Staatssecretaris Nicole de Moor (CD&V) verdedigt zich na de kritiek over de opvangcrisis: “Neen, ik ben niet te laat wakker geschoten”

Dat ze al een tijdje niet meer slaapt. Ze zegt het bijna terloops. Met schroom ook. Ze wil immers niet dat deze opvangcrisis over haar gaat. Het is tekenend voor de druk op de schouders van staatssecretaris Nicole de Moor, bevoegd voor asiel en migratie. De schijnbaar flegmatieke CD&V-politica ligt al weken onder vuur, zelfs van coalitiepartners. Vandaag dient ze haar criticasters van antwoord. Scherp, maar inhoudelijk.

Het is de eerste keer dat we Nicole de Moor interviewen voor deze krant. We hebben afspraak op haar kabinet. De staatssecretaris is een jonge en kleurrijke verschijning in de Wetstraat. Amper 38 lentes. Zes maanden geleden maakte ze haar intrede. Ze verving Sammy Mahdi in de regering, toen hij partijvoorzitter werd. Voordien was de Oost-Vlaamse achter de schermen actief, als kabinetschef. Wat ik wil drinken, vraagt ze. Zij heeft zin in koffie. Of ze graag interviews doet, is mijn wedervraag. “Ik heb niet yes geroepen toen ik uw naam in mijn agenda zag, maar tegelijk vind ik het niet erg. Ik praat graag over migratie en wellicht zal ik al snel beginnen ratelen. ( lacht ) Het is vooral als het over mezelf gaat dat ik me wat onwennig voel. Dat voelt soms aan als een therapeutische sessie.”

Ze heeft zonet een Vietnamese delegatie uitgewuifd, zegt ze. Of deze geen koffers vol geld achtergelaten hebben, vraag ik met een knipoog. “U mag overal rondkijken, maar ik denk het niet.” Ze glimlacht, maar al snel staat haar blik op ernstig. “Het was een slechte week voor de politiek. Het is onaanvaardbaar dat politici zich laten omkopen. Elke dag zie ik mensen, voor en achter de schermen, die zich keihard inzetten voor hun idealen. Deze schandalen stralen af op iedereen.”

En dan was er ook WhatsApp-gate . Is de premier zijn geloofwaardigheid kwijt?

“Dat is niet aan mij om te zeggen. Het is niet mijn stijl om kritiek te geven op personen. Maar ook hier komt de politiek niet goed uit. Dat is wat mij zorgen baart. Welk beeld houden de mensen over van ons? ( even stil ) Wij kunnen maar op één manier antwoorden: door goed beleid te voeren en het ook uit te leggen.”

Hebt u al ervaren dat u voor de buitenwereld een zakkenvuller geworden bent, sinds u politica bent?

“( droog ) U leest voor wat elke dag op mijn sociale media verschijnt. Dat is het grote verschil met toen ik kabinetschef was. Het gaat plots over mijn persoon. Iedereen heeft plots een mening over wie ik ben, over welk karakter ik zou hebben. Voor de ene ben ik te zacht, voor de andere te hard. ( zucht )”

Dat die bagger eraan kwam, wist u wellicht. Wat bezielt iemand om toch nog voor de politiek te kiezen?

Staatssecretaris Nicole de Moor: “Soms wordt gezegd dat Vlamingen tegen migratie zijn en Walen pro. Wel, dat is niet wat ik vaststel op het terrein.” (foto’s Christophe De Muynck)

“Interessante vraag. Als je veel tijd hebt om na te denken over de negatieve impact, ook op je gezinsleven, zeg je wellicht neen. Maar als je de vraag krijgt om staatssecretaris te worden, dan heb je niet veel tijd. ( lacht ) Het was vooral een keuze van het hart. Migratie is mijn passie. Als je dan zo’n kans krijgt, kan je geen neen zeggen.”

Met wie hebt u overlegd toen de vraag kwam? Of zei u meteen ja?

“Neen, ik heb mijn man gebeld. Had hij no way gezegd, dan had ik het niet gedaan. Gelukkig steunt hij mij in alles wat ik doe. ( even stil ) Ik besef dat het niet evident is voor hem en ook voor de kinderen. Deze onverwachte wending heeft een grote impact op ons leven. Gelukkig zijn de kinderen nog te klein om sociale media te lezen. Ik zou niet willen dat zij zien wat er over hun moeder geschreven wordt.”

Was politica worden een kinderdroom?

“O neen. ( lacht ) Ik weet eigenlijk niet wat ik als kind wou worden. Ik kom uit een gewoon, warm gezin. Mijn vader was arbeider in een chemiefabriek en mijn moeder onthaalbediende in het OCMW. Wij waren thuis niet met politiek bezig. In het middelbaar neigde ik eerst richting burgerlijk ingenieur. Ik hield van wiskunde en vond dat wel stoer voor een meisje. Maar het is uiteindelijk rechten geworden, omdat ik ook met mensen bezig wou zijn.”

