Peter Mertens (PVDA) versus Tom Van Grieken (Vlaams Belang): “Links is bang. Dat is de grote fout. Rechts durft wél boksen”

Roeselare Les extrêmes se touchent, zegt men weleens. Extremen trekken aan. Dat is niet zo voor Peter Mertens en Tom Van Grieken, de leiders van radicaal links en radicaal rechts. Wat een terugblik moest worden op het voorbije jaar, ontaardt al snel in een bitsig duel. De twee voelen haast fysieke afkeer van elkaar. Toch durf ik u aanraden te blijven lezen, want dit wordt hun laatste duel voor lange tijd.

De twee grote winnaars van de verkiezingen aan tafel zetten: dat was onze stoute insteek. Ze zeggen toe. Oef! Dat is namelijk geen evidentie. Dat merkt u zo meteen wel. De plek van afspraak is onze uitgeverij Roularta, neutraal terrein dus. De dag van afspraak is de dag waarop Mertens vijftig jaar wordt. We voorzien een rode fles Saint-Emilion Grand Cru. Of hij een glas mag meedrinken, knipoogt Van Grieken. “Néén”, is Mertens resoluut. “Het is al genoeg dat ik met u dit debat doe. Gelukkig ga ik vanavond iets eten met mijn familie. Met aangename mensen dus.”

De toon is gezet. Van Grieken kan erom lachen. “Ik kan mezelf relativeren. Peter niet. Hij is altijd zo dogmatisch.” Mertens haalt de schouders op. Het is vooral voor hem geen evidentie hier te zijn. Hij maant de fotograaf aan om geen ‘gezellige’ foto’s te nemen. Dat ligt te gevoelig onder zijn achterban, zeker in Franstalig België, waar een debat voeren met Vlaams Belang not done is. Van Grieken kan het plagen niet laten: “Mag ik écht geen selfie met u, Peter? Komaan, om te lachen. Wat is het probleem?” Mertens zucht eens diep.

Wie is fout, meneer Mertens? Wij, de Vlaamse media, omdat we VB aan bod laten, of Franstalig België, waar VB niet aan bod komt?

Mertens: Het is een realiteit dat extreemrechts goed scoort in Europa. Ik wil dat niet doodzwijgen. Maar ik wil vooral luisteren naar de woede van die kiezers. Zij voelen zich vaak niet gehoord. Dat is een groot democratisch deficit.

Van Grieken (pikt in): Antwoord op de vraag, Peter. Ik kan alvast zeggen dat ik nog nóóit gevraagd ben door Franstalige media voor een interview of debat. Ik vind dat niet normaal.

Mertens: Ik ga niet zeggen wat de media moeten doen. Ik voer het debat wel, omdat VB nu eenmaal de tweede partij van Vlaanderen is. Maar evident is dit niet voor mij. Ik lust hun fascistische standpunten rauw. Ik ben een keiharde anti-fascist.

Van Grieken (kwaad): De framing is daar al. We zijn nog maar begonnen. Ik ga dat niet de hele tijd pikken.

Mertens: Uw partij is racistisch en fascistisch. Dewinter en Van Rooy spreken op de Antwerpse gemeenteraad zelfs over minder kwalitatieve mensen. (Van Grieken ontkent dat, waarna stevige woordenwissel volgt, red.).

Voeren VB en PVDA niet dezelfde strijd, namelijk die voor de ‘kleine man’ tegen het establishment?

Van Grieken: Niet akkoord. Wij gaan uit van een nieuwe breuklijn, die tussen nationalisten en globalisten. Peter en zijn partij behoren tot de tweede groep. Zij willen een wereld zonder grenzen. Dat is vals sociaal zijn.

Mertens (onverstoord): Het is wel zo dat veel mensen twijfelen tussen VB en PVDA. Maar wij voeren niet dezelfde strijd. Veel mensen leven in armoede. VB maakt die mensen wijs dat de Syrische vluchteling de oorzaak is. Dat is niet zo. De oorzaak is het pensioen dat te laag is, of het geprivatiseerde rusthuis dat te duur is.

