Vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open VLD) blikt vooruit op een hete politieke herfst: “Wie een revolutie verwacht, zal bedrogen uitkomen”

“Het is money time . De komende twee weken zijn cruciaal voor de regering.” Vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open VLD) treedt uit de schaduw en zet het centendebat op scherp. De energieke liberaal wil “meerdere” miljarden besparen én hervormingen zien. Wij hebben een diepgaand gesprek met Q, ook over de hervormingstrein op justitie en de vreselijke ziekte die dementie heet.

Het was een bewogen zomer voor Vincent Van Quickenborne. Zijn vader, een gewaardeerd cardioloog in Kortrijk en omstreken, is begin deze maand gestorven na een lange lijdensweg. Dementie. “Mijn vader is als een kaars uitgedoofd. Op het einde was hij zo hard afgetakeld. Het was verschrikkelijk om te zien. ( stil ) Hij was zo’n fiere en intelligente man. Een echte pater familias . Hij heeft amper kunnen genieten van zijn pensioen. Hij is tien jaar geleden gestopt met werken. Hij was toen 65 jaar. Vlak daarna traden de eerste symptomen op.”

Van Quickenborne, doorgaans een man met olifantenvel, vertelt het met tranen in de ogen. “Dementie heeft één voordeel: het einde komt niet plots. Hij heeft twee weken op palliatieve zorgen gelegen. We hebben dus afscheid kunnen nemen. Wat ook mooi is: het overlijden van iemand brengt mensen dichter bij elkaar. De band met mijn broers en zussen is sterker geworden. We hebben een mooie uitvaart georganiseerd in de kerk. Ik heb ook zelf een tekst gelezen. Ik heb mijn moeder bedankt omdat ze al die jaren voor hem gezorgd heeft. ( krop in de keel ) Zij verdient een Nobelprijs voor moed en zelfopoffering. Wat een sterke vrouw.”

Uw partij zet euthanasie bij dementie weer op de agenda. Is dat ook belangrijk voor u persoonlijk?

“Ja. Maar dat is niet de drijfveer om het debat nu te voeren. Wij vinden al langer dat mensen moeten kunnen kiezen voor een waardig einde. Vandaag kunnen dementerenden dat niet. ( denkt na ) Ook mijn grootmoeder is op jongere leeftijd dement geworden. Het kan dus erfelijk zijn. Dus ja, het houdt mij bezig. Het is een vreselijke ziekte. Mijn vader is geëindigd als een hulpeloos iemand, hè. Ik ben daar ook bang voor.”

Was het moeilijk om de draad van de politiek weer op te pakken?

“Soms wel, soms niet. Soms doe je voort, soms krijg je tranen in de ogen. Zoals nu. ( zacht ) Ik herken trekken van hem in mijn kinderen. Dat is zo mooi. Het is een troost voor mij.”

En nu moet ik het over politiek hebben.

“( grijnst ) Doe maar. Geen probleem.”

Vivaldi viert komende week haar eerste verjaardag. Wat onthoudt u van het eerste jaar van de regering-De Croo?

“( plots weer energiek ) Daadkracht. We zijn vlak na onze start in een nieuwe coronagolf beland. We hebben moeilijke beslissingen dúrven nemen. Vandaag mogen we zeggen dat we het goed gedaan hebben. De ziekenhuizen hebben standgehouden. De doemberichten over faillissementen zijn niet uitgekomen. We hebben de gezonde bedrijven door de crisis gesleurd. De horeca draait weer volle bak. Ook de sterke vaccinatiecampagne is een bewijs van daadkracht, zeker in Vlaanderen. De politiek heeft getoond dat ze het verschil kan maken.”

Maar de beloofde grote hervormingen blijven uit.

“U bent te vroeg met uw oordeel. Het is pas nu dat corona van de voorgrond verdwijnt en dat onze focus kan verschuiven. De komende twee weken zijn cruciaal voor de regering. We staan voor de belangrijkste begrotingsopdracht. Er moet begin oktober een traject klaar liggen voor drie jaar. Het is dus money time . En dat is niet alles. Er moeten ook hervormingen beslist worden. Nú is het moment daarvoor.”

Wat is uw prioriteit?

“Ik kijk in de eerste plaats naar de arbeidsmarkt. De economie herneemt sneller dan verwacht. Overal in Vlaanderen is er een tekort aan arbeidskrachten. Aan de overkant van de taalgrens, in Moeskroen en Doornik bijvoorbeeld, loopt de werkloosheid op tot twintig procent. Werklozen koppelen aan vacatures wordt dé uitdaging. Ook het klimaat moet nu besproken worden.”

De pensioenhervorming is op de lange baan geschoven. Mag ik dat een klap noemen in het gezicht van de toekomstige generaties?

