Sofie Merckx, de fractieleider van PVDA, schiet met scherp op de nieuwe staatssecretaris van begroting: “Dé vraag is: wie zal dit allemaal betalen?”

BRUSSEL – “Nu zitten de miljardairs zelfs ín de regering.” Sofie Merckx schiet met scherp op kersvers staatssecretaris Alexia Bertrand. “Het neigt naar belangenvermenging.” Merckx is de fractieleider van de radicaal linkse PVDA. Een vrouw met impact dus. Een stamboekcommunist ook, want vader Kris lag mee aan de basis van de partij. Hoog tijd voor een pittige kennismaking. Thema’s die ook aan bod komen: Stalin en Mao, de macht van Engie en handen schudden met Vlaams Belangers.

Donderdagvoormiddag, het federaal parlement. De troosteloze overwinning van de Rode Duivels zindert nog na. Ja, ook Sofie Merckx heeft gekeken. “Thuis, met mijn zoon. Een gezellig moment, dat wel. Maar het WK is helaas geen feest zoals vorige keren. Ik ben geen voorstander van een boycot, maar ik vind wel dat de FIFA stevige schadevergoedingen moet betalen aan de getroffen arbeiders. Dat is ook de eis van de vakbonden en Amnesty International.”

Sofie Merckx is een enthousiaste vrouw die vanuit het hart spreekt. Ze heeft één krantenartikel op haar tafel liggen: een stuk over de grote winsten van de bedrijven. Omdat ze zeker niet zou vergeten dit te vermelden. De Antwerpse, die in Charleroi woont, volgde begin dit jaar Raoul Hedebouw op als fractieleider in het federaal parlement. Haar strepen heeft ze vooral buiten de politiek verdiend, als dokter voor Geneeskunde voor het Volk.

Vindt u het niet wrang om te supporteren voor enkele multinationals die hun weinige belastingen liefst in Luxemburg betalen?

“Dat is zeker geen fijne vaststelling. Maar het zijn niet de voetballers die het grote probleem zijn, wel de échte multinationals die belastingen ontduiken. Daar ligt onze focus. (fijntjes) En trouwens, voetballers dóen tenminste iets: ze lopen achter een bal. Aandeelhouders doen niets.”

Uw familienaam doet eerder aan wielrennen denken. Bent u familie van Eddy?

“Die vraag krijg ik dikwijls. (lacht) Als je ver teruggaat in onze stamboom, dan komen we elkaar tegen, maar we zijn geen dichte familie. Wij zijn van de tak van het Waasland, terwijl Eddy van het Brusselse is. Mijn pa heeft hem wel eens een brief geschreven met als kop ‘beste neef’. Hij kreeg een gelijkaardige brief terug. (lacht) ”

Over naar de politieke actualiteit: vindt u dat Eva De Bleeker (Open VLD) terecht ontslag heeft genomen als staatssecretaris van Begroting?

“ (blaast) Neen, zij sprak wellicht meer de waarheid dan de premier. En wie komt er in haar plaats? Alexia Bertrand, een miljardair. Dat is geen vooruitgang. Het gaat voor mij niet over personen. Dé vraag is: wie zal dit allemaal betalen? De staatskas kleurt bloedrood. De regering wil nu de btw-verlaging op energie compenseren met een accijnsverhoging. (windt zich op) Allee komaan, dat is vestzak-broekzak, hè. Het zijn wéér de gewone mensen die moeten betalen. (toont het krantenartikel) Onze 5.000 grootste bedrijven hebben vorig jaar 36 miljard euro winst gemaakt. Het is naar hén dat we moeten kijken.”

U wil nieuwe inkomsten, maar de Europese Commissie wijt onze dramatische begroting vooral aan hoge uitgaven zoals de loonindex en de gulle energiesteun.

“ (pikt in) Ik ga helemaal niet akkoord met de liberale visie van de Commissie. Wie is schuldig aan het gat in onze begroting? De liberalen, hè. Zij zijn al jaren aan de macht. Dat de vorige regering een gat in de begroting sloeg door de belastingen van de bedrijven te verlagen, dat vond de Commissie oké. Maar als de gewone mensen steun krijgen, dan is het altijd te veel. En wie komt er nu aan de macht? Alexia Bertrand, een typische liberaal. Zij is de dochter van Luc Bertrand, van de holding Ackermans & van Haaren. Hij bezit het negentiende grootste fortuin van België. En zo zitten de miljardairs nu zelfs ín de regering.”

Zou u niet voorzichtig moeten zijn om iemand af te rekenen op zijn of haar vader? Uw vader dweepte ooit met de Chinese dictator Mao.