“Ik vind u een gevaarlijk man. U kan met giftige woorden een klimaat scheppen voor gevaarlijke daden”

Van Grieken (pikt in): Die twee zijn aan elkaar gelinkt. Migratie kost geld, Peter, en dat geld kan niet besteed worden aan onze mensen. U moet mij toch eens uitleggen wat sociaal is aan de import van armoede?

Mertens: Mag ik uitspreken? Er is wel degelijk geld in onze samenleving. Véél geld zelfs. Maar dat zit bij een kleine toplaag. Wij willen daarom een miljonairstaks. Dát is onze strijd. VB zet mensen tegen elkaar op.

Van Grieken: Uw verhaal is niet sociaal. U maakt de problemen groter door armoede te importeren. U laat de volkswijken in de steek. Stop toch met die waanzin. (roepen door elkaar)

Heren, we gaan proberen dit beschaafd te houden. Kerst komt eraan. Is er iets wat u waardeert aan elkaar?

Mertens (droog): Neen.

Van Grieken: Zo hardvochtig dat u bent. Kerst betekent vrede op aarde, toch? (lacherig) Is er écht niets dat u plezant vindt aan mij?

Mertens: Ik sta diametraal tegenover u en uw partij.

Van Grieken: Dat is een fundamenteel verschil tussen u en ik. Ik kan een onderscheid maken tussen de persoon en de partij. Ik waardeer bijvoorbeeld dat u al dertig jaar dezelfde strijd voert. U durft zoiets niet te zeggen. U vindt mij een slecht mens.

Mertens: Ik vind u een gevaarlijk man. U kan met giftige woorden een klimaat scheppen voor gevaarlijke daden. Ik denk aan de brand in het asielcentrum in Bilzen.

Van Grieken (kwaad): Dit kan toch écht niet. Hebt u daar één bewijs van? Die brand is verschrikkelijk, maar niet onze schuld. Ik laat dit niet passeren. Trek dat terug.

Mertens: Hoort u niet goed? U hebt de ideologische lucifer aangestoken: dát zeg ik. (feller) U zou zich moeten verontschuldigen.

Van Grieken: Ik? Ik aanvaard deze beschuldiging niet. Ga naar de politie met uw bewijzen, of neem die woorden terug.

Mertens: Ik trek niets terug.

Van Grieken: Zwijg dan. Het zou me trouwens niet verbazen mocht de brandstichter uit linkse hoek komen. Ik heb de indruk dat die brand de multiculturele strijd wel héél goed uitkomt.

Mag ik voor u beiden het voorbije jaar het mooiste van uw leven noemen?

Mertens: Op politiek vlak wel. Ik ben voor het eerst verkozen in de Kamer. Mijn partij is ruim boven de kiesdrempel gesprongen en zou volgens de peilingen nóg vooruitgaan, ook in Vlaanderen.

“We zitten in een diepe systeem-crisis. Laat de verkiezingen maar komen”

Van Grieken: Ik kan dit politiek én persoonlijk het mooiste jaar noemen. Ik ben in september getrouwd met de liefde van mijn leven. Dat was hét mooiste moment. (even stil) Dit was welgekomen na een zwaar 2018, waarin mijn moeder overleed.

Waarom won de PVDA de verkiezingen, meneer Van Grieken?

Van Grieken: Omdat links nood heeft aan een authentiek verhaal. De PVDA kan dat brengen. De SP.A niet: die partij is vooral met zichzelf bezig. De groenen zijn dan weer stiekeme liberalen. Peter heeft ook goed campagne gevoerd. Hun grote overwinning in Wallonië is een apart verschijnsel, zelfs in Europese context.

Mertens: In Vlaanderen is de linkse hegemonie al in de jaren tachtig doorbroken door Vlaams Blok. Dat is het verschil.

