“Liever nu meer geld voor het leger dan straks oorlog met Poetin.” Vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V) wil versneld werk maken van een verhoogd defensiebudget

BRUSSEL – Vincent Van Peteghem is de man die de komende jaren over jouw en mijn centen moet waken. Ook hij zegt nu dat we sneller naar twee procent moeten gaan voor het leger. Máár, benadrukt de CD&V-vicepremier, dat mag niet koste gaan van de sociale zekerheid en de geplande hervormingen. Een grondig gesprek over frigopremies, legerdienst en (gebrek aan) politieke moed.

Het kabinet van de vicepremier is aan de statige Koloniënstraat in Brussel. Een gele sticker met ‘Fuck N-VA’ kleeft aan zijn naambord aan de toegangspoort. ‘Geen fascisten in Brussel’ staat er ook op. Vincent Van Peteghem lacht luid als ik hem daar attent op maak. “Hangt dat daar nog altijd? Ik vrees dat dat komt van mensen die N-VA niet in de Brusselse regering willen. Dus neen, niet van ons. (lacht)”

De boomlange Oost-Vlaming, in een ver verleden stand-upcomedian, is de komende vier jaar bevoegd voor Begroting, en dus voor wat er gebeurt met onze centen. Tot frustratie van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez die hem tijdens de onderhandelingen had toegeschreeuwd dat hij géén minister meer zou worden.

Hoe reageerde u daarop?

“Ik ben ook uitgevlogen. (lacht) Even maar. Omdat het te ver ging. Ik heb hem inhoudelijk weerwerk geboden, maar ook duidelijk gemaakt dat je niet op die manier met elkaar omgaat. Ik begrijp natuurlijk waarom hij boos was op mij. (fijntjes) Ik vertrek immers vanuit het algemeen belang. In die zin is het bijna een compliment als hij boos wordt. Maar goed: je moet dat verhaal niet erger maken dan het is.”

Op het einde van Vivaldi, de vorige regering, was u zelf wat gefrustreerd omdat de grote hervormingen uitbleven. Zal dat anders zijn met deze Arizona-regering?

“(stellig) Já. En waarom ben ik zo zeker? Omdat de nagels waarop ik al jaren aan het kloppen ben, – dat we doortastende hervormingen moeten doen op vlak van arbeidsmarkt, pensioenen en fiscaliteit -, deze keer wél concreet in het regeerakkoord staan. Het vorig regeerakkoord was te vrijblijvend. Een tweede verschil is dat deze regering niet bij de pakken blijft zitten. Vivaldi is begonnen met een crisis en wentelde zich daarin op de duur. Arizona niet. Ook wij beginnen met een crisis, deze keer geopolitiek, maar we gaan geen Calimero spelen. Wij gaan niet afwachten. Dit jaar nog moeten de belangrijkste hervormingen in het parlement komen.”

Is uw begrotingsdossier voor de Europese Commissie al klaar?

“Grotendeels. Dat moet halfweg maart binnen zijn. Dat bevat enerzijds deze hervormingen en anderzijds het begrotingstraject.”

Om helder te zijn: u wil het tekort beperken tot 3 procent tegen 2029?

“Tegen 2030. Want als we Europa overtuigd krijgen van de richting die we willen inslaan, en dat moet lukken, dan krijgen we zeven jaar de tijd. Maar voor alle duidelijkheid: wij hervormen niet voor de cijfertjes. Wij hervormen omdat we onze welvaartstaat willen beschermen en versterken.”

Expert Wim Moesen ziet het minder rooskleurig in. Hij zegt in Het Laatste Nieuws dat u knip- en plakwerk aflevert en dat de 8 miljard terugverdieneffecten niet realistisch zijn. Is die kritiek aangekomen?

“Dat hij opmerkingen maakt, begrijp ik, maar hij wekt de indruk dat wij niet ernstig bezig zijn. Dat zie ik als een belediging. (op dreef) Als ik aan mijn Europese collega’s vertel welke hervormingen wij allemaal zullen doen, dan luisteren zij met open mond. Plus: als je zulke hervormingen doet, is het toch maar logisch dat je rekent op terugverdieneffecten?”

Maar hoe bent u aan die 8 miljard gekomen? Is dat berekend of is dat gewoon het cijfer dat u nodig hebt?

“De twee. Een begroting is altijd een berekende voorspelling. Die 8 miljard zal er inderdaad niet zomaar komen. We zullen nog moeilijke begrotingscontroles hebben. Maar is dat daarom onrealistisch? Neen. Anders hadden we wel 20 miljard gezet.”

Ook de Nationale Bank en Voka waren kritisch. Had u meer clementie verwacht?

“Ja, eigenlijk wel. Ik ga hier geen wishy–washy-antwoord geven. (slaat op tafel) Deze regering is de meest ambitieuze van de voorbije twintig jaar. De Nationale Bank, Voka en anderen hebben trouwens zélf om deze hervormingen gevraagd. Sorry, maar dan moet je bij mij niet afkomen met deze kritiek. Zij zouden beter druk zetten op de bevoegde ministers om vaart te maken.”

