Vicepremier Petra De Sutter (Groen) blijft geloven in Vivaldi, maar… “Ik heb het moeilijk met de keuzes van Mahdi”

De regering zit met een probleem: het asielbeleid. Dat er mensen buiten moeten slapen, zit de groenen hoog. “Ik hoop dat de nieuwe staatssecretaris wél naar onze voorstellen zal luisteren”, zegt de doorgaans serene Petra De Sutter. De groene vicepremier blijft wel geloven in de Vivaldi-regering én in de politiek, ondanks de vele bagger. “Ik ben al zo vaak beschimpt. Misschien ben ik daardoor sterker geworden.”

De Kruidtuin in Brussel. Petra De Sutter is stipt op tijd op de afspraak. De altijd minzame Oost-Vlaamse houdt kantoor aan de overkant van de straat, in de gigantisch hoge Financietoren. De Franse schrijver Victor Hugo zei ooit dat Brussel twee wereldwonderen heeft: de Grote Markt en het panorama van de Kruidtuin. De groene vicepremier moet lachen als ik haar deze quote voorleg. “Dat wist ik niet. De Kruidtuin is een leuke plek, maar een wereldwonder zou ik het niet noemen.” Of ze hier vaak komt verpozen? Neen, is het verrassende antwoord. “Alleen voor interviews en foto’s. Verder zit ik vooral veel binnen. Te veel misschien.”

Het is bloedheet in onze hoofdstad. We zoeken een bankje in de schaduw. Haar woordvoerder trakteert met water. We moeten het eerst over het asielbeleid hebben, een gevoelig thema deze dagen. Dag na dag wordt de federale regering veroordeeld, omdat er geen opvang is voor mensen die asiel aanvragen. Of ik dat een schande mag noemen? De Sutter knikt. “U mag dat zeker. Dat is ook zo. Het kan niet dat er mensen buiten moeten slapen. Het tekort aan opvang moet opgelost worden. Ik ga niet ontkennen dat wij het moeilijk hebben met sommige keuzes van de staatssecretaris ( Sammy Mahdi, CD&V, red ).”

Uw nieuwe covoorzitter Jeremie Vaneeckhout spreekt in Krant van West-Vlaanderen zelfs over onaanvaardbaar beleid.

“Hij mag dat zeggen. Het is de taak van een voorzitter en ook van parlementsleden om scherp te zijn. Ik heb een andere rol. Ik zit in de regering en ik moet oplossingen zoeken. Dat neemt niet weg dat ook ik het hier moeilijk mee heb.”

Er was een tijd dat groenen op straat kwamen als de mensenrechten geschonden werden.

“( geprikkeld ) Maar wij laten dit niet passeren, hè. Dit is een belangrijk thema voor ons. Wij zetten voortdurend druk op hem, ook in de regering. Ik vind dat Sammy meer kan doen dan wat hij doet. Ik begrijp zijn argument dat er vaak lokale weerstand is tegen nieuwe opvangplekken, maar er zijn andere mogelijkheden. Wij hebben voorgesteld om ook hotels en onbenutte opvangplaatsen voor Oekraïners te gebruiken in noodsituaties zoals deze. Helaas wil hij voorlopig niet luisteren. ( benadrukt ) Maar we blijven proberen om hem te overtuigen.”

De rechter suggereert zelfs dat het opvangtekort georganiseerd wordt door de staatssecretaris. Is dat zo?

“Neen, dat is te verregaand. Het tekort is het gevolg van een moeilijke crisis en van enkele keuzes die de staatssecretaris maakt. Wij hebben het ook moeilijk met het verschil dat gemaakt wordt tussen Oekraïners en andere asielzoekers. Dat zou eigenlijk niet mogen, vinden wij. Maar dat het moedwillig is, zal u mij niet horen zeggen. Ik hoop vooral dat zijn opvolger wél naar onze voorstellen zal luisteren. ( Mahdi wordt volgende weekend verkozen als CD&V-voorzitter, red ).”

Vorig weekend kreeg uw partij een nieuw voorzittersduo. Bent u tevreden over hun start?

“( enthousiast ) Já. Ze tonen zich meteen helder en assertief. Ik vind hun slogan ‘trots op groen’ heel sterk. Voordien kreeg ik vaak de vraag ‘Waarom vechten jullie niet terug als jullie aangevallen worden?’. We schoten wellicht iets te snel in een kramp. Dat zal met Jeremie en Nadia ( Naji, red ) niet meer gebeuren. En maar goed ook. Wij hebben geen slechte voorstellen, hè. ( op dreef ) Zie de afschaffing van de salariswagens, zie de energietransitie, zie de verlaging van de maximumsnelheid: die staan verdorie allemaal in de expertenrapporten. Wij hoeven daar niet beschaamd om te zijn. Wij komen vaak met voorstellen waar de wereld nog niet klaar voor is, maar enkele jaren later worden ze wel door iedereen overgenomen.”