Laten we eens de therapeutische toer opgaan. Bent u de warme Margaret Thatcher zoals uw voorzitter zei?

“Dat was een typische Sammy-quote. Ik begrijp wel waarom hij het zei. De vergelijking slaat vooral op karakter, niet op ideologie. Net zoals Thatcher ben ik rechtlijnig en niet snel van mijn stuk te brengen. Tegelijk ben ik een warm iemand.”

Dat u vooral een rationele politica bent, klopt dat niet?

“Neen, maar het is wel het beeld dat de buitenwereld heeft. Ik ben emotioneler dan mensen denken. Maar goed: door dat hier te zeggen, zal ik niemand overtuigen. ( lacht ) Om een goed migratiebeleid te voeren, heb je volgens mij ratio én emotie nodig. Anders lukt het niet. Je moet op een rationele manier naar het bredere plaatje kijken. Wat hebben wij nodig? Een gecontroleerd migratiebeleid. Maar je moet tegelijk voor ogen houden dat het over mensen gaat, die vaak op de vlucht zijn.”

Als je je daar emotioneel bij betrokken voelt, dan kan je toch niet meer slapen?

“( zacht ) Wat momenteel het geval is. ( even stil en dan weer afgemeten ) Maar nu zitten we volop in die therapeutische sessie en dat wil ik liever niet.”

Beleven we vandaag een nieuwe asielcrisis?

“Dat zal ik niet ontkennen. Net zoals andere West-Europese landen staan wij onder zware druk. Dat is het gevolg van de oorlog in Oekraïne en een grotere asielinstroom. Ondanks gigantische inspanningen om de opvangcapaciteit te verhogen, zijn we er niet altijd in geslaagd om elke asielzoeker een bed te geven.”

Wat voor schrijnende taferelen zorgt. Mag ik dat falen van uw beleid noemen?

“( fel ) Néén. We hebben alles op alles gezet. We hebben sinds de zomer van 2021 al 7.500 bijkomende plaatsen gecreëerd. Dat is historisch veel. Dus ik aanvaard niet dat mensen over onwil spreken.”

Alles doen en geen oplossing vinden, is dat niet de definitie van falen?

“( onverstoord ) Maar de uitdaging is gigantisch groot, hè. Het voorbije jaar hebben er meer dan honderdduizend mensen bescherming gezocht in ons land. Ik heb dikwijls op de regeringstafel geklopt. ( benadrukt ) Fedasil ( die verantwoordelijk is voor de opvang, red. ) kan dit niet alleen aan. Ook andere departementen moeten helpen. Intussen gebeurt dat ook. Tegelijk investeren we in daklozenopvang. Vandaag hebben we voor iedereen een bed in een verwarmd gebouw en moet er dus niemand meer buiten slapen. Maar het is niet makkelijk om ergens opvangcentra te openen, hoor. Niet alle lokale besturen staan te springen.”

In het openbaar is de PS scherp voor uw beleid. Klopt het dat het achter de schermen dikwijls PS-burgemeesters zijn die tegenwerken?

“( knikt ) Maar ik wil daar niet dieper op ingaan. Ik wil wel eens het algemene beeld corrigeren. Soms wordt gezegd dat Vlamingen tegen migratie zijn en Walen pro. Wel, dat is niet wat ik vaststel op het terrein. En geloof me: ik heb de voorbije maanden véél lokale besturen gesproken. Maar laat me duidelijk zijn: we zullen deze crisis niet oplossen met extra plaatsen alleen. We moeten vooral de instroom verminderen en de uitstroom versnellen.”

Met andere woorden: er komen te veel asielzoekers naar ons land en wie geen asiel krijgt, moet sneller uitgewezen worden.

“Klopt. Het probleem is niet dat we bescherming bieden aan mensen die vluchten voor oorlog en vervolging. Het probleem is dat er te veel mensen komen die geen recht hebben op bescherming. Ook zij worden opgevangen terwijl hun aanvraag onderzocht wordt. Dat weegt door op het systeem. Dat is waarom we inzetten op preventiecampagnes in landen zoals Congo.”

De druk is niet op alle Europese landen even groot. Is België te aantrekkelijk voor asielzoekers?

“De regels zijn in álle landen gelijk. Een asielzoeker krijgt bed, bad en brood, meer niet. Een erkende vluchteling krijgt dezelfde sociale rechten als een inwoner. In élk land. Maar omdat de welvaart in België groter is dan in pakweg Roemenië, is er wel een verschil in sociale rechten. ( op dreef ) Maar wat kan je daaraan doen? Onze welvaart verminderen? Neen, toch? Er is maar één realistische oplossing: een fundamentele hervorming van het Europese systeem.”

