Oud-premier Elio Di Rupo: “Arizona is niet de enige mogelijke formule”

Dat Arizona niet de enige mogelijke formule is. Dat de socialisten de grootste familie in het parlement zijn. Zet Elio Di Rupo met twee welgemikte zinnetjes de deur open voor een intrede van de PS in de regeringsvorming? De flamboyante oud-premier zetelt dezer dagen in het Europees halfrond en is ook op zijn 73ste alive and kicking …

Een oude garage omgetoverd tot trendy microrestaurant, dat is Pane & Olio. In de potten roert Angelo Galasso, een goedlachse man uit het zuiden van Italië. Vroeger was hij de privékok van Elio Di Rupo, toen die nog Waals minister-president was. “Wij zijn vrienden geworden”, vertelt hij enthousiast, terwijl de oud-premier nog even op zich laat wachten. “Doorgaans kook ik gastronomisch, maar als monsieur le président komt, is het klassiek. En gezond – daar hamert hij op.”

Elio Di Rupo wou uitzonderlijk nog eens een interview geven, maar dan wel hier, in zijn favoriete stek in Bergen. Dat zijn stad nog wat bekendheid kan gebruiken in Vlaanderen, glimlacht de socialist. Het is acht jaar geleden dat ik hem gezien heb, maar hij is geen haar veranderd. Wit hemd, rode strik. Kwieke tred – met dank aan Angelo’s kookkunsten. Een innemende man, maar ook een sluwe vos. Weet wat hij zegt en vooral: wat hij niet zegt. Wat anders is, is zijn visitekaartje. Di Rupo werd in juni verkozen in het Europees parlement. Hij bestelt een glas rode wijn.

De panda’s zijn weg uit Pairi Daiza, meneer Di Rupo. Zal u hen missen?

“De drie kleintjes zijn weg. Dat was ook zo afgesproken. Maar de eerste panda’s, de ouders, zijn gebleven.”

Waar is de tijd dat deze dieren voor een politieke rel zorgden.

(lacht) “Oui, bien sûr. Ik herinner mij dat nog heel goed. Ik was premier toen China twee panda’s wou uitsturen. U moet weten: voor China is de panda meer dan een dier, het is een diplomatiek instrument. Ik heb toen mijn politiek gewicht in de schaal geworpen zodat België de bestemming zou worden. Ik heb ook zelf de overeenkomst getekend. De zoo van Antwerpen was echter kwaad omdat de panda’s aan Pairi Daiza toegewezen werden. Zij verweten mij een communautair spel te spelen. Dat was onterecht. Wees maar zeker: de Chinezen beslissen zelf waar een panda naartoe gaat. Pairi Daiza had meer geïnvesteerd en meer troeven. Als premier heb ik altijd het belang van het land voor ogen gehouden.”

Hoe bevalt het leven in Europa?

“Ik ben heel gelukkig, dank u. Het is geen uitvoerend mandaat. Dat is het grootste verschil met mijn vorige mandaten. Ik heb de eerste maanden vooral gebruikt om goed te observeren. Intussen weet ik waar ik het verschil kan maken. Ik ga mij focussen op buitenlandse zaken, defensie en onze vrijheden: vraagstukken die van levensbelang zijn. De Europese Unie is de voorbije jaren sterk verzwakt op het mondiale toneel. Dat baart mij grote zorgen.”

Ik kom daar straks op terug. “Een droevig einde voor politici”, zegt N-VA-voorzitter Bart De Wever over dit halfrond.

(droog) “Wat een absurde redenering. Dat bewijst dat hij dit parlement niet kent. Wilfried Martens, Jean-Luc Dehaene en Guy Verhofstadt hebben alle drie bewezen dat je hier belangrijke dingen kan realiseren. Dat wil ik ook doen.”

U bent wel 73 jaar. Bent u niet jaloers op Verhofstadt die nu op zijn gemak wijn aan het verbouwen is in Italië?

“Helemaal niet! Ik voel mij veel te vitaal om te stoppen. Politiek is geen beroep voor mij, maar een roeping. Was dat niet het geval, dan had ik veertig jaar geleden wel gekozen voor een academische carrière. Ik ben immers doctor in de chemie. Guy heeft nu een ander pad gekozen en je moet dat respecteren. Ik heb trouwens twee flessen van zijn wijn gekocht en ik moet zeggen: héél lekker!”

Beter dan de wijn van Karel De Gucht?

“Die heb ik nog nooit geproefd. Maar als de wijn lijkt op de karakters van de heren, dan kies ik voor Verhofstadt. (lacht) Weet je: je hebt twee soorten leeftijd. Je hebt de kalenderleeftijd, maar die is van geen belang. Wat telt, is de fysiologische leeftijd, hoe je je fysiek en mentaal voelt. Ik voel mij topfit. Wie alleen naar de kalenderleeftijd kijkt, heeft een archaïsche visie op de samenleving, vind ik.”

