PVDA-voorzitter Peter Mertens over de woelige tijden in Antwerpen: “Deze stad heeft een revolutie nodig”

ANTWERPEN Hij moet zowat de enige politicus zijn die de voorbije weken zweeg over de persoonlijke spanningen tussen N-VA en SP.A in zijn stad. Bewust, zegt Peter Mertens vandaag. “De relatie tussen Homans en Meeuws is politiek niet relevant.” Over Romeinse keizers spreekt hij wel, net als over rode neuzen en de liefde tussen de politiek en het bedrijfsleven.

Peter Mertens (48) staat tien jaar aan het roer van de PVDA. Hij is fier op zijn parcours, zegt hij. “We zijn gegroeid van 1.500 leden naar 15.000 leden, van een handvol mandatarissen naar 52 mandatarissen. Dat is een duidelijke trend. Ik verwacht dat die zich doorzet na oktober. Onze ambitie is duidelijk: wij willen doorbreken in twintig centrumsteden.” Mertens ziet externe en interne factoren voor die groei. Extern wijst hij op de bankencrisis en de val van de sociaaldemocratie. Intern wijst hij op zijn koerswijziging. “Als wij niet waren afgestapt van de grote dogma’s en het belerend vingertje, dan was die groei er niet gekomen. We hebben tegelijk hard geïnvesteerd in onze studiedienst, met succes. Zie onze impact op het pensioendebat, zie de afschaffing van de Turteltaks. Wij zijn authentiek links, en dat slaat aan. Sociologisch gezien moeten wij tien procent van de stemmen kunnen halen.”

Zijn de grote dogma’s echt verdwenen? Kwatongen beweren dat de oude garde niet zo makkelijk afstand neemt daarvan.

Dat klopt niet. Ook de mensen van de eerste generatie, de zogenaamde mei 68’ers, volgen de nieuwe lijn. Wij zijn vandaag een moderne marxistische partij. Ik voel geen weerstand daartegen.

Tegenstanders blijven u wel banden verwijten met communistische regimes als Noord-Korea en Venezuela. Is dat frustrerend?

Dat wás frustrerend. Maar eenmaal je dat mechanisme begrijpt, verdwijnt die frustratie. Ik voer een debat over langdurig zieken, en krijg als antwoord: Venezuela. (laconiek) Bravo, hoor, stevige inhoudelijke insteek. Wie naakt in de hoek zit, bedient zich van non-argumenten.

In Antwerpen is een keiharde en persoonlijke kiesstrijd losgebarsten. Wat is er aan de hand in ’t stad?

Dat zijn typische tekenen van een keizer die zich vastklampt aan de troon. Dat was zo in het oude Rome, het middeleeuwse Vlaanderen en nu in Antwerpen. Onze burgemeester wil zijn sterke machtspositie niet afgeven, en alle technieken worden ingezet. Hij zegt zelf dat hij dat geleerd heeft van Caesar, Cicero en Augustus. Ik vind dat geen reclame voor onze stad. In 2009 hebben wij campagne gevoerd met rode neuzen onder de noemer ‘stop het politieke circus’. Wel, die campagne kwam tien jaar te vroeg.

Is het alléén Bart De Wever (N-VA)?

Neen. Maar hij heeft wel dat speelveld gecreëerd. Hij zuigt de anderen daarin mee. Ik beken dat het soms moeilijk is om daaraan te weerstaan. Maar ik probeer dat wel.

U was wellicht de enige Antwerpse politicus die zweeg nadat de relatie tussen Liesbeth Homans (N-VA) en Tom Meeuws (SP.A) op straat belandde.

En heel bewust. Die relatie is een non-event. Ik heb intelligente boeken gelezen over hoe om te gaan met non-events. Wie zwijgt, riskeert vergeten te worden. Maar wie erover spreekt, maakt dat tot een event, zelfs als je zegt dat het er niet toe doet.

“Ik ga niet zeggen dat Bart De Wever corrupt is. Wie dat meent, moet naar de rechtbank stappen.”

Het weekblad Knack, dat het nieuws uitbracht, meent dat die relatie wél politiek relevant is.

Ik vind van niet. Ik vind dat er respect moet zijn voor de private levenssfeer. Wie met wie naar bed gaat, interesseert mij niet. Politiek moet over een programma gaan. Helaas lijken we verzeild in de ultieme fase van de personalisering van de politiek. Ik vind dat geen goede zaak. Mensen met een klein pensioen hebben heus geen boodschap aan mijn relatie met mijn overigens fantastische vrouw. Ik wil buiten dat gewoel blijven. Wij hebben onze eigen muziek en onze eigen danspartners. En dat zijn niet de politieke tegenstanders. Onze danspartners zijn de mensen in de wijken.

Armoede is prioriteit nummer één voor PVDA. Leg eens uit.

