Opstand in Brussel met Nadia Naji en Jeremie Vaneeckhout, covoorzitters van Groen : “Wij willen onze luxe beschermen: dáár gaat het over!”

“Het is tijd om weer op straat te komen voor het klimaat.” Dat zeggen de groene covoorzitters Nadia Naji en Jeremie Vaneeckhout in deze pittige aflevering van ‘Opstand in Brussel’. Hét breekpunt straks voor Groen? Goedkoop openbaar vervoer. Komen ook aan bod: woke en kernenergie, racisme en kapitalisme en het verschil met de ‘kaloten’. Véél stof dus voor een grondig gesprek.

Het is op blote voeten dat Nadia Naji de Grote Markt oversteekt. Te veel gevaarlijke obstakels voor haar hoge hakken. “En toch is dit het mooiste plein ter wereld”, lacht de flamboyante politica. Enkele tellen later verschijnt ook Jeremie Vaneeckhout aan de poorten van het stadhuis. Mét snor – uiteraard. Een beetje kritiek doet deze West-Vlaming niet terugdeinzen. Groen telt tegenwoordig twee voorzitters, al gebeurt het weinig dat ze samen een interview geven. “Alleen de écht belangrijke dingen doen we met twee”, knipogen ze. Deze krant dus. Ze ogen ontspannen en zelfbewust. De tijd lijkt voorbij dat Groen wakker ligt van de kiesdrempel.

We wandelen de trappen op naar het salon waar destijds de Belgische opstandelingen vergaderden om de Nederlandse koning buiten te zwieren. Het is Naji die haar kennis over onze geschiedenis etaleert. “Mag ik De Slimste Mens-gewijs enkele trefwoorden opnoemen? De Stomme van Portici. De meest progressieve grondwet ter wereld. En Charles Rogier – al ken ik die vooral van het gelijknamige metrostation. (lacht) Weet je wat mij opvalt? Als je hier rondloopt, voel je je heel nederig. Wat een zot gebouw, zeg. Dat maken ze niet meer. Misschien zelfs een beetje te decadent – alhoewel. Liever dit dan het zakelijke gebouw van het Vlaams parlement.”

Was u 200 jaar geleden ook op straat gekomen tegen koning Willem I?

Vaneeckhout: “Absoluut. Als een volk onderdrukt wordt, dan móet het op straat komen. Het resultaat was inderdaad de meest progressieve grondwet ter wereld. We mogen daar fier op zijn. Helaas staan enkele van die vrijheden vandaag weer onder druk. Dat de opstand losgebroken is na een operastuk, toont ook de kracht aan van cultuur om dingen in beweging te zetten.”

Naji: “Het is geen toeval dat Vlaams Belang wil knippen in het budget voor cultuur. Dat is omdat extreemrechts het volk wil controleren. Onze grondwet is trouwens aan een update toe, als we de meest progressieve willen blijven. Wij willen bijvoorbeeld het recht op abortus toevoegen. Of ik toen ook op straat zou zijn gekomen? Ik denk het wel. Al ben ik niet de grootste betoger. De eerste keer was pas in 2019 met de grote klimaatbetoging.”

Vaneeckhout: “Mijn eerste keer was in 1996: Connerotte en het spaghetti-arrest. Dat was een zitstaking op de speelplaats van de school. (lacht) Het betogen zat er toen al in en ik ben doorheen de jaren alleen maar radicaler geworden. Ook en vooral omdat ik vader ben geworden. Ik wil mijn drie dochters een mooie toekomst geven.”

Tot daar de geschiedenis. Het is tijd om ter zake te komen. Wat als Groen vandaag een opstand zou mogen organiseren, in welk domein zou dat zijn?

Naji: “Het is tijd om weer op straat te komen voor het klimaat. En waarom? Omdat klimaat van de agenda verdwenen is, terwijl dat gaat over onze toekomst. (op dreef) Klimaat is alles. Gezondheid, economie, natuur, ongelijkheid, geopolitiek, álles. Als we de opwarming niet beperken tot anderhalve graad, zullen we gedwongen worden tot een andere manier van leven. Dan gaan hittegolven, droogtes en overstromingen het dagelijks leven bepalen. Wie wil dat? Wij niet. Wij willen de luxe die we hebben, onze welvaart, beschermen! Daar gaat het over.”

“De wetenschap moet alle kansen krijgen, ook over kernenergie”
Jeremie Vaneeckhout

Dat we nog zes jaar hebben om de planeet te redden, wordt soms gezegd. Denkt u dat ook?

