Bart Tommelein (Open VLD) en Eline De Munck (Odette Lunettes): “De rauwe taal doet me soms rillen.” “Ik begrijp u volledig.”

Hij, Bart Tommelein, arriveert stipt op tijd, in donkerblauw pak en stijve das. Zij, Eline De Munck, arriveert twintig minuten later, frivool gekleed, wit bloemenjurkje. Hij, een doordachte prater, is politicus, zij, veeleer een flapuit, is onderneemster. Een frisse cocktail, zo zal blijken, voor een terugblik op 2018 in villa Roularta.

Eén iets hebben ze zeker gemeen, ze kunnen verdómd goed hun product verkopen. Hij, de politiek, en zijn standpunten. Zij, haar brillen, de Odette Lunettes. Hoe dat gaat? Wel, zo klonk hun kennismaking. “Ik heb de premier dit jaar een Odette kunnen aansmeren.” “Ik was daarbij. Dat was op een VOKA-bijeenkomst.” “En jij, draag jij mijn brillen? Heb je trouwens een Belgisch kostuum aan? Dat zou toch moeten. Je bent minister.” “Mijn kostuum komt van mijn Oostendse couturier. Ik steun áltijd de lokale economie. Dat kan een reden zijn om een bril van jou te kopen.” “Ook Oostendse handelaars verkopen de Odette, hoor.” “Oké, deal. Ik ga eens kijken. Maar dan moet jij mij advies geven over het montuur.” Of hoe de economie draait.

Dit is hun eerste gesprek samen, hoewel ze elkaar al meer dan eens tegen het lijf liepen. De Munck was zelfs eens presentatrice van een Open VLD-congres. “Waarom vroegen ze mij eigenlijk? Ik vond dat héél bizar. (plots aan Margot Neyskens, woordvoerder van Tommelein, red.) Tof dat jij ook aan tafel zit. Een woordvoerder is héél belangrijk. Jij doet toch al zijn werk, hè? (lacht)” Tommelein, met een knipoog: “Ik ga dat niet ontkennen.”

Dertig jaar en een bloeiend bedrijf leiden, is dat de natte droom van elke liberaal?
Tommelein: Zó ver zou ik niet gaan. Wat Eline doet, is wel héél lovenswaardig. Had ik dat ook maar gedaan, denk ik soms. Al heb ik geen spijt. Een zelfstandige neemt grote risico’s én kan teleurstellingen meemaken. Ik heb daar veel respect voor.

De Munck: Dit is eigenlijk een uit de hand gelopen grap. Maar het sloeg aan. Vandaag verkopen we in Nederland, Engeland, Frankrijk, Zuid-Korea en Macau. Dit weegt wel zwaarder dan gedacht. Ondernemen is heftig. Ik ben altijd bezig. En alles kost zoveel geld.

“Je kan De Wever een sluw man vinden, een briljant man, maar niemand vindt dat een leuk man.” (Bart Tommelein)

Volgt u de politiek?
De Munck: Een ondernemer moet wel. Maar ik moet toegeven dat ik vaak geen tijd heb, en vooral geen goesting. (blaast) Wat een heksenketel is dat, de laatste weken.

De politiek zou beter te werk gaan als een onderneming.
Tommelein: Daarin ga ik u toch corrigeren. Ik ken beide werelden vrij goed. Je kan die niet vergelijken. De politiek heeft eigen wetmatigheden. Het politieke spel is één daarvan. Bruno Tobback zei ooit dat hij wist hoe hij het klimaat kon redden, maar dat hij nooit herkozen zou raken mocht hij dat doen. Een politicus moet nu eenmaal rekening houden met zijn kiezers.

De Munck: Mja. (twijfelend) De politiek gaat toch vooral over leuke figuren, en minder over ideeën. Ze willen ook leuk gevonden worden. Waarom zitten die anders in De Slimste Mens?

Tommelein: Ik denk niet dat ‘leuk’ het juiste woord is. Je kan Bart De Wever een sluw man vinden, zelfs een briljant man, maar niemand vindt dat een leuk man. Natuurlijk laten kiezers zich al eens leiden door perceptie. Maar ik zie linkse mensen niet voor rechtse figuren stemmen, al zijn die leuk. Nu, ik moet toegeven dat ik óók soms afhaak. Ik heb de voorbije weken ook gedacht: waar zijn we nu mee bezig?