Dat is ook wat Jean-Marie Dedecker zegt. Dat is zelfs de titel van zijn boek.

“( lacht ) Maar ik weet niet of dat in zijn geval klopt.”

Voelt Groen zich nog goed in de regering?

“Het asielbeleid is een moeilijk punt. En er zijn nog moeilijke punten. Defensie bijvoorbeeld. Het is geen geheim dat wij koele minnaars zijn van de verhoging van het budget naar twee procent van het bbp. Maar op andere vlakken zetten we wél grote stappen vooruit. Kijk naar het energiebeleid. Dus ja, wij blijven geloven in deze regering. Dit is de groenste regering ooit, zoals beloofd. Er wordt meer dan ooit geïnvesteerd in groene maatregelen. Kijk ook naar het spoor. Georges Gilkinet (Ecolo) is daar een ongelooflijke inhaalbeweging aan het maken.”

Vindt u niet dat er weinig echt structurele maatregelen zijn? De afschaffing van de salariswagens bijvoorbeeld.

“Ja, maar wij hebben geen absolute meerderheid, hè. Ik blijf het gek vinden dat ooit beslist is om mensen in auto’s te betalen en niet in euro’s. Maar het zal deze legislatuur niet lukken om het systeem af te schaffen. Onze coalitiepartners willen dat niet. Ik denk wel dat de geesten aan het rijpen zijn. En met de vergroening van de fiscaliteit hebben we ook daar een grote stap vooruit gezet.”

Waarom lukt de omslag naar hernieuwbare energie zo moeizaam? Ook vorig jaar bedroeg het aandeel in de totale energiemix amper negentien procent.

“U weet toch wat ik zal antwoorden? Men heeft jarenlang niet geïnvesteerd, men heeft jarenlang twijfel gezaaid over de toekomst van nucleaire energie. Dat heeft een rem gezet op de investeringen in hernieuwbare energie.”

U zegt dat er niet geïnvesteerd is. Er zijn miljarden euro’s geïnvesteerd in zonnepanelen alleen al.

“( pikt in ) Oké, dat zijn subsidies. Maar je moet de industrie meehebben, hè. Dat is de belangrijkste verbruiker van energie. En de industrie zal pas een transitie doen als ze zeker is dat haar investeringen zullen renderen. En waar hangt dat van af? Van het kader dat de overheid voorop stelt. Tinne ( Van der Straeten, red ) is de eerste minister in twintig jaar die duidelijke keuzes durft te maken.”

Zou het niet kunnen dat honderd procent hernieuwbare energie niet haalbaar is?

“( afgemeten ) Néén. Het is wel realistisch. Dat blijkt ook uit de berekeningen van het Planbureau. We moeten tegen 2050 volledig op hernieuwbare energie kunnen draaien. En hoe? Door naar een Europees energienetwerk te gaan, waarbij de overschotten van één land gebruikt worden voor de noden van een ander.”

Is het dan een goede zaak dat de kernuitstap met tien jaar uitgesteld wordt?

“Het was noodzakelijk. Er was plots oorlog in Oekraïne en de gasprijzen schoten de lucht in. Nóg een gascentrale bijzetten, was geen optie. ( even stil ) Dat was geen plezante beslissing voor ons. Wij zien gas en nucleair als de pest en de cholera. Maar we hebben die beslissing moeten nemen in het algemeen belang.”

Zullen we in 2035 wel klaar zijn om alle kerncentrales te sluiten?

“Ik mag het hopen. Deze regering heeft de omslag naar hernieuwbare energie versneld. Dat moet verder gezet worden.”

Andere regeringspartijen zoals CD&V en MR willen ook na 2035 onze kerncentrales laten draaien. Is dat een optie voor u?

“Neen, en dat is ook niet wat we hebben afgesproken in de regering. We gaan in 2025 vijf kerncentrales sluiten en we gaan twee kerncentrales openhouden tot 2035. De premier ( Alexander De Croo, Open VLD, red ) en Tinne zijn daarover volop aan het onderhandelen met Engie, de uitbater van de kerncentrales.”

De deadline is begin juli, zegt MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Anders moet Van der Straeten van het dossier gehaald worden.

“( zucht ) Is de man nu ook al politieagent geworden? In het begin nam iedereen zijn kritiek nog ernstig, vandaag niet meer. ( fijntjes ) Ik ben trouwens blij dat we enkele dagen extra krijgen van hem. Het was onze bedoeling om eind juni af te ronden. Dat moet ook, want na de zomer komt er een nieuwe veiling. Dan moeten we weten of de kerncentrales langer openblijven of niet. Dat gaat over twee gigawatt. Falen is dus géén optie. Er moet een akkoord komen. De insinuaties dat wij zouden aansturen op sabotage, zijn trouwens absolute nonsens. Want als de onderhandelingen niet lukken, dan moet er nóg een gascentrale bijkomen en dat wil echt niemand.”

