Lode Ceyssens (Boerenbond) schetst een somber toekomstbeeld van onze landbouw: “Bijna de volledige veeteelt dreigt te verdwijnen”

Het is vandaag Dag van de Landbouw. Dat is een heuglijke dag voor onze boeren, maar toch zal de sfeer bedrukt zijn. De aanslepende stikstofcrisis en wat belandt er straks nog allemaal op hun bord? Het is geen vrolijke Lode Ceyssens, de voorzitter van Boerenbond, die vooruitblikt. “Ik heb liever geen akkoord dan een slecht akkoord dat onze landbouw op slot doet.”

Vlaanderen telt vandaag net geen 22.500 land- en tuinbouwbedrijven. Dat waren er twintig jaar nog meer dan 35.000 (!). Of dat een trend is die nog gekeerd kan worden? Lode Ceyssens, voormalig politicus voor CD&V en intussen anderhalf jaar voorzitter van de Boerenbond, zucht eens diep. “Ik vrees ervoor, of toch zeker niet op korte termijn. We stellen vast dat de gemiddelde boer vandaag 56 jaar is en dat amper 12 procent van de 50-plussers opvolging heeft. Dan weet je het wel, zeker? Dat baart mij grote zorgen. Boeren die stoppen, keren niet meer terug. Dat moeten we als samenleving goed beseffen. Er komen geen nieuwe landbouwbedrijven meer bij.”

Zou u jonge mensen nog aanraden om te boeren?

“Ik zou het hen graag aanraden, maar ik zou hen geen blaasjes wijsmaken. Het zijn onzekere en moeilijke tijden. Als we deze trend willen keren, dan moeten we allereerst zorgen voor rechtszekerheid. Landbouwers die investeren en een lening aangaan op lange termijn, moeten zeker zijn dat ze een vergunning hebben.”

Lees: stikstof moet eindelijk afgeklopt worden.

“(op dreef) Absoluut. Maar het moet wel een goed akkoord zijn. Ik heb nog liever geen akkoord dan een slecht akkoord dat onze landbouw op slot doet.”

Is het akkoord dat de Vlaamse regering in maart had gesloten een goed akkoord?

“Het is een minimum, op voorwaarde dat de twee elementen die nog aan een milieutoets worden onderworpen, toegevoegd worden. Dan kan het een beetje perspectief bieden voor onze boeren. (benadrukt) Maar het decreet dat vandaag in het parlement voorligt, is veel strenger dan wat toen is afgesproken. Dit decreet is de doodsteek voor de overgrote meerderheid van onze veetelers. Zij zullen niets meer vergund krijgen, zelfs hun bestaande activiteit niet meer.”

Ik ga even advocaat van de duivel spelen. Zou dat zo erg zijn? Wil niet iedereen dat de veestapel naar beneden gaat?

“Wij hebben tijdens de crisis een voorstel gedaan om varkensbedrijven te laten uitstappen. Maar nu spreken we over bijna de volledige veeteelt die dreigt te verdwijnen. (windt zich op) En wat daarna? Deze producten importeren uit landen die niet bezig zijn met duurzaamheid en dierenwelzijn? Dat zou pas hypocriet zijn. Het zat vorige week nog in het nieuws dat onze bedrijven de meest duurzame melk ter wereld produceren. En mag ik ook wijzen op het strategisch belang? Wij willen toch niet afhankelijk worden van andere landen voor ons voedsel?”

Caroline van der Plas van de Nederlandse BBB vindt stikstof een overroepen probleem.

“Het wordt soms overroepen, ja. Stikstof heeft een bijna toxische betekenis gekregen en dat strookt niet met de realiteit. Begrijp me niet verkeerd: we moeten wel degelijk werken aan de reductie, maar we zijn vandaag alleen maar bezig met complexe rekenmodellen, waarin we gaan tot vele cijfers na de komma. Terwijl: als we betere natuur willen, dan moeten we niet alleen naar stikstof kijken.”

Kan dit verhaal nog een happy end krijgen?

“Dat wordt moeilijk. Ik ben niet vrolijk geworden van de dingen die deze zomer gebeurd zijn. Maar kan het nog? (even stil) Ja, als de regering eindelijk rekening gaat houden met de demografie. Je moet weten dat 48 procent van de uitstoot zit bij boeren die ouder zijn dan 50 jaar. Amper 12 procent heeft opvolging. Breng dat in rekening en je haalt al een belangrijk deel van je doelstelling. Zal dat genoeg zijn? Neen. Maar vertrouw eindelijk eens op de innovatieve technieken die ontwikkeld worden. En dat gaat niet alleen over de luchtwassers op varkensbedrijven, hè. Er zijn véél innovatieve manieren op de uitstoot te verminderen.”

Is het niet vooral wachten op een duurzaam alternatief voor de stikstofrijke soja die we importeren uit Zuid-Amerika?

