Voormalig Groen-boegbeeld Mieke Vogels blikt vooruit naar de klimaatmars en is scherp voor de politiek: “Alle partijen zijn bang van de kiezer, ook de mijne”

Dat de politiek meer ballen moet tonen, óók haar partij. Dat de nieuwe woke-beweging gevaarlijk is. Dat ze een derde coronaprik wil weigeren. Aan de vooravond van de klimaatmars zegt Mieke Vogels, ooit minister en partijvoorzitter, haar gedacht nog eens. De groene eminentie is vandaag een gedreven activiste met het hart op de tong. De dood van haar man laat wel een ijzige leegte na.

Het is woensdag in de late namiddag. Mieke Vogels, één van de moeders van de groene beweging in België, woont op een ruim appartement aan de rand van Antwerpen. Zeven hoog, prachtig zicht: aan de ene kant de weelderige bomen van het Rivierenhof, aan de andere kant de Bosuil, het iconische voetbalstadion van Den Antwaarp . Het is een opgewekte Vogels die koffie en koekjes klaarzet. Ze heeft véél goesting in de klimaatmars van zondag, zegt ze. Het is haar eerste betoging in anderhalf jaar. Vogels is één van de boegbeelden als ambassadrice van ‘Grootouders voor het Klimaat’. “Wij doen al mee met de jongeren van dag één. We helpen zelfs mee organiseren.”

Haar engagement houdt haar overeind in deze moeilijke tijden, voegt ze zacht toe. Haar man is begin dit jaar gestorven na een strijd van meer dan tien jaar tegen kanker. “Ik heb chance met mijn karakter. Ik wil nog altijd de wereld verbeteren. Dat houdt me bezig.” Vogels is ook voorzitter van GroenPlus, de ouderenwerking van Groen, en dus nog altijd een prominente stem in de partij.

Wat is uw motivatie om zondag (vandaag, red.) op straat te komen?

“De sense of urgency . We moeten iets doen. Nú. ( op dreef ) Ik wil mijn kleinkinderen geen wereld nalaten waarin overstromingen elkaar opvolgen. Ik wil niet dat zij met de handrem op moeten leven uit schrik voor nieuwe virussen. Want ook corona is een gevolg van de klimaatverandering. De mens is te diep doorgedrongen in de leefwereld van de dieren. We moeten nederig worden. Dat is mijn boodschap.”

Zijn we niet te laat? Onze planeet zal sowieso anderhalve graad opwarmen, schrijft het internationaal klimaatpanel IPCC.

“( fors ) Als we nú handelen, kunnen we nog onder de twee graden blijven. De politiekers moeten eindelijk ballen tonen. Het is op leven en dood. Ik had gehoopt dat corona het breekpunt zou zijn, maar dat blijkt helaas niet zo. We leven weer zoals voordien. De files zijn langer dan ooit. Ryanair promoot weer vliegreizen naar Caïro voor 59 euro. ( zucht ) Dat maakt me zo triest.”

“Niet de regering zal het klimaat redden, wel de industrie en de kennisinstellingen”, zei Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) in deze krant.

“Dat is flauwekul. Dat is de kop in het zand steken. Al Gore droomt van stofzuigers die koolstof uit de lucht halen. Dat klinkt mooi, maar we kunnen daar niet op wachten. We moeten állemaal handelen: de mensen, de bedrijven en zeker de politiek.”

U kent de politieke wereld. Waarom worden er geen doortastende klimaatmaatregelen genomen?

“Men is te veel bezig met de volgende verkiezingen. Alle partijen zijn bang van de kiezer, ook de mijne. Die angst zit zo diep ingebakken dat ze verlammend werkt. Maar ze vergissen zich. De politicus die durft, die zal beloond worden door de kiezer.”

Wat moet de politiek doen?

“( fel ) Ballen tonen, verdorie. Maak vliegreizen duurder. Maak nú werk van de betonstop. Subsidieer de korte keten in plaats van de industriële landbouw. ( windt zich op ) Het is toch waanzin dat wij onze gronden uitputten om patatten te exporteren naar China? En de Boerenbond is daar fier op, hè. Dat zijn maar enkele voorbeelden. Dúrf out-of-the-box denken.”

Zegt u dat ook in uw partij?

“Absoluut. Vraag maar na. Ik zeg het voortdurend: we moeten méér durven. Maar de angst is te groot. Dat is ook door de media, hoor. Als we dan met iets naar buiten komen, dan staan ze klaar met hun fichebakken. ( steekt een vinger in de lucht ) ‘En wie gaat dat betalen?’ En hop, we schieten in een kramp.”

Het doet me denken aan de bedrijfswagens.