“De opwarming is een feit. Als de voorspellingen uitkomen, worden wij vluchtelingen.” (Eline De Munck)

Dit is uw voorlaatste dag als minister. Hoe voelt dat?
Tommelein: Dubbel. Ik was héél graag minister. Ik mag ook zeggen dat ik resultaten heb geboekt. Belastingen zijn verlaagd. Mijn verhaal over hernieuwbare energie is aangekomen. Maar Oostende is de stad waar ik geboren en getogen ben. Als je daar burgemeester kan worden, dan doe je dat.

De Munck: Ik zou daar nooit kunnen wonen. Ik ben niet voor de zee. Je haar wordt daar meteen vettig.

Tommelein (lacht): Meen je dat nu? Mijn woordvoerder zei net hetzelfde toen ik haar vroeg of ze mee wou verhuizen. En als je moet kiezen aan de kust?

De Munck: Dan wel Oostende. Ik vind dat een fantastische stad. Ik hou van de grandeur, het Thermae Place, het Kursaal. Het is ook op toeristisch vlak een vooruitstrevende stad. Zet dat maar verder.

Tommelein (knikt): Die positieve vibe wil ik behouden. Maar ik wil ook inzetten op de werkpunten, zoals het wantrouwen tussen mensen en de hoge eenzaamheidsgraad.

De Munck (pikt in): Dat heeft dus ook te maken met die zee, hè. De oneindigheid daarvan werkt eenzaamheid in de hand.

Klimaat was misschien wel hét thema dit jaar. Wie ligt daarvan wakker?
De Munck (snel): Ik. En ik niet alleen. Hoeveel mensen zijn op straat gekomen op die klimaatmars (65.000 à 75.000, red)? Vergelijk dat met die mars tegen Marrakesh (5.000 à 6.000, red). Dan weet je waar de belangen van de mensen écht liggen.

Tommelein: Daar ben ik het niet mee eens. Wie belang hecht aan het klimaat, is vaak een geëngageerd iemand. Ik lig daar ook wakker van. Was ik geen minister, dan liep ik ook mee. Ik was trouwens niet gelukkig met de aanwezigheid van Marghem daar (MR, federaal minister van Leefmilieu, red).

De Munck: Dat viel mij ook op. Dat kan toch écht niet?

Tommelein: Schandalig vond ik dat. (feller) Eerst jezelf profileren op een mars tegen jouw beleid, dan je collega’s schofferen, de dag nadien een privéjet nemen naar de klimaattop en dat ook nog eens fier op sociale media zwieren. En ze ziet nog steeds niet in wat ze verkeerd gedaan heeft. Ik ga op uw vergelijking terugkomen. Evenveel mensen zijn bezorgd om migratie, denk ik. Maar dat uit zich niet in eenzelfde engagement. De mensen die betoogden tegen het migratiepact, hebben geen antwoorden op het probleem. Dat was anders op de klimaatmars.

“Wat me aangenaam verrast, is dat jij kan luisteren. Veel politici kunnen dat niet.” (Eline De Munck)

Experts stellen dat onze klimaatplannen ‘too little, too late’ zijn. Wie volgt dat doemdenken?
Tommelein: Ik niet. We moeten wel een stevig tandje bijsteken. Maar we moeten dat niet doen door elkaar te willen overtroeven. Die klimaatdoelstellingen zijn moeilijker te halen voor een klein, geïndustrialiseerd land als België dan voor pakweg Duitsland.

De Munck: Maar dat verandert niets aan die opwarming. Die is een feit. En hoeveel meter ligt België boven het zeeniveau? Eén, twee? Als die voorspellingen uitkomen, worden wij straks de vluchtelingen. Dat doemdenken heeft één voordeel: iedereen wordt zich bewust van de ernst van de situatie.

Tommelein: Je moet de mensen meekrijgen in dat verhaal. Dat heb ik de voorbije jaren als minister willen doen. Wie investeert in zonnepanelen, zal geld verdienen. Dat is de spaarboek van vroeger. Hetzelfde voor betere isolatie, voor minder autogebruik.