“Ik zou die frigopremie laten vallen. Je kan dat gewoon niet uitleggen in de context waarin we vandaag zitten”

Even wat lichtere kost. Vergelijk premier Bart De Wever (N-VA) eens met de vorige premier, Alexander De Croo (Open Vld).

“(verslikt zich in zijn cola zero) Lichtere kost, zegt u. (denkt na) Alexander was zeer voluntaristisch. Ook al stond er niet veel in het regeerakkoord, hij kon daar een groot verhaal van maken. Bart is anders. (wikt zijn woorden) Realistischer, zeg maar. Maar het is het nog te vroeg om echt te vergelijken. Ik heb bijna vier jaar samengewerkt met Alexander en daarin allerlei crisissen en emoties meegemaakt. Met Bart nog niet.”

Wacht tot hij de sticker op uw naambord ziet.

“(lacht) Da’s waar.”

Laten we eens uitzoomen: waarom is onze begroting er zo belabberd aan toe? Wat zegt de voormalige professor in u daarover?

“We hebben in dit land een heel sterke welvaartstaat uitgebouwd. Heel wat landen zijn jaloers op onze sociale zekerheid. De voorbije twintig jaar hebben we echter nagelaten om het model te hervormen en duurzaam te maken. Bij ongewijzigd beleid zouden de uitgaven voor pensioenen de komende vijf jaar stijgen van 65 naar 83 miljard. De uitgaven voor gezondheidszorg: van 40 naar 50 miljard. Dat is niet houdbaar.”

Is het dan vooral een gebrek aan politieke moed?

“Dat is zeker een belangrijk element. Je voelt dat veel politici geen beslissingen durven nemen omdat ze bang zijn voor de kiezer. Ook bij Vivaldi heeft dat meegespeeld. Dat hoeft nochtans niet. De kiezer is niet dom. De mensen weten dat wij moeilijke beslissingen moeten nemen. Ik ben blij dat deze generatie wél de moed heeft om in te grijpen. (benadrukt) Want als we nog eens vijf jaar niets doen, dan botsen we allemaal met ons hoofd tegen de muur. Het principe van verworven rechten is heel belangrijk voor deze regering. Wij raken daar niet aan. Maar als we nog eens vijf jaar zouden wachten, wordt ook dat onvermijdelijk. (denkt na) Dat is natuurlijk niet de enige verklaring voor onze belabberde begroting. Ook de demografie, een verouderende bevolking, en de complexe staatsstructuur zijn elementen.”

Is het in deze context haalbaar om het defensiebudget tegen de zomer te verhogen naar 2 procent van het bbp (bruto binnenlands product)? Dat gaat over circa 4 miljard.

“Het is noodzakelijk dat we daar versneld werk van maken. We mogen dus niet wachten tot 2029 zoals in het regeerakkoord staat. Liever nu de NAVO-doelen halen en meer geld voor het leger dan straks oorlog met Poetin. Als dat kan tegen de zomer: heel graag! De vraag is: waar vind je de budgettaire ruimte om dat te doen.”

U bent bevoegd. Zeg het mij.

“Volgende week donderdag is er een belangrijke Europese top die vooral daarover zal gaan. Daar zal het kader duidelijk worden. Bijvoorbeeld: kunnen we daarvoor Europese relancemiddelen gebruiken? Die opening werd vorig jaar al gemaakt, toen wij voorzitter waren van de Europese Unie. Of ook: mogen we die extra investeringen buiten de begroting houden? Dat zou een goede zaak zijn. Maar we gaan ook in onze eigen begroting moeten bekijken wat mogelijk is.”

Ziet u nog ruimte in de sociale zekerheid?

“Neen. Dat is geen optie. De investeringen in defensie mogen niet ten koste gaan van de sociale zekerheid en de hervormingen die wij willen doen. Ik vind dat trouwens een valse tegenstelling. Je moet defensie en sociale zekerheid niet tegen elkaar afwegen. Veel liever zou ik een echt kerntakendebat willen voeren over wat de overheid moet doen en wat niet. Dat is iets wat ik mis in dit land. Dat is trouwens ook een verklaring voor de begroting. Ook de regio’s mogen daar eens over nadenken.”

“Alexander De Croo was zeer voluntaristisch. Ook al stond er niet veel in het regeerakkoord, hij kon daar een groot verhaal van maken. Bart De Wever is realistischer”

Goed dat u dat aanhaalt. Terwijl u hier zit te zweten, delen ze in Vlaanderen gretig frigopremies uit.

“Dat is mijn punt. Dat is ook een gevolg van hoe dit land in elkaar steekt. We komen tot een toestand waarbij het federale niveau niet genoeg middelen heeft om zijn kerntaken uit te voeren, zoals de veiligheid waarborgen, terwijl de regio’s zulke dingen uitdelen. (voorzichtig) Elk zijn niveau natuurlijk, maar ik zou die frigopremie laten vallen. Je kan dat gewoon niet uitleggen in de context waarin we vandaag zitten – hoezeer de doelstelling aanvankelijk misschien logisch en verdedigbaar was.”