“Ik reken haar niet af op haar vader. Ik zeg wie zij is. Zij was tot vorige week bestuurder van Ackermans & van Haaren. Dat neigt naar belangenvermenging. Zij heeft trouwens ook de effectentaks mee onderhandeld toen ze op het kabinet van Didier Reynders (MR) werkte. Dat is een taks voor mensen met een effectenrekening. Maar de échte rijken, zoals Bertrand, hebben aandelen op naam, dus zij ontsnappen aan deze taks. Dat is belangenvermenging, en daar heb ik problemen mee.”

Maar is zij wel een miljardair, zoals u beweert?

“ (aarzelend) Haar vader is een miljardair. Of zij dat ook is, weet ik niet.”

Is het trouwens een zonde om miljardair te zijn?

“Neen, totaal niet. Maar wij willen wel dat deze mensen een eerlijke bijdrage doen. Dat gebeurt vandaag niet, en daar zal met haar geen verandering in komen.”

Dat uw vader sympathieën had voor Mao en zelfs voor Stalin, zegt dat iets over u?

“ (wikt haar woorden) Neen, ik neem daar geen voorbeeld aan. De partij heeft in 2008 ook afstand genomen van deze regimes en de slechte kanten veroordeeld. Maar ik heb toch vooral veel respect voor wat mijn vader gedaan heeft en voor wie hij is. Hij heeft Geneeskunde voor het Volk op de kaart gezet, ondanks alle weerstand. Vandaag hebben we elf groepspraktijken over het hele land en maar liefst 25.000 patiënten. Daar ben ik ongelooflijk fier op. (stil) Maar niet op de sympathieën voor Mao en Stalin, neen. Al moet je dat ook in de geest van die tijd zien, vind ik.”

Uw vader was niet de enige met deze sympathieën in de partij. Toch heeft het u niet weerhouden om lid te worden.

“Ergens niet, neen, dat klopt. Ik vond het wel belangrijk dat we die modellen afzweerden. En dat niet alleen. We moesten ook af van het beeld van een partij die het eens allemaal zou zeggen. Ik was daarom heel enthousiast over de vernieuwingsoperatie van Peter Mertens. Hij kwam met concrete voorstellen naar buiten. Dat was nodig om een breder publiek te bereiken.”

Een vraag die ambetant ligt in uw partij: was Stalin een massamoordenaar?

“Jawel, de mensenrechten zijn zwaar geschonden onder zijn regime. Dus ja, hij was dat. Maar ik wil niet zwart-wit kijken naar deze geschiedenis. Dat het nazisme is verslagen, is ook dankzij de Sovjet-Unie. Dat mag ook gezegd worden.”

Klinkt dat niet een beetje zoals ‘Hitler heeft ook goede dingen gedaan’?

“ (windt zich op) Komaan, je kan die twee figuren toch niet vergelijken? Er is een groot verschil tussen het fascisme en het communisme. Het communisme heeft goede dingen gerealiseerd. Zie de gratis gezondheidszorg in Cuba. Dat vind ik niet terug in het nazisme, hoor. Ik wil daarom met nuance kijken naar deze experimenten.”

Oké, terug naar uw verhaal. U bent geboren en getogen in Hoboken. Waarom bent u na uw studies naar Charleroi verhuisd?

“Omdat ik daar dokter kon worden. Aanvankelijk was het de bedoeling om daar twee jaar te blijven, maar intussen zit ik daar 25 jaar. (lacht) In Antwerpen, en zelfs op de universiteit, was ik vooral ‘dochter van’. Ik ben fier op mijn vader, maar ik wou niet voortdurend met hem vergeleken worden. Ik wou mijn eigen weg zoeken, vandaar de verhuizing. Het is trouwens daar, in mijn praktijk, dat mijn politiek engagement écht gegroeid is. Als dokter word je elke dag geconfronteerd met onrecht.”

Hebt u nog tijd voor uw praktijk?

“Jawel, de maandag. Mijn politieke week begint pas op dinsdag. Ik vind het belangrijk om patiënten te blijven zien. Ik wil niet opgeslorpt worden door de bubbel van de Wetstraat.”

Wat is de filosofie achter Geneeskunde voor het Volk?

“ (op dreef) Dat gezondheid een basisrecht is: dat is het fundament. Er mag geen enkele drempel zijn om zorg te krijgen. Wij bieden daarom gratis zorg aan. Dat betekent dat we geen geld vragen bovenop het bedrag dat door de sociale zekerheid betaald wordt. Onze praktijken zijn eigenlijk medische huizen, waar mensen gratis zorg krijgen van dokters, verplegers, psychologen, sociaal assistenten, enzovoort. Bovendien willen we maatschappelijk geëngageerd zijn, omdat veel ziektes een maatschappelijke oorzaak hebben. Vandaar de nauwe link met de PVDA. Als we de vele burn-outs ten gronde willen aanpakken, dan moeten we naar de politiek kijken. Het is ook daarom dat ik zelf de stap heb gezet.”