Vaneeckhout: “Dat is wat wetenschappers zeggen. Als we een leefbare planeet willen voor de volgende generaties, dan moeten we nú handelen. We kunnen niet meer wachten tot morgen. Drie domeinen zijn cruciaal. De industrie: goed voor 45 procent van de uitstoot. Mobiliteit: goed voor 20 procent. En de gebouwen: ook goed voor 20 procent. De sleutel is een eerlijk klimaatbeleid dat iedereen meeneemt. Dat is ook de switch die wij als partij gemaakt hebben. Gedaan met wijzen naar individuen: het moet collectief gebeuren. De mensen willen graag zonnepanelen en openbaar vervoer, maar ze kunnen het niet betalen. Dat gaan wij veranderen.”

Dat zijn veel dingen tegelijk. Als u één breekpunt hebt voor de volgende regering, één maatregel die u zeker wil nemen, welke is dat?

Vaneeckhout: “Goedkoop openbaar vervoer. Dat is vooral een eis voor de volgende Vlaamse regering, want daar is echt een grote inhaalbeweging te maken. Wij willen openbaar vervoer aan één euro per maand voor jongeren tot 26 jaar en voor 65-plussers. Dat gaat zowel over trein, tram als bus. Dat zou een grote omslag betekenen. Eindelijk zou de ecologische optie de goedkoopste en makkelijkste optie zijn. Vervolgens moeten we dat principe doortrekken naar élk ander domein. In een tweede fase kan openbaar vervoer gratis worden, maar nu is dat niet realistisch.”

De grote vrees van mensen is: wat gaat die groene transitie ons allemaal kosten?

Naji: “Wist je dat wij in Europa in de top-vijf zitten van fossiele subsidies? (benadrukt) Dat gaat over twintig miljard euro! Dát is het geld dat we moeten inzetten voor de transitie. Een deel moet gaan naar de industrie zelf, om groener te worden, maar daar zit marge op. Een deel zal je ook voor andere zaken kunnen gebruiken. Bovendien krijgt België binnenkort 6 tot 12 miljard van de Europese koolstoftaks. Wij willen dat geld integraal inzetten voor klimaatbeleid. Als je dat doet, hoeft die omslag geen extra geld te kosten.”

Zou ook goedkope en propere kernenergie geen deel moeten uitmaken van een eerlijk klimaatbeleid?

Vaneeckhout: “Vandaag kan dat niet. Zon en wind, dat zijn de energiebronnen die dalen in prijs. Kernenergie stijgt. Een nieuwe kerncentrale blijkt bovendien onbetaalbaar om te bouwen. Volgens wetenschappers zou dat pas na 2040 veranderen. Zo lang kunnen wij niet wachten. Daarom gaan wij voluit voor honderd procent hernieuwbare energie. Als blijkt dat er na 2040 wel betaalbare en veilige kernenergie mogelijk is, dan staan wij daarvoor open. Dat is ook waarom wij investeren in onderzoek. De wetenschap moet alle kansen krijgen, ook over kernenergie.”

Iets anders. Zou u op straat komen voor meer Vlaamse autonomie?

Naji: “Neen. België viert binnenkort zijn 200ste verjaardag. Dat moet een feest worden. Wij willen wél een land dat beter werkt. Wij zouden België indelen in vier volwaardige gewesten. Als deze over een bepaalde zaak geen akkoord bereiken, dan is het aan de federale overheid om de knoop door te hakken. Zo zal je sabotage voorkomen. Ook Brussel moet dus een volwaardig gewest worden, behalve voor onderwijs en cultuur. Deze zouden we op Vlaams en Waals niveau behouden.”

Als er straks een meerderheid van de Vlamingen voor de V-partijen stemt (N-VA en Vlaams Belang), is Vlaamse onafhankelijkheid dan onafwendbaar?

Naji: “Neen, absoluut niet. Wij gaan dat nooit steunen. Wie ligt daar eigenlijk van wakker, van Vlaamse onafhankelijkheid? Ik alleszins niet. Weet je waar ik van wakker lig? Van de grondrechten die Vlaams Belang één na één zal afbreken. Dat is het grootste gevaar. Zij zeggen dat de pridevlag een pedovlag is. Dan weet je dat de LGBTQI+-gemeenschap de eerste zal zijn die rechten zal kwijtspelen. En het ergste is: de andere partijen lijken daarin mee te gaan. (windt zich op) Zelfs Vooruit wil nu sociale rechten afpakken van erkende vluchtelingen. Dat zijn mensen tegen wie gezegd is dat ze deel uitmaken van onze samenleving. Dat maakt mij echt opstandig.”

