Matthias Diependaele, de zuinige man die waakt over de Vlaamse schatkist: “Ik zou ook liever cadeautjes uitdelen, hoor”

“We zitten met een serieus probleem als er meer en meer mensen gaan denken zoals Megan.” Matthias Diependaele, Vlaams minister van Financiën, gaat niet licht om met de uitspraken van de ‘OnlyFans’-vedette. Het N-VA-kopstuk wil dat de Vlaming bewuster wordt van wat de overheid doet met zijn geld. Is hier de volgende minister-president aan het woord? Leest u vooral verder.

Het is donderdagnamiddag als Vlaams minister Matthias Diependaele ons ontvangt op zijn kabinet aan Brussel-Noord. Of de 43-jarige Oost-Vlaming niet in het mondaine Davos zou moeten zijn, wil ik eerst weten. Het is daar, in Zwitserland, dat de politieke en economische elite dezer dagen op elkaars schoot zitten. Diependaele lacht even. “Ik heb geen uitnodiging gekregen. Ik vind het wel belangrijk dat onze minister-president ( Jan Jambon, red. ) daar aanwezig is. Buitenlandse handel is een cruciale pijler van de Vlaamse welvaart en het Wereld Economisch Forum is dé plek om contacten te leggen.”

Aan de vooravond van Davos kwam naar buiten dat de rijken goed geprofiteerd hebben van de crisis. In België bezit één procent intussen een kwart van alle rijkdom. Vindt u dat een probleem?
“Neen. Wie onderneemt, risico’s neemt, dingen uitdenkt, die moet kunnen profiteren van zijn inspanningen. De overheid heeft wel de plicht om aan herverdeling te doen, zodat iedereen dezelfde kansen krijgt om het te maken in onze samenleving. Dat doen we ook in Vlaanderen, en zeer goed zelfs. We zijn wereldwijd een van de best herverdelende landen. Dat zorgt ervoor dat de ongelijkheid kleiner is.”

U vindt dit niet het moment voor een rijkentaks, waar tientallen rijken, zoals de Disney-erfgenamen, zelf om smeken in een open brief?
“Neen, want hier is het al zo dat de zwaarste schouders de zwaarste lasten dragen. Onze vermogenstaksen behoren al tot de hoogste van de wereld. Het is geen toeval dat die brief vooral door Amerikanen ondertekend is, waar veel minder aan herverdeling gedaan wordt en er dus meer ongelijkheid is.”

Niet alle rijken denken op dezelfde manier. Megan Desaever van ‘OnlyFans’, die tot 20.000 euro per maand opstrijkt, betaalt geen belastingen omdat ze dat niet eerlijk vindt. Wat denkt u daarvan?
“Het is vooral jammer dat het kijk- en luistergeld afgeschaft is. Anders mochten wij deze zaak uitpluizen. Nu heeft de federale fiscus het geluk. ( lacht ) Neen, ik betreur dat mensen zo denken. Wij hebben de voorbije jaren nochtans inspanningen geleverd om transparanter te zijn over het gebruik van belastinggeld, maar blijkbaar sijpelt het nog niet overal door. Hebt u het boek van Ivan De Vadder gelezen?”

‘Wanhoop in de Wetstraat’?
“Ja, deze bedoel ik. De titel vind ik wat pessimistisch, maar verder staan er veel interessante dingen in. Wat schrijft hij? Als we een tegenwicht willen bieden aan de antipolitiek, dan moeten we het vertrouwen van de mensen terugwinnen. Ik ga daarmee akkoord. En vertrouwen begint in mijn ogen met financieel vertrouwen.”

Werk aan de winkel dus?
( op dreef ) “Weet u wat mijn grote droom is? Een platform waarop de burger kan zien waar elke euro naartoe gaat én waarom. Het subsidieregister is een eerste stap in de goede richting. De burger kan op deze website (subsidieregister.be) raadplegen wie welke subsidie krijgt. Dat is een van mijn belangrijkste realisaties als minister. De volgende stap is het platform aanvullen met de waarom-vraag. De mensen beseffen te weinig dat de overheid geen zak geld is, maar hún geld. Zij zouden daarom ook meer zuinigheid moeten eisen. In Nederland is een zuinige minister van Begroting een held, hier is dat ondenkbaar.”

Tussen haakjes: kent u ‘OnlyFans’ eigenlijk?
“Neen. Enfin , ik weet dat het een platform is voor volwassenen, maar ik heb geen account als u dat bedoelt. ( lacht ) Ik wil die uitspraak van Megan ook niet overroepen, hoor, maar als er meer en meer mensen zo gaan denken, dan zitten we wel met een serieus probleem.”