Wat is vandaag de grootste uitdaging op de plank van de regering?

“Het klimaat, zonder twijfel. We leven in moeilijke tijden en dat vraagt moeilijke keuzes van elk land. Er zijn er zelfs die teruggrijpen naar steenkool. Dat is verschrikkelijk voor het klimaat. Oorlog of niet: de omslag naar een koolstofvrije samenleving mag niet in gevaar komen. Dat is de grootste uitdaging voor élke regering. Zie de overstromingen van vorige zomer: dat wil toch niemand meer meemaken?”

Ik dacht dat u koopkracht zou noemen.

“Die twee gaan hand in hand. Als we de klimaatverandering niet onder controle krijgen, zal dat leiden tot meer sociale problemen.”

U wil drie miljard euro extra inzetten voor het versterken van de koopkracht. Is dat de mensen geen rad voor de ogen draaien? Er is geen geld meer.

“Als je kijkt naar de begroting, dan is er geen geld meer. Maar wij willen het anders aanpakken. Tinne is bijna klaar met een plan om de overwinsten van energieproducenten af te romen. Dat moet honderden miljoenen opleveren. Ten tweede willen we de effectentaks verdubbelen van 0,15 naar 0,30 procent. Het is simpel, hoor: als je de lasten op arbeid wil verlagen, om de koopkracht te versterken, moet je de lasten op vermogen verhogen. Wij gaan dat opnieuw op tafel leggen.”

U weet nu al dat Bouchez neen zal zeggen.

“Is dat zo? Ik zal ook niet zomaar doen wat hij zegt, hoor.”

Gevolg: stilstand.

“Dat is een fout beeld. Als je met zeven partijen in een regering zit, dan moet je compromissen sluiten. Dat lukt niet altijd makkelijk, neen, maar tot nu toe heeft de regering altijd stappen vooruit gezet. Dat is hoe het systeem werkt.”

Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) noemt de Belgische politiek een geblokkeerde shithole . Zit daar geen vorm van waarheid in?

“Dat woord zou ik alleszins niet gebruiken, maar goed. Deze regering neemt de ene maatregel na de andere. Dat het af en toe moeilijk gaat, dat klopt, en dan vooral in dossiers met een grote links-rechts-tegenstelling, zoals pensioenen en arbeidsmarkt. Maar ik blijf geloven in het compromismodel, waar dit land zo sterk in is. We moeten aan tafel blijven zitten tot we akkoorden bereiken. Dat geldt ook voor Bouchez.”

Doet u nog graag aan politiek?

“Jawel. Voelt u dat niet? ( lacht ) Ik ben van nature positief ingesteld. Let wel: ik kan de frustratie van sommigen wel begrijpen. Dat Valerie Van Peel (N-VA) voortdurend op muren botst bijvoorbeeld. Ik besef goed dat ik geprivilegieerd ben, omdat ik in de uitvoerende macht zit. ( even stil ) Of Meyrem Almaci (Groen) die de bagger echt beu was. Dat doet pijn. Ik krijg ook veel bagger. En altijd over hetzelfde.”

Uw transgenderverleden?

“( knikt ) Keer op keer. ( zacht ) Maar weet u, Paul, ik heb al veel meegemaakt in mijn leven. Ik ben al zo vaak beschimpt. Ik ben het eigenlijk gewoon geworden, hoe spijtig het ook is. Misschien ben ik daardoor ook sterker geworden.”

Zouden politici niet beter stoppen met sociale media? Het zou hun mentaal welzijn goed doen.

“Dat is een interessante suggestie. Ik zou daar eens goed moeten over nadenken. Anderzijds kan je veel mensen bereiken via sociale media. Een bericht op Instagram heeft meer impact dan een interview op Terzake. Hoe spijtig ook. Maar wie mij persoonlijk aanvalt, die blokkeer ik. Punt. Ik wil het niet meer zien. ( Net op dat moment stoppen twee tieners aan onze bank om de vicepremier een compliment te geven. Ze fleurt zichtbaar op.) Dat doet me nu eens echt plezier. Het is tof om zoiets te horen van jonge mensen. Je ziet: de sociale media is de werkelijkheid niet.”

Laatste vraag. Uw vrouw was niet zo gelukkig toen u vicepremier werd. Is ze al bijgedraaid?

“Maar neen. Ze zegt vooral: ‘ Ziede wel, ik heb het u voorspeld’. ( glimlacht ) En ze heeft gelijk, hoor. Mijn agenda zit overvol: ik heb amper tijd voor mijn privé. Maar ik wil één iets benadrukken, als ik mag. Claire staat voor mij op één, altijd. Zij is het allerbelangrijkste in mijn leven, hoeveel werk ik ook heb.”