“Het is inderdaad zo dat soja om vele redenen gecontesteerd is. Er wordt gezocht naar alternatieven, maar dat blijkt zo eenvoudig niet. Ook zelf soja telen in Vlaanderen, blijkt zo eenvoudig niet. Maar er zijn andere innovaties die wél werken. Ik betreur dat de regering niet wil luisteren naar ons.”

U bent Jim Ratcliffe niet. (de topman van de Britse chemiereus Ineos, red.)

“(droog) Dat is een terechte vaststelling. Jim Ratcliffe is blijkbaar belangrijker dan onze boeren. Als er over Ineos gepraat wordt, dan gaat het over de welvaart die het bedrijf creëert. (feller) Maar wat dan met de welvaart die onze boeren creëren? De land- en tuinbouw is de motor van de agrovoedingssector die goed is voor 120.000 banen en 60 miljard euro omzet. Dat is de derde grootste sector van ons land. (even stil) Ik hoop dat wij in de toekomst wel een volwaardige gesprekspartner kunnen zijn. Mijn deur staat alvast open, voor élke minister.”

Volgens bevoegd minister Zuhal Demir (N-VA) moet u ook in eigen boezem kijken voor de ontsporing van de stikstofcrisis. Hebt u – de Boerenbond – niet te lang weggekeken van het probleem?

“(zucht) De stikstofuitstoot van onze sector is van 1990 tot vandaag met maar liefst 56 procent gedaald. Als je dat weet, kun je toch niet ernstig beweren dat wij weggekeken hebben?”

Het is niet alleen de minister die naar u wijst. Er zijn ook boeren die boos zijn op u, zo bleek uit Pano.

“Ik heb daar welgeteld twee boeren horen wijzen naar ons. En dat mag, hè. Iedereen is vrij om te zeggen wat hij wil. Maar wat is Boerenbond? Dat is een organisatie die de standpunten deelt van haar 16.000 leden-landbouwers. Dat is wat wij doen.”

“Ik ga geen stemadvies geven en ook geen politieke vragen beantwoorden. Ik ben geen politicus meer”

Maar Boerenbond is via haar holding MRBB ook een commerciële speler die zelf veevoeders en kunstmest verkoopt. Zorgt dat niet voor belangenconflicten?

“Het is niet Boerenbond die deze producten verkoopt, maar andere bedrijven (zoals Aveve, red.) die deel uitmaken van onze holding. Boerenbond krijgt een jaarlijks dividend van deze holding (35 miljoen euro, red.), waarmee wij onze taken kunnen vervullen. Dat is een zegen voor ons.”

Maar conflicteren deze belangen niet? Dat is mijn vraag.

“Helemaal niet. Elke boer is vrij om zijn voeders te kopen waar hij wil en zijn lening aan te gaan waar hij wil. De ondersteuning die wij van de holding krijgen, is groter dan de inkomsten die de holding haalt uit de landbouw. De sterkte van dit model is dat wij onze leden sterke ondersteuning kunnen bieden aan een goedkope prijs.”

Een ander omstreden dossier is de Europese natuurherstelwet. Blijft u erbij dat de stikstofcrisis daartegenover maar klein bier is?

“Jawel. Het is nog wachten op het definitieve resultaat, maar ik ben heel bezorgd over de teksten die vandaag rondgaan. Europa doet blijkbaar geen moeite om de economische en juridische impact daarvan te onderzoeken. Deze wet kan – volgens onze eigen berekeningen – een impact hebben op een kwart tot de helft van de landbouwgrond in Vlaanderen.”

Deze wet wil de natuur weer gezond maken. Kan u daartegen zijn?

“Neen, maar men kijkt ook naar gebieden die vroeger natuur waren, en dat vormt een grote dreiging voor bestaande landbouwgebieden. Bovendien zal het verslechteringsverbod – wat ook vervat zit in die wet – het opnieuw moeilijker maken om een vergunning te verkrijgen. Een bedrijf dat uitbreidt, zou geen negatieve impact meer mogen hebben op de natuur.”

Het gaat niet goed met de biodiversiteit op landbouwgrond. Zou dat ook geen zorg moeten zijn van u?

“Maar dat is het ook. Ook onze landbouwers hebben belang bij een gezonde bodem en een gezonde insectenpopulatie. Wij willen daarom zeker investeren in onze biodiversiteit, meer dan ooit zelfs, maar het moet haalbaar zijn.”

Wat zou u dan voorstellen?