Zij is niet alleen. De Belg blijkt Europees kampioen in belastingontduiking.
( knikt ) “Omdat het vertrouwen in de overheid ontbreekt. Ik kan dat voor een stuk begrijpen, want er loopt veel fout in dit land – u kent onze analyse daarover – maar belastingontduiking is op geen enkele manier goed te praten. Als u geen belastingen betaalt, dan moet uw buurman daarvoor opdraaien. Dat gaat over geld voor zorg en onderwijs, hé.”

In tegenstelling tot de federale begroting zit de Vlaamse begroting wel op spoor richting evenwicht. Is dat omdat u vooral bespaart, terwijl zij vooral uitgeeft?
“Neen. Het is een kwestie van mentaliteit. De federale regering lijkt niet te beseffen dat ze omgaat met het geld van de mensen. Dát is het verschil. Zij geeft voortdurend geld uit dat ze niet heeft. ( feller ) Ik ga trouwens niet akkoord als u zegt dat wij vooral besparen. Het is door te hervormen dat onze begroting op orde staat.”

Wringt het niet dat ondanks een gezonde begroting onze kinderopvang en onze zorg kreunen onder een gebrek aan middelen?
“Absoluut, ik ben niet blind voor onze noden. Maar ook zij die met deze noden geconfronteerd worden, zouden niet gediend zijn met een begroting die in de prak gereden wordt. En laten we ook eens in de achteruitkijkspiegel kijken. Om de zoveel jaar wordt een land met een crisis geconfronteerd. Welke landen zijn het best gewapend daartegen? De landen met een gezonde begroting.”

Waarom wordt de kinderbijslag beperkt geïndexeerd, terwijl de grondbelasting volledig geïndexeerd wordt? Is dat geen platte besparing op de kap van de mensen?
“Neen. Dat is een gevolg van een beleidskeuze. U zegt net zelf dat we grote noden hebben in de zorg en de kinderopvang. Wat hebben we daar gedaan? De budgetten fors opgetrokken, méér dan de indexatie. Maar dat geld moet van ergens komen, hé. Dat is het verschil met de federale regering. Ik zou ook liever cadeautjes uitdelen, hoor. Dat zou veel makkelijker zijn. Maar ik ga geen geld uitgeven dat ik niet heb. Het is niet altijd leuk wat wij moeten doen, maar ik ben ervan overtuigd dat we het juiste doen.”

Is het geen tijd om eens grondig te knippen in de jaarlijkse subsidiestroom van vijftien tot twintig miljard euro?
“Akkoord. We hebben te veel en te snel de reflex om subsidies uit te delen. Als een initiatief goed draait: hop, een subsidie. Als iets niet goed draait: hetzelfde. Er is één verzachtende omstandigheid: Vlaanderen heeft amper fiscale bevoegdheden. Als we dus iets willen stimuleren, is een subsidie vaak de enige manier.”

Hoeveel zou u willen knippen?
( blaast ) “Ik kan daar geen cijfer op kleven. Ik vind het vooral belangrijk om voor elke uitgave het kerntakendebat te voeren. Wat hoort een overheid te doen en wat niet? Deze Vlaamse regering doet dat trouwens.”

Is dat zo? Een half miljoen euro voor een kook-app: is dat een kerntaak?
( grijnst ) “Goed dat u dat voorbeeld aanhaalt. Neen, dat was niet verantwoord. Maar voor alle duidelijkheid: ik beslis niet over elke subsidie, helaas. Ik beslis over het kader waarin elke vakminister zijn eigen keuzes kan maken.”

Wat met de twee miljoen euro voor ‘Het Verhaal van Vlaanderen’?
“Dat is wél verantwoord. Ik ben ervan overtuigd dat deze reeks een meerwaarde vormt voor het maatschappelijke weefsel en voor het besef van onze identiteit, waar geschiedenis een aspect van is. Dat is iets wat wij als regering belangrijk vinden. Tom Waes heeft trouwens zelf aangegeven dat zonder deze subsidie het programma minder goed zou zijn.”

Bedrijven krijgen jaarlijks enkele miljarden aan subsidies. Zou u dan niet beter de belastingdruk verlagen?
“Akkoord, maar wij hebben amper iets te zeggen over fiscaliteit. Dus als we bedrijven willen steunen, dan moeten we naar subsidies grijpen. Ik vind dat ook niet ideaal, ik zou liever alle fiscale instrumenten in handen hebben.”

Wat vindt u ervan dat Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) een deel van de kinderbijslag wil schrappen voor kinderen die slecht Nederlands spreken?
“Ik ga me niet uitspreken over bevoegdheden van collega’s. Maar dat deze regering het belangrijk vindt dat mensen Nederlands spreken, is geen geheim. Ik heb ook hogere taalvereisten opgelegd aan sociale huurders. Dat is geen pestmaatregel, maar een stimulans om hen vooruit te helpen in het leven.”

