VRT-journalist Tom Van de Weghe blik vooruit op de presidentsverkiezingen in een diep verdeeld land: “We zitten met twee Amerika’s die niks meer van elkaar verdragen”

WASHINGTON Dinsdag vinden in de Verenigde Staten de presidentsverkiezingen plaats. Het verschil in persoonlijkheid en visie tussen de twee kandidaten is een afspiegeling van een diep verdeeld land. Wordt Joe Biden de nieuwe president? De Democraat ligt in de peilingen voor op Donald Trump, maar de geschiedenis leert dat voorzichtigheid geboden is. “Met Biden als president zal Amerika weer de leidende rol in de wereld willen spelen”, zegt VRT-journalist Tom Van de Weghe die vier jaar Amerika-correspondent was en gespecialiseerd is in geopolitiek. Hij is momenteel in de Verenigde Staten waar hij de verkiezingen volgt vanuit het Bidenkamp. “Mogelijk is het weken of zelfs maanden wachten voor we de verkiezingsuitslag kennen.”

Wat zijn voor jou in een notendop de sterktes en zwaktes van beide kandidaten?

Biden heeft al een gigantische politieke carrière achter de rug. Wat opvalt, is dat hij nooit opgeeft, ondanks persoonlijke tegenslagen. Hij is ook de verpersoonlijking van empathie. Hij leeft echt mee met de mensen die hij ontmoet en dat is zijn grote sterkte. Zeker op een moment dat Amerika zo afziet met al meer dan 220.000 coronadoden. De zwakte van Biden is zijn leeftijd. Hij is 77 en nog vrij sterk, maar hij geeft soms een trage en vermoeide indruk. Trump is een vechter, maar hij is onvoorspelbaar en wispelturig. Het positivisme dat hij altijd aan de dag legt, blijkt nu niet echt te werken. Hij blijft corona ontkennen, volgens hem is het probleem bijna opgelost, maar de mensen geloven hem niet meer. Trump realiseerde wel een en ander. Economisch kon hij, tot aan de start van de coronacrisis, wel een goed bilan voorleggen. Maar niet alles wat hij beloofd heeft, is gelukt, denk maar aan het ontwapenen van Noord-Korea.

Hoe sterk zal corona de uitslag van de verkiezingen bepalen?

Het zal allesbepalend zijn. Biden heeft het al gezegd: we moeten niet leren leven met corona, we moeten een sterk plan hebben om hier uit te geraken. En zo’n plan heeft Trump niet. Hij valt voortdurend de wetenschap aan en dat speelt in zijn nadeel. Deze pandemie heeft natuurlijk ook grote gevolgen voor de economie. En een virus houdt geen rekening met mooie beloftes van politici. Trump verliest met zijn losse aanpak veel aanhang onder de meer gematigde Republikeinen. En de nieuwe opflakkering van het virus die wij nu in Europa meemaken, is volop onderweg in Amerika.

Het verschil in persoonlijkheid en visie tussen de twee presidentskandidaten weerspiegelt zich ook in de Amerikaanse samenleving. Het land is al jaren diep verdeeld.

Dat klopt. En het beleid dat Trump voert, heeft de contrasten nog veel groter gemaakt. De rijken zijn rijker geworden en de armen zijn misschien ietsje minder arm, maar het verschil blijft gigantisch. Trump heeft heel veel geld uitgedeeld, onder meer via belastingkortingen, maar dat zijn allemaal maar tijdelijke maatregelen geweest. Hij heeft wel veel jobs gecreëerd, maar die zijn grotendeels teruggedraaid door de pandemie. We zitten nu echt in een hyper-gepolariseerd land. Tot vorige zomer woonde ik in Californië, waar ik zag hoe zelfs hoogopgeleide Amerikanen enorm geradicaliseerd zijn. Enkele van mijn studiegenoten waren niet meer voor enige discussie te vinden, omdat ze een andere mening gewoonweg niet meer aanvaarden. Daar staan we in België eigenlijk te weinig bij stil. Neem nu Black Lives Matter : Trump heeft de harde aanpak van de politie nog versterkt met alle gevolgen van dien. Je zit echt met twee Amerika’s die niks meer van elkaar verdragen. Families worden vaak door die tweespalt in tweeën gereten.

Wat zullen de effecten van een nieuwe president zijn op wereldvlak?