We hebben bijna negenduizend Antwerpenaren bevraagd, en dat kwam naar buiten als eerste prioriteit. Terecht. Armoede is een groot probleem in deze stad. Dat heeft te maken met het beleid. Neem het woonbeleid. Een appartementje met twee slaapkamers kost al snel 800 euro per maand. Dat is onbetaalbaar voor veel mensen. Wij pleiten voor investeringen in moderne sociale woningbouw. Amper drie van de negen districten halen de Vlaamse drempel van negen procent sociale woningen. Ook de rusthuizen zijn te duur. Wij willen een maximumfactuur van 1.200 euro. Het probleem van deze stad is dat de grote projectontwikkelaars het woonbeleid bepalen.

Tom Meeuws sprak over een paaitaks. Wie betaalt, mag heel veel.

Ik ga niet in die termen spreken. Ik ga ook niet zeggen dat Bart De Wever corrupt is, of een wettelijke grens overschrijdt. Wie dat meent, moet naar de rechtbank stappen. Anders leid je de aandacht af van het échte debat. Dat is helaas te veel gebeurd de voorbije weken. Het echte debat is het volgende. N-VA kiest voor het trickle-down model. Zij willen eerst de rijken tevreden stellen, en geloven dat dat op termijn iedereen ten goede zal komen. Daarom mogen de grote projectontwikkelaars, die alleen bezig zijn met rendement, hun gang gaan. Dat is kiezen voor een stad op centenmaat. Ik wil een ander model, een stad op mensenmaat. De overheid moet zelf een visie ontwikkelen en durven ingaan tegen de vastgoedmarkt: geen hoge torens, maar sterke wijken met bibliotheken, scholen en groen. Als we niet afremmen, ziet Antwerpen er binnen twintig jaar uit zoals Brussel-Noord. Die wijk heeft ook haar ziel verkocht aan meedogenloze projectontwikkelaars.

U wil de deur tussen politiek en bedrijfsleven dichtlassen. Is dat geen utopie?

Absoluut niet. Die draaideur moet dicht. De ons-kent-ons-cultuur werkt verstikkend. Een belangrijke kabinetsmedewerker van Defensieminister Steven Vandeput (N-VA) is overgestapt naar de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed Martin. Ik vind dat niet kunnen. Die man beschikt over belangrijke inside informatie. Idem voor een kabinetschef van minister Reynders (MR) die overstapt naar de financiële sector en nu constructies opzet in belastingparadijzen.

“Als we niet afremmen, ziet Antwerpen er binnen twintig jaar uit zoals Brussel-Noord. Die wijk heeft ook haar ziel verkocht.”

Zijn mensen niet vrij om te werken waar ze willen?

Wie kiest voor een politiek mandaat of een topfunctie op een kabinet, moet de consequenties daarvan kennen. Zij moeten verboden worden over te stappen naar multinationals. (feller) Komaan, die mensen hebben niets te kort, integendeel. Ze genieten voordelen die andere mensen niet kennen. Philip Heylen, een voormalig CD&V-schepen en een aimabel man trouwens, zit nu in de raad van bestuur van Ackermans en van Haaren dat zich inkoopt in het ziekenhuisnetwerk van Antwerpen. Dat kan toch niet?

Mogen politici en bedrijfsleiders nog spreken met elkaar?

(zucht) Ja, natuurlijk. Maar de politici moeten de touwtjes in handen houden. Neem die affaire in sterrenrestaurant ’t Fornuis. Het probleem is niet dat Bart De Wever daar een cola zero drinkt, het probleem is dat daar het stedelijk woonbeleid uitgetekend wordt.

Gaat u al eens in ’t Fornuis dineren?

Neen, ik ben er nog nooit geweest. Ik heb ook geen contacten met grote bedrijven.

Wat als de burgemeester u daar uitnodigt om te spreken over een coalitie?

Doe maar het Schoon Verdiep, zal ik hem antwoorden. (lacht)

Wil u mee besturen in Antwerpen?

Ja. Maar onze voorwaarde is duidelijk: we doen dat alleen op basis van een grote paradigmashift. Deze stad heeft een revolutie nodig.

“Geen voorstander van aparte scholen”

Politicoloog Dave Sinardet meent in De Morgen dat de joodse stem cruciaal wordt in Antwerpen. Dat zou geen goed nieuws zijn voor u.

Dat weet ik niet. Wij hebben veel joodse mensen in de partij. Ik ben niet de grootste vriend van Michael Freilich van Joods Actueel, dat klopt (Freilich wil een cordon sanitaire rond PVDA, red). Ik durf namelijk kritisch zijn voor de staat Israël en haar kolonisatiepolitiek. Dat is volgens mij een belangrijke oorzaak voor de instabiliteit in het Midden-Oosten.

Wat vindt u van aparte islamitische of joodse scholen?

Ik wil niet raken aan de vrijheid van onderwijs. Maar ik ben geen voorstander van aparte scholen. Dat komt de integratie niet ten goede.

Uw partij wil wel dat de overheid elk kind een school toewijst. Is dat geen inperking van de vrijheid?

Neen. Laat me duidelijk zijn. Wij willen dat er éérst massaal geïnvesteerd wordt in buurtscholen zodat elk kind in zijn buurt naar een goede school kan. Daarna kan zo’n inschrijvingsmodel, zoals in Scandinavië, een debat waard zijn.