Groen-boegbeeld Petra De Sutter: “De verliezers zitten aan tafel. Dat is bitter”

Wil Europa zwarte piet afschaffen? Waar is Charles Michel naartoe? Wat met de Green Deal en de puinhoop na corona? Wij stellen de vragen, de antwoorden komen van Petra De Sutter, Europees boegbeeld van Groen. De Oost-Vlaamse gynaecologe richt haar blik ook op de federale formatie, waar haar partij weer naast de boot lijkt te vallen.

Een donderdag op het Luxemburgplein, in de schaduw van het Europees Parlement. In niet-coronatijden bruist het hier van het volk, vooral ambtenaren en parlementaire medewerkers die verbroederen. Vandaag, in coronatijden, niets van dat. Het plein ademt een desolate sfeer uit. We drinken een koffie in een bar op de hoek. Exact één jaar geleden legde Petra De Sutter de eed af in het Europees halfrond. Of dat intussen haar biotoop is geworden? “Zeker. Ik ben een dossiervreter. In het Europees parlement kan ik wezenlijk werk verrichten. Dat was véél minder zo in de Senaat.”

Is dit meer uw biotoop dan het ziekenhuis?

Dat is een héél moeilijke vraag. (denkt na) Neen. De vrijdagnamiddag houd ik vrij voor mijn consultaties. Ik ben nog niet klaar om die te lossen. Maar wie weet wat de toekomst brengt? Ook het omgekeerde is waar: ik zou niet graag mijn politiek werk lossen. Laat me maar even zo verder doen. (lacht)

In december is de nieuwe Europese Commissie van start gegaan, onder leiding van Ursula von der Leyen, een Duitse christendemocrate. Waarom wordt die niet gesteund door de groene fractie?

Wij hebben gekozen voor een onthouding. Dat is een statement. Het programma was onvoldoende voor onze steun. We willen ook de vrijheid behouden om tegen te stemmen, als een voorstel niet goed is. We gaan dossier per dossier oordelen. De Green Deal bijvoorbeeld: die steunen we uiteraard wel.

Dat is het plan dat Europa klimaatneutraal moet maken tegen 2050.

(knikt) Een historisch plan. Dat betekent dat er geen netto uitstoot van broeikasgassen meer zal zijn. (enthousiast) De Commissie was nog nooit zó ambitieus. Er wordt eindelijk werk gemaakt van de groene omslag. En er is niet alleen de ambitie, er is ook een duidelijk plan op domeinen zoals industrie, landbouw en energie. Ik ben blij dat ook de lidstaten dat spoor volgen.

Ook België?

Neen, België niet. Als één van de weinigen. Vlaanderen staat op de rem. En dan vooral één partij: N-VA. Ik begrijp dat niet. Zelfs de industrie is vragende partij voor een groene transitie. Die ziet ook wat er internationaal aan het gebeuren is. En toch is de Vlaamse regering bang. Het enige wat ze doet, is bomen planten. Dat is uiteraard een belangrijk luik, maar er is een totale omslag nodig. Als die houding niet verandert, dan zal Vlaanderen binnen tien jaar irrelevant zijn.

“U moet eens  praten met  verpleegkundigen. We hebben het hart uit onze zorg gehaald. Dat moet veranderen.”

Komt die Green Deal niet in gevaar, nu de Commissie ook een corona-herstelplan van 750 miljard euro op tafel legt?

Neen, zeker niet. De Green Deal moet net de leidraad zijn voor het herstelplan. Een grote meerderheid van de politieke fracties én van de lidstaten is het daarover eens. (zucht) N-VA en Vlaanderen vormen opnieuw de uitzonderingen.

Valt het geld uit de hemel? De Green Deal zal ook 1.000 miljard euro kosten tussen nu en 2030.

Je mag die twee niet optellen. Je kan meteen investeren in duurzaamheid. De luchtvaart is een goed voorbeeld. Die heeft staatssteun nodig om te overleven. Verbind daar meteen duurzame voorwaarden aan. Dat is een denkfout die ook in de gezondheidszorg gemaakt wordt. Een euro voor preventie betekent vier euro winst op het curatieve niveau. Dat geldt ook voor de Green Deal.

België zou 5,4 miljard euro ontvangen van het herstelplan. Vindt u dat genoeg?

(plots fel) Dat is nonsens. We kunnen nog niet weten wat België zal krijgen. Het zal sowieso meer zijn. Het is erg populistisch van N-VA om dat bedrag de wereld in te sturen. Zij hopen op die manier de Europese Unie in diskrediet te brengen. Maar mag ik eens aanstippen dat de interne markt élke Vlaming jaarlijks 1.600 euro netto opbrengt? Dat wordt zelden verteld.

