BRUSSEL/OOSTENDE – Nooit eerder lieten zoveel mensen hun voor- of familienaam aanpassen als in 2022. 5.104 landgenoten klopten aan bij hun gemeente of stad om hun voornaam te wijzigen, 1.120 mensen kozen een nieuwe achternaam. Dat record is geen toeval. De procedure voor een naamsverandering werd de voorbije jaren behoorlijk versoepeld. Marie Aerts is al 65, maar opteerde er toch voor om niet langer als Nadine door het leven te gaan.

Het voorbije jaar besloten heel wat mensen om hun naam te laten veranderen. Zowel op het vlak van voor- als familienaam was 2022 een absoluut recordjaar. Sinds 2018 zijn de procedures om jouw naam te laten veranderen heel wat versoepeld en jaar na jaar kloppen steeds meer mensen hiervoor aan bij hun gemeente- of stadshuis of bij de federale overheidsdienst.

Identiteitscrisis

In 2022 zetten maar liefst 5.104 mensen de stap om hun voornaam aan te passen, een 250-tal meer dan vorig jaar. Marie Aerts (65) uit Oostende was een van hen. “Toen mijn moeder zwanger was van mij had ze een afspraak met mijn vader. Als ik een jongen zou zijn, mocht zij de naam kiezen en voor een meisje lag de keuze bij hem. Uiteindelijk kreeg ik de naam Nadine, maar mijn moeder heeft die nooit gebruikt en noemde me altijd Nina. Als kind en later was dat voor mij erg verwarrend. Welke naam moest ik nu gebruiken: Nadine of Nina? Die beide namen zorgden voor een identiteitscrisis. Ik voelde me geen Nina én geen Nadine”, vertelt Marie.

“Onlangs had ik gelezen hoe gemakkelijk het nu is om je naam te veranderen”, gaat ze verder. “Toen heb ik besloten dat ik mijn tweede naam Marie als officiële voornaam wilde. Ook al ben ik al 65 jaar, ik wilde toch nog een fijne naam kiezen, waar ik me goed bij voel. Uit respect voor mijn ouders heb ik gewacht tot na hun overlijden. Voluit is mijn naam nu Marie Nina Nadine Emmy Raphaela Aerts. Het is een eerbetoon aan mijn grootmoeder Marie en ik heb dezelfde initialen als mijn vader. De cirkel is voor mij helemaal rond. Het is ook handig, want ik reis veel naar het buitenland en dan is Marie net een iets makkelijkere naam.”

Maximaal drie maanden

Wie zijn voornaam wil laten veranderen, kan hiervoor sinds 1 augustus 2018 terecht bij de burgerlijke stand in de gemeente of stad waar je ook gedomicilieerd bent. Maar daar hangt wel een voorwaarde aan vast. “De nieuwe voornaam mag niet tot verwarring leiden en mag u als persoon zelf of anderen niet schaden”, legt Sharon Beavis, hoofd van federale overheidsdienst Justitie uit. De hele procedure duurt normaal maximaal drie maanden. “Het traject bij mijn gemeente ging supervlot. Na enkele weken was dat al in orde. Alles wat verbonden is aan je rijksregisternummer wordt ook automatisch aangepast. Af en toe kom ik nog een account of een kaart tegen met mijn oude naam, maar dat is dan vlug aangepast”, besluit Marie.

Omdat de hele procedure voor de wijziging van je voornaam bij de lokale besturen ligt, worden daar ook de tarieven bepaald. De prijs kan dus wel gaan variëren. In de ene stad kan dat wat kosten, waar het in de volgende gemeente bijvoorbeeld gratis is. Om een nieuwe familienaam te registreren, moet je sowieso wel 140 euro betalen bij de aanvraag.