De Munck: Maar als ik de trein neem naar Londen, dan kost mij dat drie keer zoveel dan het vliegtuig. Dat kan toch niet?

Tommelein: Akkoord. Maar is het vliegtuig te goedkoop of de trein te duur? De twee zullen wel waarheid zijn. Je moet mensen niet altijd verplichten, maar stimuleren om hun gedrag aan te passen. Dat zal ook lukken. Wie had tien jaar geleden gedacht dat iedereen een smartphone zou hebben? Innovatie helpt ons vooruit.

De Munck: Ik ben een groot voorstander van Poppy (autodeelconcept in Antwerpen, red). Je pikt ergens een auto op, je rijdt waar je wil, en je laat die daar staan. Je betaalt per minuut. Of Cambio. Maar voor wie buiten de stad woont, is dat wel onbetaalbaar.

Iets anders. Wat heeft u het voorbije jaar triest gemaakt?
De Munck: De media die steeds weer schandpaalfiguren zoeken. Ik denk aan Bart De Pauw in #MeToo of Bart Vertenten in het voetbalschandaal. Die mensen moeten natuurlijk gestraft worden. Maar ik vind het onrechtvaardig dat zij álle lasten moeten dragen van schandalen waarvoor veel mensen schuldig zijn.

Tommelein: Hoge bomen vangen veel wind. Wat mij écht triest maakt, en zelfs moedeloos, is de toenemende polarisering. Wij hebben het al bij al niet slecht in dit land. Andere mensen moeten hun land ontvluchten voor oorlog of miserie. Dat wij hen soms niet meer als mensen beschouwen, (aarzelend) dat doet me denken aan de jaren dertig. Mij bekruipt een héél ongemakkelijk gevoel hierbij. Je kan natuurlijk niet alle leed van de wereld opvangen. Je mag streng zijn, maar je moet humaan blijven. De rauwheid van de taal doet me soms rillen.

Naar wie kijkt u?
Tommelein: Zeker naar Vlaams Belang. Maar ook naar sommige figuren van N-VA. De boodschappen die Theo Francken de wereld instuurt … (even stil) Ik kan niet tegen vreemdelingenhaat, écht niet.

De Munck: Ik begrijp u volledig. Eerst Marrakesh zelf goedkeuren, daarna terugkomen daarop en vervolgens een campagne lanceren waarin staat dat iedereen hier binnenkort met een boerka zal rondlopen. (feller) Dat staat helemaal niet in dat pact. Dat zijn leugens.

Tommelein: Die campagne was inderdaad een schande. Ik heb vier jaar goed samengewerkt met N-VA, maar de laatste weken is die partij zich héél rechts gaan opstellen.

De Munck: Dat is niet alleen de laatste weken, hè. En waarom versterken de media die leugens? Mensen die onvoldoende op de hoogte zijn, gaan dat voor waar aanzien.

Tommelein: Dat gaat ook over sociale media, hè.

“Wat mij moedeloos maakt, is de toenemende polarisering. Dat doet me denken aan de jaren dertig.” (Bart Tommelein)

Die domineerden ook het nieuws. Is dat een gevaarlijke trend?
De Munck: Dat is geen trend. Dat is de nieuwe realiteit. Is dat gevaarlijk? (blaast) Ik vind het vooral moeilijk te vatten waar dit naartoe gaat. Ik gebruik sociale media als visitekaartje. Ik wil daarop mijn brillen promoten, die in de markt zetten als fashion brand. Maar ik ben me zeer bewust van de leegheid daarvan.

Tommelein: Je mag dat toch niet onderschatten. Dat kan een gevaar worden voor onze samenleving. Onlangs riep een Franse rapper op tot rellen in Brussel. Dat is hem ook gelukt. Sociale media moeten minstens de regels volgen.

De Munck: Weet je wat volgens mij gevaarlijk is? Dat je je geluk gaat laten bepalen door je aantal volgers. Ik waak erover dat mij dat niet overkomt. Toen ik voor televisie werkte, betrapte ik mezelf erop veel bezig te zijn met mijn imago. Hoe vaak word ik herkend? Hoeveel mensen vinden mij leuk? Daar wou ik van verlost geraken. Veel mensen kopen zelfs volgers voor hun sociale media. Dat ga ik niet doen.