Van Grieken (pikt in): Mijn partij is dé dam tegen de communisten. Goed om te weten. Ik ga blij naar huis. (lacht)

Mertens: Laat mij toch eens uitspreken. In Wallonië is links nog steeds de dominante kracht. Maar ik ben niet naïef: ook Wallonië kan vatbaar zijn voor extreemrechts, als daar op een dag een goed georganiseerde partij opkomt. Wat onze overwinning betreft: veel mensen zijn kwaad op het establishment. Ze voelen zich in de steek gelaten, willen verandering. Daarom stemmen ze voor mijn partij.

Van Grieken: De klassieke partijen zijn bezig met de postjes, niet met de oplossingen. Wij schuiven wél oplossingen naar voren. De mensen zien dat.

Hoe verklaart u de zege van VB, meneer Mertens?

Mertens: Dat is de wolf in schapenvacht. Die aanpak werkt. Veel mensen denken dat VB een anti-establishment-partij is. Dat is niet zo. VB stemt vóór politieke privileges, vóór uittredingsvergoedingen.

Van Grieken (pikt in): En u stemt voor politieke benoemingen. Bent u dan ook een establishment-partij? (zucht) Kan u echt geen ernstige analyse maken, Peter?

Mertens: Toch wel. Links moet ook in eigen boezem kijken. Wij zijn zelf schuldig aan de hegemonie van rechts in Vlaanderen. Ik ga een voorbeeld geven. De linkse partijen voelen gêne om met elkaar in debat te gaan. Waarom toch? We zouden elke dag moeten debatteren over linkse thema’s. Dat zal ons sterker maken. De rechtse partijen durven dat wel. Rechts durft boksen met elkaar. Ik waardeer dat. Voilà, het is eruit. (lacht) Links is bang om dat te doen. Dat is de grote fout.

“Ik ben een paria. Ik heb me daarbij neergelegd. Ik ga daarom niet minder tegen machtige schenen schoppen”

Van Grieken: Ik volg u voor een stuk. Alleen moet ik daaraan toevoegen dat ook N-VA zelden in debat durft gaan met mijn partij.

Mertens: Paul Magnette (PS) ook niet. Dat is strategie. Hij voelt onze hete adem in zijn nek.

Is het niet frappant dat de twee winnaars hier aan tafel zitten, en niet in Brussel voor de regeringsvorming?

Mertens: De partijen die een oplawaai kregen, doen gewoon voort. Dat is bizar, ja. Wie andere belangen durft te verdedigen, wordt aan de kant gezet. Dat maakt deel uit van de arrogantie van de macht. Ik ben blijkbaar een paria. Ik heb me daarbij neergelegd. Ik ga daarom niet minder tegen machtige schenen schoppen.

Van Grieken: Maar als N-VA met mijn partij praat, dan vindt u dat ook schandalig. U moet consequent zijn, Peter. Ik durf te zeggen dat mijn partij weinig te zoeken heeft op het federale niveau, tenzij de boedelscheiding op tafel komt. België is een gedwongen huwelijk. Dat werkt niet.

Mertens (onverstoord): Maar een paria kan impact hebben. Ik heb twee jaar geleden het voorstel van 1.500 euro minimumpensioen gelanceerd. Dat werd toen weggelachen. Vandaag neemt iedereen dat over, zelfs VB. Dat zal de volgende keer ook zo zijn met de miljonairstaks. Dat garandeer ik u.

Van Grieken (zucht): U bent veel te dogmatisch. De rijken vinden altijd wel een achterpoortje. Ik geloof meer in een vermogenswinstbelasting.

Mertens: Zoals Groen? Die ga ik noteren. Dat is de middenklasse, hè, die dat zal betalen.

Van Grieken: Neen. Dat moet rechtvaardig zijn. Zal ik over uw klimaatzottigheden beginnen? Dát zal de gewone Vlaming met een torenhoge factuur opzadelen.

Mertens: U gelooft niet in de opwarming?