Wil u een Fort Europa met muren en al, zoals Vlaams Belang voorstelt?

“Neen. Wat is trouwens een fort? We moeten onze buitengrenzen versterken. Het is daar dat asielzoekers hun aanvraag moeten indienen en ook opvang moeten krijgen in afwachting van een antwoord. De screening moet natuurlijk sneller dan vandaag.”

De grenslanden zullen staan springen.

“Europa moet dat organiseren en alle landen moeten daaraan meehelpen. Wie recht heeft op bescherming, moet vervolgens verspreid worden over alle landen. Dat is solidariteit. En wie geen recht heeft, die moet terug. En als dat betekent dat er af en toe muren moeten komen, dan is dat maar zo. Er is niets mis met een muur, zolang er maar een deur in zit.”

Kan u mij één succesvolle muur noemen in de geschiedenis?

“Neen, want er zaten nooit deuren in. Ik blijf het belangrijk vinden dat wij in Europa bescherming bieden aan mensen op de vlucht. Maar als deze ongelijke spreiding aanhoudt, dan zal het asielrecht écht onder druk komen te staan. Het draagvlak is heel fragiel, hoor. We moeten dringend meer solidariteit tonen. Het kan niet zijn dat België meer asielzoekers opvangt dan pakweg Italië.”

Dat is een Europees debat dat morgen niet beslecht zal zijn. Intussen slapen er mensen buiten in de vrieskou. Ook coalitiepartner Groen wijst in uw richting. Hebben zij geen punt dat u te lang gewacht hebt?

“( windt zich op ) Néén. Er wordt foute informatie verspreid. Ik betreur dat en ik word daar ook boos van. Ik ben niet te laat wakker geschoten. De mensen van dit departement zijn al anderhalf jaar bezig om extra plekken te creëren. Dag en nacht. Maar wat moet ik nu doen? Terugschieten? Daar heb ik écht geen zin in. Het zou mij misschien helpen op korte termijn, maar het brengt me geen meter dichter bij een oplossing.”

Als u niet te laat wakker was, waarom hebt u dan niet kunnen vermijden dat er maandenlang kinderen op straat sliepen?

“( kwaad ) Dat is niet waar. Het is niet zo dat er maandenlang kinderen op straat hebben geslapen. Excuseer mij, maar hier word ik boos van. Dat is fake news .”

Verschillende organisaties hebben hierover herhaaldelijk aan de alarmbel getrokken.

“Dat is niet de waarheid. Wij hebben de voorbije maanden inderdaad niet altijd iedereen kunnen opvangen. Maar we hebben altijd voorrang gegeven aan de meest kwetsbaren, en dat zijn families met kinderen.”

Ontkent u dat er kinderen op straat geslapen hebben?

“( geprikkeld ) Neen. Er zijn enkele dagen geweest dat zelfs onze extra inspanningen niet genoeg waren om de meest kwetsbaren op te vangen. Dat was verschrikkelijk. Maar dat heeft niet maandenlang aangesleept. En intussen worden alle kwetsbaren opgevangen.”

Deze week sliepen er tientallen mannen buiten, terwijl het min tien graden was. Dat zijn ook kwetsbaren.

“U mag me blijven uitdagen, hoor, ik ga kalm blijven. Vandaag hebben we een bed voor iedereen die dat wil. Ik ga daar geen hoera over roepen, want ik besef dat de crisis niet voorbij is. Het blijft een heel moeilijke situatie.”

Ook voor u?

“Ja. Ik voel me hier heel emotioneel bij betrokken. Ik slaap al een tijdje niet meer. Er is geen thema zo moeilijk als een opvangcrisis. ( even stil ) Maar dit mag niet over mij gaan. Dat wil ik niet. Het moet gaan om de mensen die opvang nodig hebben. Weet u wat de grootste uitdaging is op dit departement? Méér zijn dan een crisismanager. Dat is niet makkelijk, want je maakt crisis na crisis mee. Toch is het dé uitdaging om naast crisisbeheer ook hervormingen door te voeren zodat mijn opvolgers beter gewapend zijn. De voorbije jaren is dat niet gebeurd.”

Laatste vraag. Ik hoor zeggen dat u naar Oost-Vlaanderen zal verhuizen om daar het nieuwe boegbeeld van CD&V te worden. Klopt dat?

“Ja, we zijn een woning aan het zoeken in Sint-Gillis-Waas, waar ik geboren en getogen ben. Ook mijn familie en schoonfamilie wonen daar. We waren sowieso van plan om terug te keren, maar de politiek heeft de verhuizing versneld. En het is inderdaad de bedoeling dat ik daar in 2024 op een lijst verschijn. Ik heb er alvast zin in, ook in de debatten. Ik heb van niemand schrik. Schrijf dat maar op. ( lacht )”