“Laat dit van onderuit groeien. Er zijn veel boeren die inspanningen leveren. Steun hen daarin. Maar wij willen niet dat al die dingen van bovenaf opgelegd worden. Boeren zijn ook ondernemers, hè. Dat wil zeggen dat zij rechtszekerheid nodig hebben én dat ze hun kost moeten kunnen verdienen. Trouwens: mag ik erop wijzen dat boeren en natuurverenigingen sámen een mestactieplan hebben opgesteld? Dat zal de kwaliteit van ons oppervlaktewater fors verbeteren. Dus het kan. Maar Europa legt elke lidstaat dezelfde doelstellingen op. Dát is waar wij een probleem mee hebben. In Vlaanderen is 34 procent van de oppervlakte bebouwd, terwijl dat in andere regio’s minder dan 10 procent is. Dan kan je toch niet hetzelfde verwachten?”

Er zijn biologen die de intensieve landbouw de grootste vijand van onze natuur noemen. Is dat zo?

“Neen, ik ben het daar niet mee eens. We hebben vandaag acht miljard mensen op onze aarde. Als je weet dat de klimaatverandering de grootste uitdaging is, dan moet onze grootste bekommernis zijn: hoe kunnen we al die mensen op een duurzame manier voeden? Wel, dan is de intensieve landbouw het beste antwoord. Ik heb u al gezegd dat onze melk de meest duurzame van heel de wereld is. Dat is dankzij ons model van intensieve landbouw. De weinige grond die we hebben, moeten we zo intensief en duurzaam mogelijk gebruiken.”

Bent u trouwens blij dat Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, het wolvenbeleid wil wijzigen?

“Ik ben blij dat ze dat debat wil voeren. Ook in Vlaanderen is het wolvenprotocol aan een evaluatie toe, vinden wij. Het is tijd om eens duidelijk te maken wanneer een wolf als problematisch beschouwd wordt. Is dat vanaf het moment dat hij een stal binnenloopt? Of is dat vanaf het moment dat hij te dicht bij mensen komt? En wie mag daarna op welke manier ingrijpen?”

U vindt eigenlijk niet dat de wolf een plek heeft in Vlaanderen?

“Dat is een vraag die gesteld mag worden, vind ik. En ja, ik vind dat Vlaanderen al heel erg dichtbevolkt is. Ik stel ook vast dat er intussen al meer dan 500 landbouwdieren gedood zijn door wolven.”

Maar niet waar er wolfwerende omheiningen staan.

“Een tweetal keer wel, waarna er een discussie is ontstaan over de hoogte van de draad. Maar willen wij echt overal in Vlaanderen alle weides afrasteren met wolfwerende draden? Dat is ook een vraag die we mogen stellen.”

“Ik betreur dat de regering niet wil luisteren naar ons. Jim Ratcliffe is blijkbaar belangrijker dan onze boeren”

Iets anders. We staan aan de vooravond van een druk verkiezingsjaar. Wat doet een voorzitter van de Boerenbond dan?

“We zijn een memorandum aan het schrijven, waarin we benadrukken wat het belang is van onze land- en tuinbouw en waarin we beschrijven wat onze sector nodig heeft. Dat gaan we vervolgens aan de verschillende partijen bezorgen.”

Ook aan Vlaams Belang en PVDA?

“Wij gaan dat aan elke partij bezorgen.”

Dat is een opvallende koerswijziging. Vijf jaar geleden liet uw voorganger in deze krant noteren dat deze partijen geen eisenbundel krijgen, omdat hun waarden te veel verschillen van die van de Boerenbond. Vanwaar komt de koerswijziging?

“Wij gaan onze teksten aan iedereen bezorgen die ze wil lezen. We gaan ze ook online zetten, zodat ze toegankelijk zijn voor iedereen.”

U ontwijkt de vraag.

“(onverstoord) Wij willen dat elke politieke kandidaat doordrongen is van het belang en de noden van onze sector. Er staat te veel op het spel. Ik hoop daarom ook dat de politici de moeite doen om vandaag buiten te komen en een landbouwbedrijf te bezoeken.”

Wat zegt u eigenlijk aan boeren die een stem voor Vlaams Belang overwegen?

“(geprikkeld) Ik ga geen stemadvies geven en ook geen politieke vragen beantwoorden. Ik ben geen politicus meer, maar voorzitter van Boerenbond.”

Was het trouwens niet ooit uw droom om Landbouwminister te worden?

“(lacht) Neen, hoor. Het is eigenlijk toevallig dat ik in de politiek ben beland. Eerst lokaal en daarna ook nationaal. Maar ik had me altijd voorgenomen om niet te lang op dezelfde stoel te blijven zitten. Ik heb lang nagedacht toen de vraag van Boerenbond kwam, vooral omdat ik ook het burgemeesterschap zou moeten lossen. Ik ben uiteindelijk toch gesprongen, omdat landbouw mijn grote passie is.”

Vandaag is Dag van de Landbouw. Op deze dag zetten vijftig bedrijven over heel Vlaanderen hun deuren open voor het brede publiek. Info: www.dagvandelandbouw.be