Boodschap begrepen. NAVO-baas Mark Rutte liet deze week noteren dat we in oorlog zijn. Wat denkt u daarvan?

“Dat we niet voorbereid zijn op oorlog, waarschuwt hij. Die bezorgdheid deel ik. Ik hou niet van bangmakerij, maar als Poetin wint in Oekraïne, is de kans groot dat hij de eendracht van de NAVO zal willen testen – in Letland of Estland. Ik ga daarom akkoord dat we onze uitgaven voor defensie moeten optrekken naar 2 procent van het bbp. We moeten klaar zijn voor oorlog.”

“Elon Musk is véél gevaarlijker dan Donald Trump. Maar wat doet Europa? Niets!”

De EU heeft sinds de Russische inval al 124 miljard in Oekraïne gepompt. Moet de vraag niet stilaan gesteld worden of dat geld niet beter besteed kan worden?

“Je kan niet anders dan Oekraïne steunen. Waar ik wél een probleem mee heb, is dat wij met tachtig procent van dat budget Amerikaans materiaal kopen. (op dreef) Waarom investeren wij niet in onze bedrijven? Er zijn ook Belgische bedrijven die defensiemateriaal maken. Dat is wat ik daarnet zei: Europa is zichzelf aan het verzwakken. Wij zijn op elk cruciaal domein – defensie, energie, enzovoort – afhankelijk geworden van andere landen. En weet je hoe dat komt? Omdat wij met een ultraliberale bril naar de economie kijken. Het is dringend tijd om van strategie te veranderen.”

Ziet u in toekomstig president Donald Trump een partner of een vijand?

“Trump is geen vijand, hij zal ook niet uit de NAVO stappen, maar of hij echt een partner wordt, zal afhangen van zijn houding. Het is wel duidelijk dat hij zich vooral met Amerika zal bezighouden. Make America great again. Wij zouden daar beter lessen uit trekken. Europa moet weer autonoom worden.”

Vormt hij een gevaar voor onze democratie, denkt u?

“Dat weet ik niet. Hij is democratisch verkozen en bij mijn weten wil hij de democratie niet afschaffen. Is hij een populist? Ja, dat wel. Maar er is iemand in Amerika die véél gevaarlijker is dan Trump: Elon Musk. (windt zich op) Weet u hoeveel satellieten die man in zijn bezit heeft? Meer dan zevenduizend! Hij kan met één knop bepalen wie internet heeft en wie niet. Dat is pas gevaarlijk. Maar wat doet Europa? Niets! We laten hem zijn gang gaan. Dat is opnieuw het liberalisme. Ik zeg het u: het ultraliberalisme wordt de grote ondergang van Europa.”

Wat zou u dan doen?

“Strenge regelgeving opleggen. Dat is de enige oplossing. We gaan toch niet alle macht in handen geven van een multimiljardair?”

Laten we het eens concreet maken. Musk is ook baas van X, het vroegere Twitter. Zou u dat verbieden?

“Neen, ik ben tegen censuur. Ook hier: strenge regulering. X staat vol met haatberichten en fake news. Het is toch niet normaal dat wij dat toelaten? De Europese Unie moet neen durven zeggen. In Roemenië zijn de verkiezingen ongeldig verklaard na buitenlandse inmenging via sociale media. Beseffen wij wel hoe gevaarlijk dat aan het worden is?”

Waarom hebt u tegen de nieuwe Europese Commissie van Ursula von der Leyen gestemd, terwijl uw fractie grotendeels voor is?

“Dat is simpel. Italië stuurt Raffaele Fitto naar de Commissie, een extreemrechts politicus. Oké, het is het goed recht van elk land om iemand te sturen. Maar wat ik totaal onaanvaardbaar vind, is dat Von der Leyen hem ook benoemt tot vicevoorzitter. Dat is voor mij niet compatibel met de waarden van de Europese Unie. Je mag toch een beetje je principes in acht houden.”

In Bergen gaat uw partij in zee met de communisten van de PVDA. Hebt u daar dan geen morele problemen mee?

(blaast) “Als het anders had gekund, hadden wij het anders gedaan. Nicolas Martin, onze burgemeester, heeft geprobeerd om een coalitie te maken met Les Engagés. Dat bleek niet mogelijk, omdat zij zich vastklikken aan de MR. In Bergen zijn de PS en de MR immers onverzoenbaar. Dus keken wij naar Ecolo. Zij wilden alleen meedoen als er ook een derde partij zou meedoen. Dat was dus een pragmatische oplossing.”

Zou u hetzelfde zeggen als N-VA en Vlaams Belang in pakweg Antwerpen een bestuur zouden vormen?

(ontwijkend) “Ik zet extreemrechts en extreemlinks niet op dezelfde lijn. Op regionaal en nationaal niveau ben ik tegen samenwerking met de PVDA, maar op lokaal vlak denk ik niet dat deze ene schepen veel fout kan doen.”

