Amerika kiest straks. Kamala Harris of Donald Trump, wie wordt president? “Barometer wijst richting Trump”

WASHINGTON – Kamala Harris of Donald Trump? Komende dinsdag beslissen de Amerikanen wie de volgende vier jaar hun land gaat leiden. Welke thema’s bepalen hun stemgedrag? Hoe verenigd zijn de Verenigde Staten nog? En wat na de stembusslag? VRT-correspondent Björn Soenens, Knack-journalist Rudi Rotthier en communicatie-expert Reinout Van Zandycke geven vanuit drie verschillende staten antwoorden.

Met nog twee dagen tot verkiezingsdag draait de campagne op volle toeren. Communicatie-expert Reinout Van Zandycke volgt de kiesstrijd vanuit Florida. “Florida was vroeger een swing state (zie kadertje, red.), maar stemt nu Republikeins. Ik ga onder meer mee met campagnemedewerkers die huisbezoeken doen. In de laatste rechte lijn is dit een efficiënte manier om kiezers proberen te overtuigen. Tot 20 jaar geleden was het vaak de presidentskandidaat die het meeste geld ophaalde om te investeren in radio- en tv-spots die de verkiezingen won. Dat is totaal veranderd. De mediamix is veel diverser geworden. De presidentskandidaten komen ook aan bod bij populaire podcastmakers of weten zich gesteund door sterren als Beyoncé of Taylor Swift die hun eigen netwerk hebben. De impact van tv-spots en dus ook van het ingezamelde geld, is een stuk beperkter dan vroeger.”

Koopkracht

Björn Soenens, VS-correspondent voor VRT NWS in Washington en auteur van het boek De Laatste Walvis over de Amerikaanse geschiedenis, ziet een groot verschil tussen wat je in de media ziet en wat leeft bij de modale Amerikaan. “Veel mensen zeggen: de keuze is helder, het zijn twee kandidaten met verschillende stijlen en visies, maar toch twijfelen heel veel Amerikanen. Campagnes zijn goed voor de show op tv, maar als je het land doorreist en spreekt met de mensen, merk je dat zij niet wakker liggen van uitspraken van Trump of Harris die in de media worden uitvergroot. Ze kijken naar wie hun leven beter kan maken. Huurprijzen zijn met honderden dollar per maand gestegen en een croissant kost 5,5 dollar. Wie zorgt ervoor dat het leven weer betaalbaar wordt? Veel burgers dubben over welke presidentskandidaat hun leven beter kan maken.”

“Veel mensen zeggen: de keuze is helder, het zijn twee kandidaten met verschillende stijlen en visies, maar toch twijfelen heel veel Amerikanen” – VRT-correspondent Björn Soenens

Dat koopkracht het belangrijkste verkiezingsthema is, zegt ook Rudi Rotthier die voor Knack al tien jaar door de Verenigde Staten trekt en die momenteel in swing state Georgia verblijft. “De Amerikanen hebben hun koopkracht onder president Biden duidelijk zien achteruitgaan en Harris heeft eigenlijk geen manier gevonden om zich geloofwaardig te distantiëren van het gevoerde beleid. Op basis van dit onpopulaire beleid zou Harris de verkiezingen eigenlijk met grote achterstand moeten verliezen. Je hoort voortdurend van mensen dat ze het met Trump als president beter hadden, al hebben velen – onder meer omwille van corona – een veel rooskleuriger beeld van zijn economisch beleid dan het in werkelijkheid was.”

Woede

Voorspellen wie de nieuwe president wordt, lijkt onmogelijk. “In de peilingen is het erg nipt”, ziet Björn Soenens. “De 3 procent voorsprong die Harris de voorbije maanden nationaal op Trump had genomen, is bijna helemaal weg. Het is een bangelijke evolutie dat er te veel wordt gehandeld op basis van peilingen. Verkiezingen worden ook niet nationaal uitgevochten, maar per staat gewonnen of verloren. Ik heb nooit eerder meegemaakt dat ook de strijdstaten in peilingen binnen de foutenmarge liggen. Soms scheelt het daar echt maar 0,2 procent. Ondanks het feit dat het in de peilingen 50-50 is, zou het kunnen dat de uitslag straks toch heel helder is, omdat die bijvoorbeeld 3 à 4 procent afwijkt van de peilingen. Het wordt sowieso de meest onvoorspelbare en grillige verkiezing ooit. Ik voel ontzettend veel woede in beide kampen. Bij de Trump-stemmers is er onvrede over het beleid van de voorbije jaren en de inflatie, bij de Democraten over fel verminderde vrouwenrechten. Er hangt een sombere stemming over de Verenigde Staten en we zien ook een enorme verruwing in de omgangsvormen. In die zin wijst de barometer van het presidentschap eerder richting Trump.”

Koopkracht blijft het belangrijkste verkiezingsthema. En daarin scoort Harris niet goed” – Knack-journalist Rudi Rotthier

“Vijf jaar geleden schreef ik een boek met als titel De Verscheurde Staten van Amerika en het is er zeker niet beter op geworden”, vervolgt Rudi Rotthier. “Voor beide kampen is de tegenstander een existentieel gevaar. De Democraten vinden dat, als Trump opnieuw aan de macht komt, de democratie dreigt te verdwijnen. Trump van zijn kant beweert dat het land niet langer zal bestaan onder president Harris, omdat de Verenigde Staten overspoeld zullen worden door migranten. Die verdeeldheid zie je ook bij de bevolking. Veel mensen die ik spreek, zeggen dat ze niemand kennen die voor het andere kamp stemt. Het zijn vaak bubbels van Democratische of Republikeinse kiezers. Wie wel iemand van de tegenpartij kent, praat met hem of haar vaak niet over politiek.”

Onrust

“In de zeven strijdstaten krijgen de Amerikanen momenteel een tsunami aan politieke boodschappen over zich heen”, stelt Reinout Van Zandycke vast. “Wie zijn tv of smartphone bekijkt, wordt werkelijk overspoeld. Het is echt niet meer gezond. Hoewel de impact hiervan in de laatste campagnedagen vrij beperkt is, blijft men het toch doen. Het zal er dinsdag dan ook bijzonder om spannen, wat betekent dat het verschil mogelijk een paar 10.000 stemmen zal zijn. Wie in een bepaalde county nu nog 5.000 mensen kan overtuigen, wint misschien wel de verkiezingen.”

En wat na de stembusslag? “Ik verwacht onrust na de verkiezingen, wat de uitslag ook is”, zegt Björn Soenens. “Als Trump opnieuw verkozen wordt, zal er protest zijn dat wellicht op een Democratische manier geuit wordt. Wint Trump níet, dan weten we nu al dat hij de uitslag niet zal aanvaarden en dan valt te vrezen voor de reactie van zijn medestanders. Iedereen spreekt over een spannende kiesstrijd, alsof het hier een voetbalwedstrijd betreft. Maar minstens even belangrijk als wie straks wint, is de vraag hoe de supporters zich zullen gedragen. Ik heb daar eerlijk gezegd weinig vertrouwen in.”