Vaneeckhout: “Laat ons maar helder zijn: het racisme zit ingebakken in het DNA van Vlaams Belang. Veel mandatarissen zijn doorspekt van racistische ideeën. Daar gaan wij nooit mee samenwerken.”

Dat is een zware beschuldiging. Kan u dat ook staven?

Naji: (geprikkeld) “Ik werd op hun congres enkele maanden geleden moorkopje genoemd. Is dat genoeg als bewijs? (zwijgt)”

Zou u met de PVDA een regering kunnen vormen?

Vaneeckhout: “Vandaag niet, neen. Zolang zij hun houding over de internationale politiek niet fundamenteel veranderen, is een coalitie onmogelijk. Dat zij uit de NAVO willen stappen, is toch van de pot gerukt? Er is trouwens niets progressiefs aan communisme, hoor. Het is een illusie dat de mensen een beter leven zullen leiden als de staat alle macht in handen heeft. Ga maar eens naar Cuba of China.”

Naji: “Wat Raoul Hedebouw zegt over het kapitalisme, klinkt misschien leuk, maar is een illusie. Je kan dat niet omverwerpen. Je moet de ongelijkheid bínnen het systeem aanpakken. Ik vind dat de PVDA daar veel te lichtzinnig mee omgaat. Ook met figuren zoals Che Guevara trouwens.”

Schuilt er nog iets revolutionairs in uw partij? Ooit waren jullie de partij van anders gaan arbeiden, leven en vrijen.

Vaneeckhout: “Absoluut. (op dreef) De strijd voor het klimaat, onze core business, is weer revolutionair geworden. Er was een tijd dat iedereen de planeet wou redden, maar die tijd is voorbij. Wij zijn de enigen die daar nog over spreken en het status-quo willen doorbreken. Idem voor de mensenrechten, zoals Nadia daarnet zei. (denkt na) Weet je, de kern van het ecologisme is nog altijd zoals vroeger: dat is zorg dragen voor mens en planeet. Hoe kunnen wij kwalitatief leven zonder negatieve impact te hebben op de planeet en de toekomstige generaties? Dat is waar Groen over gaat. Daarom zijn onze drie prioriteiten: klimaat, zorg en mensenrechten.”

“Het is doodjammer dat we positieve discriminatie nodig hebben, maar het is wel nodig”
Nadia Naji

U bent ook de enige partij die woke geen vies woord vindt. Verklaar: wat is het mooie daaraan?

Naji: (droog) “Eén derde van ons programma gaat over mensenrechten en democratie. Wij willen discriminatie strenger bestraffen. Als dat woke is, dan zijn wij graag woke.”

Net zoals woke focust uw partij graag op gender, leeftijd en huidskleur. Als een sollicitatie even goed is, zou u een zwarte vrouw voortrekken op een witte. Vindt u dat ook geen discriminatie?

Naji: “Dat is positieve discriminatie en het is doodjammer dat we dat nog nodig hebben, maar het is wel nog nodig. Als je dat niet doet, gaan bijvoorbeeld 55-plussers het veel moeilijker hebben om een job te vinden. Je moet dat natuurlijk alleen doen in die bedrijven en overheden waar het evenwicht zoek is. Als een administratie geen enkele werknemer met een handicap telt, dan loopt er daar iets fout en moet dat rechtgetrokken worden. De bescherming van minderheden is een fundament van onze democratie en wij willen daar ook naar handelen. Maar het liefst van al zouden wij zien dat er geen discriminatie meer bestaat.”

Ik wil afsluiten met een citaat van vader Rousseau (Vooruit). “De groenen, dat zijn kaloten zonder plastron”, zei hij ooit in Krant van West-Vlaanderen. Is dat zo?

Naji: “Wat zijn kaloten?”

Vaneeckhout: “Tjeven.”

Naji: “Oei. Dat ben ik voor de volle honderd procent niet, hoor. (schatert het uit)”

Vaneeckhout: (ernstig) “Ik vind die uitspraak een belediging. Ik krijg vaak te horen dat ik met mijn achtergrond beter bij CD&V was gegaan. Néén! Ik beschouw CD&V schuldig aan de grootste drama’s van vandaag. Kijk naar het debat landbouw versus natuur. Kijk naar de afbraak van onze zorgsector. De wachtlijsten. Het hele zorgsysteem is aan het instorten en dat is de schuld van CD&V. Wij hebben niets te maken met die partij. Wij stellen de mens centraal, zij de macht en de postjes. Ik hoop dat dat duidelijk genoeg is.”