“Neen. Wat telt, is het resultaat op het einde van de rit. Er kómt een pensioenhervorming: het staat in het regeerakkoord. Dat is echter geen debat voor de komende twee weken. We doen eerst de begroting en de arbeidsmarkt, daarna in november energie en vervolgens de pensioenen.”

Toen u pensioenminister was, was op dag één al een grote hervorming beslist. Is dat geen betere methode?

“Dat kan, maar dat was deze keer onmogelijk door corona. Trouwens, de bevoegde minister ( Karine Lalieux, PS, red ) heeft een voorstel op tafel gelegd, met goede en minder goede elementen. Dat moet nog bediscussieerd worden. Het zou echter niet verstandig zijn om dat in de krant te doen. Ik wil wel waarschuwen: wie een revolutie verwacht, zal bedrogen uitkomen. Dat geldt voor pensioenen, maar ook voor begroting, arbeidsmarkt en andere hervormingen. Een centrumregering met zeven partijen moet altijd compromissen sluiten. We zullen belangrijke stappen vooruit zetten, maar het worden geen revolutionaire hervormingen.”

Is de kernuitstap van de baan, nu de Vlaamse regering geen gascentrales wil vergunnen?

“Dat wordt in november beslist. Ik kijk nuchter en onthecht naar dat debat. Er zijn twee scenario’s en die zijn even valabel. Ofwel een kernuitstap ofwel blijven de twee jongste centrales nog even open. Het zal afhangen van de bevoorradingszekerheid en de prijs.”

Economen luiden de alarmbel over de ontsporende begroting. Is dat terecht?

“( knikt ) Dat is de inzet van onze oefening. We moeten weer streven naar een maximaal tekort van drie procent. Dat is ook wat Europa vraagt. Nu, iedereen weet dat corona de oorzaak is van de ontsporing.”

Dat klopt niet. De ontsporing is ook een erfenis van de regering-Michel, waar uw partij in zat.

“( feller ) Ja, maar wat is er toen gebeurd? De regering is gevallen. De N-VA is eruit gestapt. Daarna zijn de zaken ontspoord, omdat we geen volwaardige regering hadden. Vandaag moeten we het tekort terugdringen. Het wordt dus geen discussie over miljoenen, wél over miljarden. We moeten meerdere miljarden besparen. We zullen dus iets moeten doen aan de inkomsten en de uitgaven.”

Ah zo. Zei uw partij niet dat de regering géén extra belastingen zou heffen?

“Elke regering doet wel iets op vlak van accijnzen en btw. Ook deze regering zal dat doen. Dat kan bijvoorbeeld op sigaretten en alcohol. En waarom zouden we wachten met de minimumbelasting voor grote bedrijven? We kunnen daar nu al werk van maken. Het is toch niet rechtvaardig dat sommige multinationals geen belastingen betalen? Let op: er zal ook aan uitgavenzijde iets moeten gebeuren. Er moet een evenwicht zijn. De overheid zal moeten besparen, maar we kunnen ook een inspanning vragen aan bijvoorbeeld ziekenfondsen. Dat lijkt me billijk.”

Dan zal u de PS moeten passeren. De Franstalige socialisten hebben geen zin in een besparingsronde.

“Ook de PS weet heel goed waar we aan toe zijn. Er moeten meerdere miljarden gevonden worden, dus er moet ook bespaard worden. Maar weet u: ik heb er alle vertrouwen in. De PS heeft het voorbije jaar bewezen dat ze compromissen kan sluiten. Het sociaal akkoord bijvoorbeeld. We zullen ook voor de begroting een goed evenwicht vinden.”

Wegen de spanningen tussen de PS en de MR op de regering?

“Neen, de sfeer in de regering is goed. Daarom ben ik optimistisch. Ik zit aan tafel met die mensen, ik voel de wil om te slagen. Het zijn vooral de partijvoorzitters die zich willen profileren. We weten intussen allemaal dat Georges-Louis Bouchez een agent-provocateur is. Hij beschouwt dat wellicht als een eretitel. ( lacht )”

Bouchez durft wel de liberale lijn scherp te stellen. Het valt op dat u als vicepremier vooral in de luwte blijft.

“Ik wil resultaten boeken. Dat is wat telt. Er is nog nooit een regering beter geworden van interne twisten. Er zijn bovendien al genoeg partijen die ballonnetjes oplaten. Ik hoef mij niet te profileren. Ik zeg mijn gedacht aan de regeringstafel.”

Het versterkt wel het beeld dat uw partij weinig in de pap te brokken heeft.

“( windt zich op ) Wij leveren toch de premier? Een uitstekende premier trouwens. En we zijn verantwoordelijk voor begroting en justitie. Dat zijn drie posten die álle partijen ons benijden. Wees maar zeker: de collega’s luisteren als Van Quickenborne spreekt.”

U hebt al meer gejuicht om vrijheidsbeperkingen, zoals de avondklok, dan om lastenverlagingen. Vindt u dat zelf niet wrang?