“( knikt ) Schaf het systeem gewoon af. Maar neen, we durven dat niet meer zeggen. Weet u wat onze slogan zou moeten worden? Et alors . Anders gaan we het niet redden, hoor. Er is trouwens geld genoeg. We kunnen al beginnen met de rijken van de Pandora Papers aan te pakken. ( denkt na ) De politiek kijkt ook te veel door de bril van de middenklasse. Men durft geen maatregelen nemen die de middenklasse raken. ( fel ) Als er gebasht moet worden, dan liefst tegen de onderkant. Dat kan me zó kwaad maken.”

Ik voel uw kwaadheid. Overweegt u nog geen comeback?

“( lacht ) Neen. Ik zit goed waar ik nu zit. Ik ben activiste en politica. En vooral: ik kan mijn verontwaardiging kwijt. Dat is belangrijk voor mij. Zondag wordt een bevrijding, hoor. Eindelijk weer die straat op, wat ik al heel mijn leven doe.”

PS-voorzitter Paul Magnette wil gratis openbaar vervoer. Zou dat een omwenteling zijn?

“Neen. Wat ben je met een gratis trein, als je de trein niet kan nemen? We moeten investeren in kwantiteit én kwaliteit van het openbaar vervoer. De tram in Antwerpen bijvoorbeeld: dat is armenvervoer, hè. Dat is gewoon vuil. Ik ben daar beschaamd in.”

Kennen de klimaatjongeren u eigenlijk?

“Het merendeel niet. Die gasten waren amper geboren, toen ik minister was. Maar als ze me kennen, is het van Eerst blabla, dan boemboem . ( lacht ) Die slogan is 20 jaar oud, maar blijft hangen. Dat is ongelooflijk.”

Fris het geheugen eens op. Waarom was die slogan weer nodig?

“We zagen een merkwaardige stijging van aids in Vlaanderen. Tegelijk bleek uit onderzoek dat vooral meisjes dikwijls ontgoocheld waren na de eerste keer. We wilden die twee combineren: veilig vrijen promoten én jongeren aanzetten om te praten vooraleer de koffer in te duiken. Ze waren niet allemaal even content met die slogan, hoor. Ik heb veel te danken aan het katholiek onderwijs. Dat wou de campagne en het lespakket verbieden. Betere promotie kon ik niet wensen. ( lacht )”

U was eigenlijk woke avant la lettre.

“Oei, oei, laat maar. Ik begrijp die hele woke-beweging niet goed ( woke staat voor bewustwording, red ). Ik associeer het vooral met foute radicaliteit. Het is de nieuwe preutsheid. Wie op café een foute opmerking maakt, wordt weggezet, gestigmatiseerd bijna. Ik voel me daar niet goed bij. Ik ken veel volkse mensen die al eens schunnige opmerkingen maken. Dat zijn daarom geen foute mensen.”

Volgens Luc Sels, de rector van de KU Leuven, is de beweging te militant geworden.

“Ze is vooral gevaarlijk omdat ze polariseert. Ze verdeelt mensen in goed en fout. Ik hou daar niet van. Je ziet die polarisatie ook in het coronadebat. Wie vragen stelt over het vaccin, is meteen een antivaxxer. Er zitten in mijn partij veel mensen die bezig zijn met natuurgeneeskunde. Zij hebben nooit zoveel onverdraagzaamheid ondervonden als nu.”

Bent u gevaccineerd?

“Jawel, twee keer zelfs. Maar een derde prik zie ik niet zitten. ( windt zich op ) Ik heb het daar ethisch vreselijk moeilijk mee. Waarom moeten nu plots álle 65-plussers een derde prik krijgen? Zijn er te veel vaccins misschien? Heeft de regering de oproep van de Wereldgezondheidsorganisatie niet gehoord? De mensen in het Zuiden snakken naar hun eerste vaccin. Dit klopt gewoon niet. Ik zou mijn derde prik liefst van al aan het Zuiden schenken.”

Is het gevaar niet dat de klimaatbeweging gekaapt wordt door de woke-beweging? Anuna De Wever noemt Gert Verhulst een oude witte heteroman en maant hem aan om te zwijgen over het klimaat.

“Dat was een accident de parcours . Reken haar daar niet op af. Ze heeft haar fout ook ingezien. Zij krijgt zoveel bagger over haar heen. Is het niet menselijk dat zij ook eens kwaad reageert? Ik vind van wel. Ik herken veel van mezelf in Anuna: de radicaliteit, de dadendrang. Ik heb daar grote bewondering voor. Los daarvan: de klimaatbeweging mag niet woke worden. Iedereen moet welkom zijn, zelfs oude grijze heterovrouwen zoals ik. (lacht)”

Zou u Anuna de politiek aanraden?

“Vandaag niet. Ze heeft een grote mobiliserende kracht ómdat ze onafhankelijk is. Het zou niet goed zijn voor de klimaatbeweging mocht zij voor een partij kiezen.”

Uw generatie wordt schuldig verzuim verweten voor het klimaat. Pleit u zelf ook schuldig?