“De socialistische familie is de grootste in het federaal parlement. Men lijkt dat te vergeten”

Zo zijn we in eigen land beland. Hoe kijkt u naar de federale regeringsvorming?

“Het is een moeilijke situatie. (wikt zijn woorden) Tot nu toe hebben de winnaars van de verkiezingen geprobeerd om samen een regering te vormen. Dat blijkt niet te lukken. Ik zeg daarop dat Arizona (N-VA, MR, Les Engagés, CD&V en Vooruit, red.) niet de enige mogelijke formule is. Er zijn ook andere formules. (fijntjes) De socialistische familie Vooruit-PS is met 29 zetels de grootste familie in het parlement. Men lijkt dat te vergeten.”

U zegt dus dat het tijd is voor de PS om op de voorgrond te treden? Uw partij koos tot nu toe bewust voor de oppositie.

“Dat zeg ik niet. Ik stel alleen vast dat er na zes maanden nog altijd geen regering is en dat er nog maar één formule geprobeerd is. Als de winnaars er niet uit geraken, is het tijd voor andere partijen. Hoe mijn opvolger Paul Magnette (huidig PS-voorzitter, red.) daarnaar kijkt, weet ik niet. Maar deze situatie kan niet blijven duren. Je ziet dat de spanningen binnen Arizona niet opgelost geraken. De ultraliberale partijen MR en N-VA willen niet aanvaarden dat de inspanningen rechtvaardiger verdeeld moeten worden. (benadrukt) Is het nu zo schandalig om een grotere bijdrage te vragen aan wie meer geld verdient? Vandaar dat ik zeg: als Arizona mislukt, is dat niet het einde van de wereld. Je kan ook kijken naar andere coalities die wel zouden streven naar rechtvaardig beleid.”

Wat is een andere formule? Is dat een klassieke tripartite zoals toen u premier was?

(zwaait met zijn armen) “Goed geprobeerd, maar ik ben geen partijvoorzitter meer. Dat zijn strategische vragen die de voorzitter moet beantwoorden. Als u het nummer van Paul wil, zal ik het u graag geven.” (grijnst)

Steekt het niet dat Vooruit zonder uw partij onderhandelt over een nieuwe regering?

“Non, non, non, u mag proberen, maar over zulke dingen ga ik niets zeggen. Ik ga niet in de plaats van de voorzitter treden.”

Stel dat Arizona toch lukt. U kent Bart De Wever. Zou hij een goede premier zijn?

“Bart en ik hebben elkaar altijd met veel respect behandeld. Op politiek vlak staan we ver uit elkaar, maar op menselijk vlak kunnen we het goed vinden. Het is een man met humor ook. Hebt u het filmpje gezien waar hij als Sint de stoute kindjes van Brussel terechtwijst?” (lacht)

Een sneer naar MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez.

“Dat had ik ook begrepen. (grijnst) Natuurlijk kan Bart een goede premier zijn. Maar als hij het meent daarmee, dan moet hij wel artikel één van zijn statuten schrappen. Dat zegt immers dat Vlaanderen onafhankelijk moet worden. Die twee gaan niet samen voor mij. Je kan niet premier zijn van alle Belgen en België willen opdoeken.”

Hoe kijkt u terug op uw premierschap? Was dat de mooiste periode van uw carrière?

(blaast) “Dat was vooral een heel intense periode. Ik was graag premier, maar was ik toen gelukkiger dan nu? Neen, dat niet. Mijn geluk hangt niet samen met mijn mandaat. De eerste maanden werd ik keihard aangevallen, zeker in Vlaanderen. Dat beeld is pas gekeerd na het dramatische busongeval in Sierre, waarbij 22 Vlaamse kindjes stierven. (stil) Dat heeft me heel hard aangegrepen. Blijkbaar heeft dat de Vlamingen verrast, ook in het parlement. Nadien werd ik wel aanvaard als premier van álle Belgen.”

Waar bent u meest fier op?

(denkt na) “Eén iets? Dat is moeilijk.”

Als eerste homoseksuele premier bent u een rolmodel. Misschien dat?

“Ik hóóp dat ik anderen geïnspireerd heb, en niet alleen homo’s, want er zijn veel meer hetero’s dan homo’s. (lacht) Ik ben niet van rijke komaf, integendeel. Mijn vader heb ik niet gekend, mijn moeder was alleen. Wij hadden geen enkel boek thuis. Ik heb alles te danken aan het onderwijs. Misschien dat ik ook andere mensen van bescheiden komaf heb geïnspireerd: dat zou mooi zijn.”

Dat is zeker het geval. Zelfs Bouchez, ook van bescheiden komaf, zei mij eens dat u een rolmodel voor hem was.

“Allee, voilà, wat kan ik daar nog aan toevoegen?” (schatert het uit)

U hebt hem ooit gevraagd voor uw lijst, niet?

(gespeeld onwetend) “Dat zou kunnen, maar dat zal héél lang geleden zijn, hoor. We spreken over de prehistorie.” (lacht)