“( blaast ) Was het altijd makkelijk? Neen. Maar corona gaat over de gezondheid van de mensen. Dat staat voorop. Dankzij de maatregelen hebben we de mensen beschermd. ( op dreef ) Maar wij waren wel de eersten om de maatregelen te versoepelen, eens dat mogelijk was. Op het laatste overlegcomité heb ik samen met de Vlaamse regering gepleit om de mondmaskers zoveel mogelijk te schrappen.”

Zal er deze legislatuur ruimte zijn voor lastenverlagingen?

“We moeten de mensen geen rad voor de ogen draaien: een algemene lastenverlaging komt er niet. Er is daar geen financiële ruimte voor. We hebben wel al gerichte lastenverlagingen gedaan. De btw-verlaging voor de horeca en de bouw bijvoorbeeld: dat was heel belangrijk.”

Op justitie is de hervormingstrein wel vertrokken. Op welke realisatie bent u voorlopig meest fier?

“( resoluut ) De hervorming van het seksueel strafrecht. Ik heb zóveel getuigenissen gehoord van slachtoffers. Dat zijn verhalen die door merg en been gaan. Voortaan wordt verkrachting zwaarder gestraft én worden slachtoffers beter opgevangen. Ik hoop dat we hiermee de mensen perspectief geven. Onze visie op justitie is helder: het moet sneller, menselijker en straffer.”

U herhaalt die slogan dag na dag. Komt die uit uw koker?

“Ja. Ik heb die onder de douche bedacht. Echt waar. Dat is mijn creatiefste moment van de dag. ( lacht ) Ik wou in enkele woorden onze richting helder maken. Sneller, omdat justitie te traag werkt. Dat betekent digitalisering. Menselijker, omdat we slachtoffers niet langer in de kou laten staan. En straffer, omdat we een einde maken aan straffeloosheid.”

Vanaf december zullen alle straffen uitgevoerd worden, belooft u. Wat is uw toverformule?

“De detentiecentra. ( op dreef ) Dat zijn huizen waar twintig tot zestig gedetineerden begeleiding op maat krijgen. Er komen er vijftien deze legislatuur, waarvan de eerste nog dit jaar zal openen. Ik geloof daar sterk in. Al wie een straf krijgt van maximaal drie jaar, komt in aanmerking hiervoor. De intensieve begeleiding moet ook zorgen voor een daling van de recidive. Bovendien worden er volgend jaar twee nieuwe gevangenissen geopend, goed voor 1.600 nieuwe plaatsen.”

Criminologe Sonja Snacken vindt uw focus op strengere straffen fout. Iemand die de volle dertig jaar van zijn straf uitzit en vrijkomt, is een groter gevaar voor de maatschappij dan iemand die na twintig jaar vrijkomt onder voorwaarden, zegt zij in De Morgen . Volgt u haar niet?

“Vandaag heeft zij gelijk, want er is amper begeleiding voorzien in onze gevangenissen. Wij willen dat veranderen. Wie vrijkomt uit de gevangenis, en vergeet niet dat 99 procent dat vroeg of laat doet, moet een beter mens zijn. ( benadrukt ) En dat kán. Ik heb veel gevangenen gesproken. Ondanks hun vreselijke fouten hebben zij ook talenten. We moeten hen aansporen om die te benutten. Er komt daarom een nieuw soort cipier: de detentiebegeleider. Maar soms moet een maatschappij een signaal geven. Mevrouw Snacken sprak over partnerdoding. We voeren daar inderdaad strengere straffen in, want we zetten dat op dezelfde lijn als moord. Het valt niet te tolereren. We doen dat trouwens op voorstel van experten.”

Bent u streng genoeg voor geweld op agenten?

“Ja. We hebben zerotolerantie beloofd en we voeren dat ook uit. Geweld op politie wordt niet meer geseponeerd. Dat was vroeger anders. ( fel ) Vlaams Belang doet echter uitschijnen dat daders die een enkelband krijgen, vrijuit gaan. Dat is onzin. Wie een enkelband heeft bij voorlopige hechtenis, mag niet buitenkomen. Zij zitten dus 24 uur op 24 thuis in afwachting van het proces. Een verdachte riskeert zelfs tien jaar gevangenisstraf.”

Justitie is uw passie, voel ik. En zeggen dat u twee jaar geleden in deze krant zei dat u niet opnieuw minister zou worden. “Ze mogen zelfs bellen om premier te worden. Ik zeg neen.”

“( grijnst ) Ik weet het, ik weet het. Het was een moeilijke beslissing. Maar justitie is zó boeiend en de uitdaging is zo groot. Bovendien is er eindelijk extra geld vrijgemaakt voor het departement. We kunnen dus iets realiseren en echt het verschil maken voor de mensen. Deze kans kon ik niet laten liggen.”