Bestaat de kans dat de verlaging van de belastingen voor werkenden onderweg nog sneuvelt omdat er geen geld is?

“Neen. Dat is wat ik net zei. Die lastenverlaging staat duidelijk in het regeerakkoord en moet ook uitgevoerd worden. We gaan daar volgend jaar mee beginnen en in 2029 zal dat op kruissnelheid komen. Dat betekent dus dat de wetten daarover dit jaar nog vastgelegd moeten worden. Dat geldt trouwens voor élk van de grote hervormingen op vlak van arbeidsmarkt en fiscaliteit. We mogen daar niet mee wachten. Het zou goed zijn als deze nog vóór de grote vakantie beslist worden in de regering.”

Is er vandaag eigenlijk iemand in de regering die weet hoe de meerwaardebelasting eruit zal zien?

“(grijnst) Het regeerakkoord bevat de leidende principes: er komt een meerwaardebelasting, die moet 500 miljoen opbrengen en de kleine spaarder wordt zoveel mogelijk ontzien. Dat is trouwens ook een voorbeeld van een hervorming die niet uitgesteld mag worden.”

De vrees bestaat dat ook mensen die elke maand 100 euro beleggen voor hun pensioen of hun kinderen zullen moeten betalen. Is dat zo?

“(ontwijkend) Dat hangt af van de modaliteiten die mijn collega Jan Jambon (Financiën, N-VA, red.) zal uitwerken. Wij zijn voorstander van een vrijstelling van 10.000 euro per jaar om de kleine spaarder te ontzien.”

Wat vindt u van het idee om mensen die hun aandelen tien jaar bijhouden, te vrijwaren, zoals Bouchez wil?

“Dan ga je voorbij aan de kern van deze belasting. Dan ben je ook niet bezig met de kleine spaarder. Als je de kleine spaarder wil ontzien, moet je kijken naar het drempelbedrag.”

Terug naar de wereldpolitiek. Bent u bang voor een nieuwe wereldoorlog?

“Bang niet, maar wat er allemaal gebeurt, houdt mij wel bezig. Ik besef dat de situatie heel onstabiel is en dat er niet veel nodig is om de boel te doen ontploffen. Maar ik vind ook dat Europa zich veel te nederig opstelt. Wij onderschatten de macht die wij als grootste handelsblok hebben op het internationale toneel.”

Wie boezemt u het meeste schrik in: Poetin of Trump?

“Poetin natuurlijk. Als er iemand is die ons continent zou willen aanvallen, is hij het wel. Net daarom is het zo belangrijk dat wij investeren in defensie zodat onze afschrikking groot genoeg is. En Trump, tja. (blaast) Dat is een onvoorspelbaar iemand. Ik voel afkeer van de manier waarop hij aan politiek doet. Maar Amerika blijft wel een bondgenoot. Los daarvan moeten wij deze crisis aangrijpen om zelf sterker te worden. Dit mag geen verloren crisis zijn.”

Defensieminister Theo Francken (N-VA) zal elke 18-jarige vragen om vrijwillig legerdienst te doen, weliswaar tegen betaling. Wat zou de 18-jarige Van Peteghem geantwoord hebben?

“Ik zou daar niet op ingegaan zijn. Op dat moment was ik niet bezig met maatschappelijk engagement. Dat is pas gekomen toen ik praeses werd van onze studentenclub in Gent. Dat was de meest bepalende periode van mijn leven. Het is daar dat ik geleerd heb verantwoordelijkheid op te nemen, een team te vormen, enzovoort. Zonder die ervaring was ik allicht nooit in de politiek beland. Maar legerdienst, neen, dat zou toen niets voor mij geweest zijn.”

Omdat u met uw 2 meter een te makkelijk doelwit zou zijn?

“Misschien wel, ja. (schatert het uit) We zijn thuis aan het verbouwen. Toeval of niet, maar ik vond onlangs een folder terug van Johan Van Hecke die destijds als CVP-jongerenvoorzitter de afschaffing van de dienstplicht bepleitte. Wie vrijwillig het leger in wil, is zeker een meerwaarde, maar zoiets moet je niet verplichten.”

Tot slot: toen u vijf jaar geleden een eerste keer minister werd, hebt u uw ouders een brief geschreven om hen te bedanken. Wie hebt u deze keer geschreven?

“Nog niemand. Te weinig tijd. (glimlacht) Die brief staat trouwens nog altijd op hun schouw. Eigenlijk zou ik deze keer mijn vrouw moeten schrijven. Om haar te bedanken voor wat zij allemaal doet. De verbouwingen, de kinderen en dan ook nog eens voltijds werken: zij doet het allemaal. Dat is verre van evident, besef ik!”