Vindt u een partner in minister Frank Vandenbroucke (Vooruit)?

“ (blaast) Er zijn verschillende Vandenbrouckes. De Vandenbroucke die sancties oplegt aan zieke werknemers, is geen partner. De Vandenbroucke die de erelonen van de artsen wil bevriezen, is wel een partner. Het is ook goed dat hij de ziekenhuisfinanciering hervormt en komaf wil maken met de prestatiegeneeskunde. Hij heeft alleszins meer visie dan zijn voorganger Maggie De Block (Open VLD).”

U bent bijna één jaar fractieleider. Wat is uw grootste kritiek op de regering?

“De aanpak van de energiecrisis. Wie is vandaag de baas? Engie. De regering is bang van Engie. Dat is onbegrijpelijk. Wij zeggen: blokkeer de energieprijzen zoals ook andere landen doen. Dan pak je het probleem tenminste bij de wortel aan, want het zijn deze prijzen die de inflatie aansturen. Ik zie nu dat Europa pleit voor een plafond van 275 euro per megawattuur. Dat is belachelijk hoog. Wij eisen een blokkering op 70 euro. Als je dat doet, dan moet je geen cheques meer uitdelen.”

Is uw bedrag niet belachelijk laag? Welke producent zal aan die prijs verkopen?

“ (afgemeten) Wie in ons land energie produceert, zoals Engie, die moeten we verplichten om aan die prijs te verkopen. Een overheid kan dat, hoor. En neen, die prijs is niet belachelijk laag. Twee jaar geleden bedroeg de gasprijs amper 20 euro. En wat de ingevoerde energie betreft: deze prijzen moeten we compenseren met de inkomsten van een overwinsttaks. Alleen zo kunnen we de macht van de grote bedrijven breken en weer zelf controle krijgen over een belangrijk domein zoals energie. Dat is ook wat de vakbonden vragen. (even stil) Ik heb het interview met Conner Rousseau (Vooruit) in uw krant gelezen. Het is onbegrijpelijk dat hij de vakbonden op de vingers tikt. Denkt hij echt dat zij zomaar staken? Néén, ze staken omdat ze een ander beleid willen.”

Als u wil mee besturen in 2024, dan zal u de socialisten nodig hebben. Zou u met hen kunnen besturen?

“Jawel. Op voorwaarde dat ze een links beleid willen voeren. De vraag is vooral of zij met ons willen besturen. Ik zie dat Rousseau naar N-VA loert. Ik hoor zelfs zeggen dat er al een voorakkoord zou zijn. Ik vind dat heel spijtig. Ik begrijp ook niet waarom een linkse partij eerst naar rechts kijkt. Geen enkele arbeider zal beter worden van de splitsing van de sociale zekerheid, hoor. (benadrukt) Geen énkele.”

Is het niet zo dat in Wallonië vooral de angst leeft dat België na 2024 zal splitsen?

“Veel mensen zijn bang voor de opkomst van rechts in Vlaanderen. Als N-VA en Vlaams Belang samen een meerderheid behalen, dan beseffen we wat de gevolgen kunnen zijn. Maar volgens mij is dat niet het meest realistische scenario. Ik denk dat N-VA liever een groot akkoord wil met de socialisten. Dat is volgens mij het grootste gevaar, juist omdat het realistisch is. En dat zou écht geen goede zaak zijn voor de werkende klasse. Ik wil Conner Rousseau oproepen om hier eens goed over na te denken.”

Laatste ding: waarom wou u enkele maanden geleden niet met Vlaams Belang-kopstuk Chris Janssens in debat gaan voor deze krant?

“Dit is mijn eerste grote interview in Vlaanderen. Ik wou niet meteen in de framing vervallen van PVDA versus Vlaams Belang. Vlaams Belang is een extreme partij, PVDA niet. Zij hebben totaal geen respect voor de mensenrechten.”

Is de echte reden niet dat uw Waalse achterban het niet zou pikken?

“Het ligt zeker gevoeliger in Wallonië. Maar we moeten ook erkennen dat het in Vlaanderen geen zin meer heeft om Vlaams Belang dood te zwijgen.”

Dus een volgende keer zegt u ja?

“Dat moet zeker kunnen. Ook in de Kamer ga ik in debat met hen. Ik wil de mensen wijzen op hun échte standpunten. Als het over sociaaleconomisch beleid gaat, dan verdedigen zij niet de werkende klasse, maar het kapitaal.”

Geeft u eigenlijk een hand aan Vlaams Belangers?

“Als ik het kan vermijden, dan vermijd ik het. Maar goed: ik zeg wel goeiedag, hoor. Ik ben een beleefde vrouw. Het zijn ook niet allemaal onsympathieke monsters. Maar het zullen nooit mijn vrienden worden.”