Waar is Charles Michel (MR) eigenlijk (gewezen premier, vandaag voorzitter van de Europese Raad, ofwel Europees president)?

(lacht) Dat is een goede vraag. Ik zie hem wel eens in het parlement, maar hij was inderdaad weinig zichtbaar tijdens de crisis. Hij heeft het moeilijk, denk ik. Het is zijn opdracht om de regeringsleiders op één lijn te krijgen. Hij lijkt dat voorlopig niet te kunnen.

Volgens Der Spiegel, een gezaghebbend Duits blad, is hij vooral bezig von der Leyen (voorzitter van de Europese Commissie) aan het treiteren. Is dat écht zo?

Ik lees dat ook. Of het echt zo kinderachtig is, kan ik niet bevestigen. Ik zie wel dat die twee strijd voeren tegen elkaar. Dat is spijtig. Ik vrees dat Michel onvoldoende ervaring en gewicht heeft om zijn functie goed uit te oefenen. Sommigen vragen zelfs al om zijn aftreden.

U bent wel zichtbaar. U schreef net een boek, samen met uw voorzitter Meyrem Almaci: ‘Kansen na Corona’. Wat is de insteek?

We denken dat dit een momentum kan zijn voor échte verandering. Op de puinhoop van corona kan een nieuwe samenleving ontstaan. We hopen met dit boek enkele ideeën bovenaan de agenda te krijgen.

Dat u medeauteur bent, zegt veel over uw nieuwe status in de partij.

(glimlacht) Dat weet ik niet. Denkt u dat?

Ik denk dat, ja.

Dat zal vooral te maken hebben met de aard van de crisis, denk ik. Dit is een gezondheidscrisis. Ik ben arts. Bovendien ben ik het enige Europese parlementslid van de partij.

Wat is het belangrijkste fundament van die nieuwe samenleving?

Als ik één moet noemen, dan zeg ik volksgezondheid. Deze crisis heeft aan iedereen duidelijk gemaakt dat gezondheid het hoogste goed is. We hebben jarenlang bespaard op gezondheidszorg. Ik ga meer zeggen: we hebben het hart uit onze zorg gehaald. Dat moet veranderen.

Wat bedoelt u daarmee?

U moet eens praten met verpleegkundigen. Die krijgen x-aantal minuten om iemand te wassen. ‘We zouden een soort carwash voor mensen moeten organiseren’, zei een collega eens. ‘Dat zou pas efficiënt zijn.’ (kwaad) Dát is wat fout loopt. De zorg gaat over mensen, hè. Dat mag geen bedrijf zijn dat zo efficiënt mogelijk moet werken. (op dreef) Kijk naar het schamel loon van verpleegkundigen: dát is waarom zo weinig mensen voor die sector kiezen. Dit kan me echt emotioneel maken. We moeten de zorg, en eigenlijk de volledige publieke sector, versterken. Dat is de weg vooruit na corona. Maar dat is niet het enige. Als de wereld stilvalt, dan zijn er drie waarden cruciaal: gezondheid, familie en propere lucht. Dat hebben we geleerd van corona.

Wie de samenleving wil vormgeven, moet aan de knoppen zitten. Uw partij lijkt de grote verliezer te worden van de formatie. U valt overal uit de boot. Hoe komt dat?

(droog) Omdat we niet uitgenodigd worden, zeker? U moet die vraag aan de initiatiefnemers stellen.

Vindt u dat spijtig?

Groen was één van de weinige winnaars van de verkiezingen. Onze winst was niet zo groot als verhoopt, maar we zijn wél vooruit gegaan. Vandaag zitten de verliezers aan tafel. Dat is bitter. Ik ga dat niet ontkennen. (even stil) Een coalitie met Groen en Ecolo zou vandaag niet op tafel liggen. Maar als ik zie wat deze week allemaal gebeurt, dan kan dat snel weer veranderen. De andere partijen weten wat ze aan ons hebben: wij zijn bereid om te praten over inhoud.

Is dat zo? Uw partij zou achter de schermen niet zo constructief zijn als ze voor de schermen beweert, zo krijg ik vaak te horen.

(blaast) Wat kan ik daarop zeggen? Ik ben geen onderhandelaar, hè. Wij gaan niet ten koste van alles in een regering stappen. Dat weet ik wel. We hebben enkele rode lijnen. Meer investeren in gezondheidszorg is één daarvan.

“De Vlaamse regering is bang. Als die houding niet verandert, dan zal Vlaanderen binnen tien jaar irrelevant zijn.”

Waarom zegt u neen tegen N-VA?