Van Grieken: Toch wel. Maar ik ga niet mee in het doemdenken van links. Ik geloof in gezond verstand. De mens zal dit oplossen.

Mertens (fel): Fok uw gezond verstand. De klimaatopwarming minimaliseren, is géén gezond verstand. Wij doen niet aan doemdenken. En wij gaan al helemaal niet de gewone man met de factuur opzadelen. Lees mijn programma. Maar wij ontkennen het probleem niet. U wel.

Wat zou een splitsing van dit land kosten?

Van Grieken (blaast): Dat zal een prijs hebben. Maar dat moet afgewogen worden tegen de jaarlijkse transfers van noord naar zuid. Die bedragen twaalf miljard euro.

Mertens (pikt in): Een splitsing zou waanzin zijn. Wat gaat u doen met de staatsschuld van honderden miljarden (470 miljard euro, red)?

Van Grieken: Die is vooral veroorzaakt door de Walen en de Brusselaars. Maar wij zijn geen onmensen. Wij stellen voor dat Vlaanderen zestig procent op zich neemt.

Mertens: De hardwerkende Vlaming? Die moet 300 miljard betalen?

Van Grieken (feller): Die Vlaming betaalt vandaag ook al de factuur van dit land. Na de boedelscheiding zal die tenminste zelf kunnen bepalen wat met zijn geld gebeurt. Wij gaan uit van het principe dat elk volk een eigen staat moet hebben.

Mertens: Wij zetten een versterkt federalisme tegenover die waanzin. Dat is ook een reden waarom andere partijen bang zijn van ons.

Wat krijgen we volgend jaar: een federale regering of nieuwe verkiezingen?

Van Grieken: Ik denk nieuwe verkiezingen. Ik hoop dat ook. Ik zie geen alternatief. Voor paars-groen is er geen meerderheid in Vlaanderen. Paars-geel is dan weer ondenkbaar in Wallonië. We zitten in een diepe systeemcrisis. Laat de verkiezingen maar komen.

“U leeft op afgunst, meneer Mertens. Dat is uw grote probleem”

Mertens: Ik word mottig van de verrottingsstrategie. En ik niet alleen. Ik word voortdurend aan mijn mouw getrokken door mensen die het ook beu zijn. Ik denk wel dat er een regering komt: paars-groen met oranje. Dat is dan een regering vol losers.

Van Grieken: Een loserliga. U neemt mijn retoriek al over. Opletten, Peter. (lacht)

We gaan afronden, vooraleer we vrienden worden. Wil u nog een vraag aan elkaar stellen?

Van Grieken (na stilte): Zou u een voorstel van VB kúnnen goedkeuren?

Mertens: Néén. Ik ben op geen enkel domein uw bondgenoot.

Van Grieken: Ik vind dat zó flauw.

Mertens: Dat is onze politiek. Mag ik nu? U bent net zoals ik parlementslid en partijvoorzitter. Wat verdient u?

Van Grieken: Dat moet zowat 5.000 euro netto zijn.

Mertens: Dat kan tellen voor een anti-establishment-man. Ik verdien 2.000 euro netto.

Van Grieken: Maar u kost de belastingbetaler evenveel. U leeft op afgunst, meneer Mertens. Dat is uw grote probleem.

Ik wou nog voorstellen om de Saint-Emilion te kraken. Iemand?

Van Grieken: Dat mag van mij. Ik vind het best plezant. Al is het weer bitsig, zeker? (lacht)

Mertens: Neen, bedankt. Ik deel liever niets met u.

Van Grieken: U moet dit écht zeggen van uw spindoctor, hè? U mag vooral niet de indruk wekken dat dit gesprek één moment gezellig kan zijn. Ik begrijp u wel, hoor. Anders vliegt u de goelag in.

Mertens (zucht): Moet ik over Breendonk beginnen? Weet u wat ík niet begrijp? Dat u zo hard op zoek bent naar erkenning van mij. Dit is haast freudiaans. Dit was ons laatste gesprek voor lange tijd, laat dat duidelijk zijn.