Kwatongen zeggen dat het voorstel een afleidingsmanoeuvre is van een minister die onder vuur ligt omdat hij dronken in het parlement zou gestaan hebben.
“Ben heeft toch zelf al gereageerd op die beschuldigingen? Voor mij is daarmee de kous af.”

Is dat niet al te makkelijk? Was de minister dronken? U zat vlakbij.
“Ben heeft gezegd dat hij niet dronken was en ik heb geen reden om te twijfelen aan zijn woorden. Ik heb ook ergens gelezen dat ik gesommeerd zou zijn om terug te keren naar het debat. Dat klopt niet. Ik was al de hele dag in het parlement om de debatten te volgen. Ik was alleen even weg om een koffie te drinken. Ik zou sowieso teruggekeerd zijn. Dat had niets met Ben te maken.”

Intussen wordt u door uw voorzitter Bart De Wever in De Tijd genoemd als volgende minister-president. Wat doet dat met u?
( voorzichtig ) “Het is leuk om vermeld te worden. Ik zie het als een erkenning voor mijn werk. Maar verder wil ik daar liever niet op reageren. Anders krijgen we het verwijt van de media dat we vooral bezig zijn met de postjes. Ik wil het komende anderhalf jaar vooral keihard werken. Daarna zien we wel.”

U zou de eerste Oost-Vlaming zijn op die stoel.
“Is dat zo? Daar ben ik niet mee bezig. Dat vind ik ook niet relevant.”

Zou het niet uw ultieme droom zijn? U bent gepokt en gemazeld in het Vlaams-nationalisme.
“Ik had nooit politieke dromen, dus neen. Ik ben wel ongelooflijk graag minister, ik vind het een zalige job. Maar ik ben geen ambitieridder. U hoeft niet verder te proberen.” ( lacht )

Een probleem kan wel zijn dat u te rechts bent voor potentiële coalitiepartners zoals Vooruit.
“Ik ben rechts, maar té rechts? Neen, dat niet. Links en rechts willen eigenlijk hetzelfde, namelijk zorg dragen voor elkaar en onze samenleving. De vraag is hoe we dat doen. Links wil in de plaats van de mensen treden, zeg maar pamperen. Wij willen mensen stimuleren om zélf hun leven in handen te nemen. Natuurlijk zullen er altijd mensen zijn die niet mee kunnen. Hen moeten we opvangen. Weet je waar je het verschil het best ziet? In enkele Henegouwse dorpen, vlak over de taalgrens. De schrijnende armoede daar is het gevolg van een links beleid, waarbij de overheid de mensen vooral pampert, maar niet stimuleert. Dat is een gebrek aan moed van politici.”

Een linkse minister zou ook nooit een half miljard euro voor sociale woningen doorsluizen naar de privé.
“Tenzij het een verstandige linkse minister is. ( lacht ) Men lijkt soms te vergeten dat ik minister van wonen ben, en niet alleen van sociaal wonen. Ik ga akkoord dat we meer sociale woningen nodig hebben – we werken daar ook aan – maar dat is niet de enige uitdaging op de woonmarkt. Er is ook een groot probleem aan de onderkant van de private markt. Zie hoe moeilijk afgestudeerden en alleenstaanden een woning vinden. Vandaar het akkoord met de private sector. Zij krijgen geen blanco cheque, hé. Om in aanmerking te komen, moeten projectontwikkelaars een derde sociale woningen bouwen én een derde betaalbare woningen in het andere segment.”

Zou de tijd voorbij zijn dat een modaal gezin een woning kan kopen?
“We moeten daar waakzaam voor zijn, want het eigenaarschap is de ruggengraat van onze woonmarkt. Een eigen woning is ook de beste garantie tegen armoede. Het eigenaarschap faciliteren, moet daarom een prioriteit zijn voor de overheid. Vandaar dat we de registratierechten verlaagd hebben en zelf ook woonleningen aanbieden aan een lage rente.”

Zoveel boeiende thema’s en toch maakt uw partij opnieuw van confederalisme de inzet van de verkiezingen. Vreest u niet dat dat weinig wervend is?
“Néén. Iedereen ligt toch wakker van zijn pensioen, van de sociale zekerheid, van de werking van justitie? Als we die dingen willen hervormen, dan hebben we confederalisme nodig. De stilstand van de Vivaldi-regering is het beste bewijs dat dit land niet werkt. Dat we nog een en ander uit te leggen hebben: akkoord. Maar het is net de sterkte van mijn partij dat we een toekomstvisie hebben en niet alleen maar klagen en zagen zoals anderen doen.”