Als Joe Biden president wordt, zal een deel van de wereld opgelucht ademhalen. Op zich willen de twee kandidaten allebei hetzelfde: een sterk Amerika. Het verschil is dat Trump zich daarvoor terugtrok van het wereldtoneel en focuste op Amerika zelf, waardoor andere grootmachten zoals China en Rusland vrij spel kregen. Met Biden als president zal Amerika weer de leidende rol in de wereld willen spelen en zullen Rusland en China weer op hun tellen mogen passen. Trump kon hard zijn tegen die landen, maar tegen Poetin en Xi Jinping als persoon was hij altijd heel lief. En die andere grootmacht Iran zal hopen dat er weer kan onderhandeld worden over een nucleair akkoord. Voor Europa zou het positief zijn als Biden wint, onder meer op het vlak van klimaat. De Democraat wil de VS immers klimaatneutraal maken tegen 2050.

Bij de vorige verkiezingen was er veel te doen rond inmenging uit het buitenland. Hoe sterk speelt dat deze keer?

We zien dat de laatste weken toch weer toenemen. Denk maar aan de e-mails van zoon Hunter Biden die gelekt werden in The New York Post . Zijn die mails echt? Heel wat voormalige chefs van inlichtingendiensten hebben al gezegd dat dit een schoolvoorbeeld is van hoe Rusland zich moeit met de verkiezingen. Je voelt dat de Russen veel geleerd hebben tegenover vier jaar geleden. Toen was het al snel duidelijk dat het om Russische streken ging, maar nu gaan ze veel subtieler te werk. Zo gebruiken ze meer interne Amerikaanse kanalen en plaatsen ze nepnieuws bij hooggeplaatste Amerikanen of bij journalisten. Er waren ook al pogingen vanuit Iran. Dit soort acties tast natuurlijk de legitimiteit van de verkiezingen aan. Het gevolg van vier jaar Trump is wel dat ze minder hard hun best moeten doen, want de president heeft zelf voortdurend nepnieuws verspreid.

Biden ligt voor in de peilingen, maar zou het kunnen dat de peilingen het net als in 2016 weer helemaal fout hebben?

In de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen van 2016 heb ik alle staten van de VS bezocht. Door met heel wat gewone Amerikanen te spreken, luidde mijn conclusie dat Trump de verkiezingen zou winnen. Het probleem met de nationale peilingen van 2016, die winst voor Hillary Clinton voorspelden, was dat er slecht gepeild was op lokaal niveau in de swing states . Daar hebben de peilingbureaus lessen uit getrokken. Zo bevraagt men nu ook laag opgeleide blanken, een groep die de vorige keer ondergewaardeerd was. Daardoor zijn de cijfers nu mogelijk juister. Bovendien zijn er ook veel minder twijfelende kiezers. Het zal voor Biden zaak zijn om zoveel mogelijk mensen enthousiast te maken om te gaan stemmen, want slechts een minderheid van de kiesgerechtigde Amerikanen stemt ook effectief. Zelfs Barack Obama wordt nu in stelling gebracht om de Democraten naar de stembus te lokken. Biden ligt een kleine 10 procent voor op Trump. Zelfs met een foutenmarge van 3 procent zou dat toch betekenen dat de Democraat wint.

Je bent voor VRT NWS momenteel in de Verenigde Staten. Wat is je opdracht?

Ik maak vooraf enkele reportages en volg de verkiezingsnacht vanuit het Bidenkamp. In 2012 stond ik in de verkiezingsnacht bij Mitt Romney toen hij verloor van Obama, in 2016 bracht ik verslag uit van bij Hillary Clinton die de duimen moest leggen tegen Donald Trump. Joe Biden is dus gewaarschuwd! (lacht) We houden rekening met serieuze vertragingen. Mocht Trump verliezen, zal hij er immers alles aan doen om de verkiezingsuitslag in vraag te stellen. Hij heeft zijn aanhangers nu al opgeroepen om de minste onregelmatigheid in een kiesbureau te melden. Dat zal zorgen voor een tsunami van klachten die het hele proces zal vertragen. Daardoor kan er weken en misschien zelfs maanden onzekerheid zijn over de uitslag. Het gevaar in zo’n vacuüm van onduidelijkheid is dat er volop nepnieuws de wereld in gestuurd zal worden. Dat kan voor spanningen zorgen, ook bij de bevolking die massaal over wapens beschikt. Ik heb alvast een traangasmasker en een steekvrije vest meegenomen, want het is een ontvlambare situatie, zoals we momenteel in Philadelphia zien.