Tommelein: Dat heeft inderdaad iets manipulatief.

De Munck: Volg jij mij trouwens? (lacht)

Tommelein: Ik heb dat gecheckt vóór dit gesprek, en ik bleek je inderdaad te volgen. En jij?

De Munck: Oei, neen. Ik ga dat subiet doen. (lacht)

Wat heeft u het voorbije jaar blij gemaakt?
De Munck: De aandacht voor geestelijke gezondheidszorg. Ik heb een voorstelling gemaakt over zelfdoding voor de organisatie Te Gek!? We zijn daarmee Vlaanderen rondgetrokken. Ik heb zóveel warme reacties gekregen. Mensen zeiden dat ze steun vonden in onze voorstelling. Dat heeft me oprecht blij gemaakt.

Waarom wou u dat doen?
De Munck: Voor mijn mama in de eerste plaats, een heel sterke vrouw. Haar mama heeft zelfmoord gepleegd toen zij vijftien was. Ik heb mijn oma dus nooit gekend. Maar zelfdoding heeft ook generaties later nog impact. Toen ik vijftien werd, kreeg mijn mama het moeilijk. Hoe moest ze mij vanaf nu gaan opvoeden? Zij had geen voorbeeld meer. (even stil) Maar die voorstelling was niet over mijn situatie, hoor. We wilden iets brengen voor alle mensen die zoiets meemaken. Je mag je slecht voelen, was onze boodschap. Dat is een teken van sterkte. Zelfdoding blijft echter taboe. Wist je dat elke dag drie Vlamingen zelfmoord plegen? Dat is ongelooflijk veel.

Tommelein: Dat wordt voor mij als burgemeester een aandachtspunt. Je kan dit niet oplossen. Maar je kan wel iets doen. Ik ga hard inzetten op sociale cohesie.

De Munck: Dat is ontzettend belangrijk. Mensen moeten een vangnet hebben. Wie fysiek lijdt, gaat naar de dokter. Maar wie mentaal lijdt, vindt vaak geen aanspreekpunt. Een therapeut is ook ontzettend duur.

Wat heeft u blij gemaakt, meneer Tommelein?
Tommelein: Ik kan veel noemen, maar bovenaan staat de geboorte van mijn eerste kleinkind. Dat zet me weliswaar ongewild in de derde generatie, maar doet me ook nadenken over wat écht belangrijk is in dit leven: mijn kinderen en nu ook mijn kleinkind. Dat maakt je milder ook.

De Munck: Ik geloof dat zeker. Dat is de schoonheid van nieuw leven. Idem voor de dood. Ik heb even terug een vriend verloren. Dat doet me ook relativeren. Maar met een gezinsleven ben ik niet bezig. Toen het uit was met mijn vriend, heb ik wel even geworsteld. Wat zijn nu mijn prioriteiten in dit leven? Maar ik was daar snel klaar mee. Mijn bedrijf, dát is vandaag mijn leven. Dat zal niet altijd zo zijn, maar nu wel. Al wat ik wil, is world domination. (Tommelein lacht luid)

Zou zij op een Open VLD-lijst kunnen staan?
Tommelein: Absoluut. Hoe ze denkt en leeft, leunt nauw aan tegen het liberalisme.

De Munck: Philippe De Backer heeft mij eens gebeld. (lacht) Maar als ondernemer lijkt het mij niet verstandig om aan politiek te doen.

Tommelein: Zou ik jou kunnen overtuigen?

De Munck: Ik vind veel politici intimiderend, en niet in positieve zin. Ik heb me hier ook geïntimideerd gevoeld, maar vooral omdat jij veel weet. Wat me aangenaam verrast, is dat jij kan luisteren. Veel politici kunnen dat niet. Dat zou me kunnen overtuigen. (knipoogt)

Tommelein: Wie drie dochters heeft van jouw leeftijd, leert wel te luisteren. (lacht)

(foto’s Stefaan Beel)