie. Ook in de mode zijn er al mooie voorbeelden. Je kan eigenlijk je hele economie op deze manier inrichten.

Ziet u het kapitalisme als oorzaak van de klimaatopwarming?
Neen. De oorzaak is de te grote voetafdruk van de mens. Dat was zo in het communisme, en dat is zo in het kapitalisme.

Volgens sommigen zouden linkse partijen de klimaatproblematiek willen aangrijpen om komaf te maken met het kapitalisme. Wil u dat ook?
(blaast) Het huidige model moet inderdaad aangepast worden. Maar ik heb nu geen zin in oeverloze debatten over de aard van het beestje. Het belangrijkste is de ommekeer realiseren.

Mag ik van politici niet verwachten dat ze wél grondig nadenken over de aard?
Jawel. Dat doen we ook. Ik heb u gezegd dat we van een lineair naar een circulair model moeten. Dat vraagt systemische veranderingen. Maar volgens het IPCC (het klimaatpanel van de VN, red) hebben we amper twaalf jaar om onze levensstijl te veranderen. Dát moet nu onze prioriteit zijn.

Veel mensen zijn bang van uw aanpak. Extra taksen op vlees, op vliegtickets, op diesel en benzine, rekeningrijden: Jan, Piet en Pol zullen dat voelen.
Neen, want u vergeet een cruciaal element. Wij willen een verschuiving van de lasten. (benadrukt) We gaan de mensen níet opzadelen met een hogere factuur. We verlagen de lasten op arbeid zodat mensen netto meer overhouden en we verhogen de lasten op kapitaal en vervuiling. We pakken dus vooral de grote vermogens en de grote vervuilers aan. Dat is een eerlijk model, vinden wij.

Als ik blijf rijden met mijn dieselwagen, dan ga ik toch meer betalen? Anders klopt uw model niet.
Maar we gaan éérst zorgen voor alternatieven. Beter openbaar vervoer, betere fietspaden. Als u daarna nog voor élke verplaatsing, zelfs voor de 500 meter naar uw bakker, de auto wil nemen, dan zal u meer betalen, ja. Als u echter geen alternatief hebt, dan zal u niet meer belast worden. Dat is het voordeel van een slimme kilometerheffing. Je kan dat aanpassen aan plaats en tijd.

“De regering heeft de effectentaks ingevoerd om de mensen bang te maken voor een vermogensbelasting.”

U wil ook vermogens meer belasten. Wordt dat niet de middenklasse?
(feller) Néén. Wij willen vermogens vanaf één miljoen euro progressief belasten. Dat is eerlijk en solidair. (kwaad) Andere partijen maken de mensen bang met die boutades. Maar op wiens nek komen hún belastingen terecht? Op de middenklasse. Zie de effectentaks. De regering-Michel heeft dat niet toevallig ingevoerd. Dat is om de mensen bang te maken voor een vermogensbelasting.

Een kritiek die vaak terugkomt, is dat u te moraliserend bent. U praat de gewone Vlaming een schuldgevoel aan: als die de wagen neemt, op reis gaat, een stuk vlees eet, noem maar op. Is dat geen oud zeer van uw partij?
(glimlacht) Dat is nochtans niet de bedoeling. Wij willen problemen aanpakken. We tonen daarin inderdaad ruggengraat. Wij zeggen duidelijk waarvoor we staan. We zijn in die zin een aanbodpartij. We zien anderzijds ook dat veel mensen onze bezorgdheden delen. Zij vrágen aan ons om iets te doen. Dat is niet moraliserend zijn.

Waarom bent u tegen propere kernenergie?
Omdat kerncentrales onze toekomstige generaties met een zware last opzadelen, namelijk kernafval, én omdat het businessmodel van kernenergie achterhaald is. Kerncentrales overleven bij de gratie van de overheid. We hebben een alternatief dat op élk vlak beter is, namelijk hernieuwbare energie. Ik wil daarop inzetten.

Wat als morgen een betaalbare kerncentrale kan gebouwd worden die geen afval nalaat?
Dan gaan wij dat grondig bestuderen. Dit is géén dogma, als u dat bedoelt.

Zijn in uw ideale samenleving basisdiensten in handen van de staat en voornamelijk gratis, zoals PVDA en SP.A voorstellen?
Neen. De overheid moet wel garant staan voor betaalbare basisdiensten. Dat gaat bijvoorbeeld over de trein en de post. Dat gaat over Belfius dat best een overheidsbank blijft. Maar we zijn ook daarin niet dogmatisch. Het aandeel van BNP Paribas mag best verkocht worden. Dat gaat ook over onderwijs en zorg. Private zorginstellingen kunnen daarnaast bestaan, maar we zetten wel een plafond op de winst.

U zegt betaalbaar, niet gratis.
Dat klopt. Gratis heeft wél een prijs, volgens ons. Basisdiensten moeten vooral toegankelijk zijn voor iedereen. Dat betekent gratis voor sommigen. Maar dat hoeft niet voor iedereen zo te zijn. Wij zijn voorstander van een progressief systeem waarin de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Basisdiensten moeten ook voor de overheid betaalbaar blijven, hè. Dat is inderdaad een fundamenteel verschil met de andere linkse partijen.

Een laatste nog. Volgens het ecologisme is de mens één deel van de natuur. De dieren zijn een ander deel. Is een dier dan even belangrijk als een mens?
Neen. Mensen zijn voor mij belangrijker dan dieren. Maar een mens heeft niet het recht om een dier onnodig leed aan te doen. Wij willen daarom dierenrechten opnemen in de grondwet. Weinig mensen weten dat.