“Neen. (op dreef) Ik strijd al mijn hele leven voor het klimaat. Een rapport van de Club van Rome heeft mijn ogen geopend, toen ik 20 was. We kwamen net uit de jaren ‘60, waarin the sky the limit was . Het rapport waarschuwde: er zijn wel degelijk grenzen aan de groei. Ik was meteen wakker, maar ik heb me dikwijls een prediker in de woestijn gevoeld. Wij werden weggezet als geitenwollensokken. Moet ik mij dan schuldig voelen? Neen, toch? Ik doe trouwens niet graag aan generatiedenken. Het klimaat is geen zaak van jongeren tegen ouderen.”

Uw partij heeft in 2003 de kernuitstap mee beslist. Is dat vandaag wel een verstandig idee?

“Ja. Het is nu of nooit. Er is geen weg terug meer. Zelfs Engie ( de uitbater van de kerncentrales, red ) heeft de knop omgedraaid. Het was vooral onverstandig van de vorige regeringen om geen werk te maken van alternatieven, waardoor we vandaag gascentrales nodig hebben.”

Vervuilende gascentrales in plaats van propere kerncentrales. Voelt dat niet wrang aan?

“( fel ) Ja, en dat is door het getreuzel. Maar kerncentrales proper noemen, vind ik even wrang, hoor. Wat gaan we doen met de enorme afvalberg? Men zou dat ondergronds stockeren, ergens in Dessel. Wat als die site morgen ontdekt wordt door een terreurgroep? Dit is een tikkende tijdbom voor de toekomstige generaties.”

Wie zich profileert op het klimaat, is Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA). Wat vindt u van haar beleid?

“Zij levert goed werk voor de natuur. Dat is een groot verschil met haar voorgangster Joke Schauvliege (CD&V), die schatplichtig was aan de Boerenbond. Zuhal niet, Zuhal durft te kiezen voor de natuur. Ik juich dat toe.”

Het gebeurt zelden dat iemand van Groen lovend spreekt over iemand van N-VA.

“( droog ) Et alors . Het klimaat zou over de partijgrenzen heen aangepakt moeten worden, net zoals corona. Dit is te belangrijk. Groen alleen kan het klimaat niet redden. We moeten het allemaal samen doen.”

Wie zou dat in handen moeten nemen?

“De premier: Alexander De Croo (Open VLD). Er is begin november een klimaattop in Glasgow. Hij zou zich samen met alle toppolitici moeten terugtrekken in een kasteel, dag en nacht, om een duidelijk plan op te stellen voor België. Het is ook op die manier dat regeerakkoorden geschreven worden. Ik vrees echter dat hij te licht weegt om alle partijen en regeringen op één lijn te krijgen. Ik heb ook niet de indruk dat klimaat echt zijn topprioriteit is.”

Wat heeft corona u geleerd over ouderenzorg?

“(windt zich op) Dat we héél fout bezig zijn. Het virus heeft onze samenleving een spiegel voorgehouden. We vangen de meest kwetsbaren op in grote, anonieme internaten die vatbaar zijn voor virussen. En wat doen we als er een virus uitbreekt? De meest draconische maatregelen nemen. We sluiten de mensen volledig af van de samenleving. Dat is onmenselijk. We moeten dringend evolueren naar kleinschalige, buurtgebonden zorg.”

Uw man is thuis gestorven. Was dat een bewuste keuze?

“Ja. Het ziekenhuis was geen optie door corona. De kinderen zouden hem niet meer kunnen zien. Weet u nog vorige Kerst? Eigenlijk mochten we niemand ontvangen thuis. Wij hebben het toch gevierd met de kinderen en kleinkinderen, omdat we wisten dat het Willy’s laatste Kerst zou zijn. Mijn kleindochter van tien had wel wat schrik van de politie. Ze vroeg mij: ‘Als ik zeg dat mijn bompa heel ziek is en binnenkort zal sterven, dan gaan ze mij wel begrijpen, zeker?’. (stil)”

Hij heeft in januari voor euthanasie gekozen. Hoe kijkt u terug op die dag?

“Dat was ook in volle corona. Gelukkig heb ik een schat van een huisarts. Zij heeft dat ongelooflijk sober en sereen gedaan. Onze twee dochters waren erbij, de kleinkinderen niet. (even moeilijk) De laatste maanden waren heel zwaar, ook voor mij. De pijn was niet meer te verduren. En we mochten niemand zien, hè. (stil) Ik mis hem heel erg, maar ik wil het glas halfvol zien. Ik heb een mooi huis, een goed inkomen, kinderen en kleinkinderen, een groot netwerk. Er zijn mensen die minder hebben. Enfin , dat lukt niet elke dag even goed, hoor. Ik heb het dikwijls moeilijk.”

Zou u zondag troost vinden in het enthousiasme van de jongeren?

“Ja, zunne . Dat kan me echt ontroeren. Ik zal het niet droog houden. (glimlacht)”