Dat is niet zo. Wij stellen geen veto’s tegen partijen, behalve tegen Vlaams Belang. Het moet over inhoud gaan. Dat is de lijn van mijn partij.

Als Vlaams fractieleider Björn Rzoska een formule met N-VA voorstelt, wordt dat meteen van tafel geveegd door uw voorzitter. Is dat constructief?

Elk voorstel mag genoemd worden in de partij. Maar dat was niet de lijn waarmee we naar buiten wilden komen. (even stil) Kijk: als blijkt dat programma’s onverzoenbaar zijn, dan is het beter om andere pistes te proberen. Maar als morgen een regeerakkoord op tafel ligt dat goed is voor N-VA én voor mijn partij, dan kan dat voor ons.

In Oostenrijk is er een coalitie van conservatieven en groenen. Wat vindt u daarvan?

Die koppelt een ambitieus klimaatbeleid aan een streng migratiebeleid. Ik ben benieuwd wat dat zal worden. Het is te vroeg om een oordeel te vellen, want ze is nog maar van start gegaan. Maar dan nog. Vlaanderen is Oostenrijk niet. Er gaapt een grotere kloof tussen N-VA en Groen dan tussen de twee partijen daar. Er is ook het sociale luik, waar we geen overeenkomsten zien.

Wat is uw ideaal scenario vandaag?

Een volwaardige regering met een meerderheid in het parlement. Dat is het voornaamste. Is dat met Groen? Prima. Heel graag zelfs. Is dat zonder Groen? Ook goed. Dan gaan we onze oppositierol spelen. Het is vooral belangrijk dat er eindelijk een regering komt. Ik sta persoonlijk niet te springen voor nieuwe verkiezingen. Dat zou betekenen dat de politiek faalt.

Iets anders. Koning Filip stuurde deze week een spijtbetuiging naar zijn Congolese evenknie voor de gruweldaden in het koloniale verleden. Wat vond u daarvan?

Dat is een belangrijke eerste stap. Dat betekent erkenning. Een land moet in het reine komen met zijn verleden vooraleer vooruit te kijken. De volgende stap is de waarheidscommissie die in september van start gaat. Daarna kunnen excuses volgen en misschien een vorm van herstel. Wij nemen dat heel ernstig.

Helpt dat in de strijd tegen racisme en discriminatie?

Erkenning helpt zeker. Maar dat is niet voldoende. We moeten die strijd ook structureel voeren. Mijn partij wil daarom praktijktesten. Maar opnieuw staat Vlaanderen op de rem.

Het Europees parlement heeft een resolutie gestemd dat lidstaten vraagt om te breken met tradities zoals black face. Een voorbeeld daarvan is zwarte piet.

(pikt in) Ik ben blij dat u dat aanhaalt. Daar is veel onzin over verschenen. Ik wil dat eens verduidelijken. Zwarte piet moet helemaal niet verdwijnen, integendeel zelfs. Ik vind dat een mooie traditie. Maar die rol kan perfect ingevuld worden door een roetpiet, zonder daarom zwarte mensen belachelijk te maken met rode lippen en kroezelhaar. De praktijk van black face: dát is wat moet veranderen. We moeten stoppen met het karikaturiseren van zwarte mensen. Daarom heb ik die resolutie mee goedgekeurd.

Veel mensen vinden dat overdreven. Dat zou zelfs extreemrechts in de kaart spelen?

(zucht) Maar dan kijk ik naar de media. Sorry, hoor. Er zijn kranten die schrijven dat het Europees parlement zwarte piet wil afschaffen. Dat is niet zo. Ik kan dat niet genoeg benadrukken. (zwijgt even) Nu goed, het is niet alleen de media. Ook politici spelen dat spel mee. Ik niet. Ik sta voor de nuance. Ik ben daarom wellicht niet zo interessant voor de media.

Ik zit hier toch?

En ik waardeer dat enorm. (glimlacht) Neen, serieus, discriminatie kan heel ingrijpende gevolgen hebben. De zwarte mensen hebben groot gelijk dat ze zich gediscrimineerd voelen door die praktijken. Ik sta aan hun kant.

U bent de eerste transgender in het Europees parlement. Ondervindt u discriminatie?

Niet zo, neen. Ik loop daar ook niet mee te koop. Er zitten hier wel wat kwibussen die dat niet aanvaarden, maar dat zijn gelukkig niet de meest actieve parlementsleden. Ik kom die niet te veel tegen. (lacht) Ik ondervind dat wel dagelijks op sociale media. Dat doet pijn. Maar bon. Ik wil gewaardeerd worden om wat ik doe, niet om wie ik ben.