Niet zomaar …

Het aantal mensen, dat hun familienaam liet veranderen, ligt een pak lager dan de voornamen. Maar toch was 2022 een absoluut recordjaar met een 150-tal naamswijzigingen meer dan in 2021. Ongeveer 1.120 mensen stapten naar de federale overheid om hun familienaam aan te passen. Maar dat wordt niet zomaar toegelaten. “Ten eerste zijn er dezelfde voorwaarden als bij de voornaam om verwarring of schade te vermijden. Maar de aanvraag moet ook goed gemotiveerd zijn. Je kan bijvoorbeeld je familienaam veranderen als die voor problemen zorgt door een specifieke familiegeschiedenis of als de naam zo moeilijk uit te spreken of te schrijven is, dat het voor moeilijkheden kan zorgen of bijvoorbeeld ouders, die willen dat hun kinderen allemaal dezelfde familienaam hebben. Er zijn verschillende redenen”, gaat Sharon verder. De procedure om de achternaam te veranderen duurt iets langer dan die van de voornaam. “Dat neemt toch wel gemiddeld 6 à 12 maanden in beslag. De aanvraag moet schriftelijk gebeuren. Je moet er verschillende papieren aan toevoegen, zoals een afschrift van de geboorteakte, een bewijs van de Belgische nationaliteit en verblijfplaats, een uittreksel van je strafregister enzovoort. Die documenten kunnen normaal allemaal opgevraagd worden bij de gemeente”, besluit Sharon. (door Camille Jonckheere)

Ook aantal geslachtswijzigingen blijft stijgen

2022 kende ook op vlak van de geslachtswijziging in de burgerlijke stand een absoluut record. 569 personen lieten hun geslacht aanpassen van man naar vrouw of van vrouw naar man. Het zijn voornamelijk 18 tot 29-jarigen, die deze beslissing nemen.

“Voor die aanvraag via stad- of gemeentehuis is er sinds 2018 geen specifieke hormonale of chirurgische voorwaarde meer nodig. Je moet ook geen psychologisch attest meer voorleggen. De verandering gebeurt op basis van een zelfverklaring. Een tweede verklaring moet je dan afleggen tussen 3 en 6 maanden na de eerste aanmelding. Er is geen arts, psychiater, psycholoog of advocaat voor nodig. Bij jongeren van 16 of 17 jaar wordt er wel een verklaring van een kinder- en jeugdpsychiater gevraagd en moet de jongere zich laten bijstaan door de beide ouders of diens wettelijke vertegenwoordigers. Voorlopig kan je in België wel alleen maar het geslacht veranderen van man naar vrouw of omgekeerd. Het gender X (of A voor anders) is nog niet mogelijk in de burgerlijke stand in België”, zegt dokter Guy T’Sjoen (UZ Gent), endocrinoloog gespecialiseerd in transgenderzorg.

Bevestiging identiteit

“Voor veel mensen is die stap erg belangrijk, ook al gaat het om zogenaamd gewoon papierwerk”, gaat dokter T’Sjoen verder. “Het is voor de mensen een bevestiging van hun genderidentiteit, van wie ze zijn en hoe ze zich voelen. Niet iedereen wil of wil meteen een volledige fysieke geslachtsverandering. Dan is het ook heel fijn voor velen onder hen dat ze dit officieel op de identiteitskaart kunnen veranderen. Voor hen is het vaak tegelijk een grote opluchting. Bij het genderteam in UZ Gent zien we ook nog een toenemend aantal non-binaire personen, waarvan sommigen zich heel graag als X willen laten registeren in de burgerlijke stand, omdat dat is wie ze zijn. Het kan dan ook voor frustratie zorgen dat dit nog niet mogelijk is in België.”

Maar toch gaat het er langzaamaan op vooruit vindt dokter T’Sjoen. “Vorig jaar heeft het UZ Gent genderteam een oproep gedaan naar andere Vlaamse ziekenhuizen en velen zijn sindsdien volop in actie geschoten met het organiseren van transgenderzorg. De vertraging zit momenteel vooral nog in de psychologische opvang.” (CJ)