Eminenties Hendrik Vuye en Eric Van Rompuy voorspellen de politieke toekomst: “Zes maanden stilstand, en dan nieuwe verkiezingen”

BRUSSEL – We zijn één week na de stembusslag die België op zijn kop zette. Vlaanderen kleurt rechts, Wallonië kleurt links. Waarom scoorde Vlaams Belang zo sterk? Heeft CD&V nog een toekomst? Gaan Bart De Wever en Elio Di Rupo samen in bad? Of is dit het einde van België? Twee eminenties geven de antwoorden, zonder blad voor de mond: Eric Van Rompuy en Hendrik Vuye. (foto Ivan Ruck)

We hebben afspraak ten huize-Van Rompuy in Sterrebeek, deelgemeente van Zaventem. Ik ben een kwartier te vroeg, evenals Vuye. De gastheer is net terug van de bakker. “Dat is nu mijn taak als kersvers gepensioneerde”, lacht de CD&V-coryfee. Van Rompuy nam zondag na een rijke carrière van veertig jaar afscheid van de politiek. Ook Vuye stelde zich niet langer verkiesbaar. Hij zag geen politieke toekomst meer, na de breuk met N-VA en het mislopen van een samenwerking met Jean-Marie Dedecker.

De begroeting is schalks. Ze rakelen anekdotes op. “Jij hebt nog eens om mijn ontslag gevraagd”, knipoogt Van Rompuy. “Dat moet in 2015 geweest zijn. Ik was toen voorzitter van de commissie Financiën. Jij was fractieleider voor N-VA. Ik had kritiek op het begrotingsbeleid van de regering.” Vuye protesteert. “Eric, mijn woorden niet verdraaien, hè. We zijn nog maar begonnen. (lacht) Ik vond je kritiek niet kunnen omdat je sprak als voorzitter van die commissie. Ik heb toen gezegd dat er voor die functie helaas geen intelligentietest moest afgelegd worden.” Ondanks dat akkefietje is de wederzijdse waardering groot. Vuye: “Eric is één van de weinige parlementsleden die zijn freedom of speech dúrft benutten.” Van Rompuy: “Hendrik was een intellectuele meerwaarde, zeker na zijn breuk met N-VA. Het parlement zal hem missen.”

Wie was zondagavond een blij man?

Van Rompuy: Ik niet. Ik was droevig. Zéér droevig. Ik had een daling verwacht, maar niet van dit niveau. Deze nederlaag komt even hard aan als Zwarte Zondag van 1991. De stijging van VB had ik niet zien aankomen. Die partij leek politiek dood, zeker door de schijnbare onaantastbaarheid van Theo Francken (N-VA). (zacht) Ik ben ontgoocheld, ja.

Vuye: Het Francken-effect is beperkt gebleven tot Vlaams-Brabant. En dan nog. Ik vraag me af of Vlaams-Brabant niet vooral tégen Dries Van Langenhove heeft gestemd. Die heeft slecht gescoord, hoor. Amper dertien procent. VB haalt overal meer. Had daar een andere figuur gestaan, dan had Francken verloren. Nu, ik had die winst van VB wél voorspeld. Ik had ook gedacht dat N-VA en Open VLD zouden verliezen. Ik had echter niet verwacht dat CD&V zóveel zou verliezen. Maar goed, Eric, alle regeringspartijen hebben klappen gekregen, hè.

Van Rompuy: Alle traditionele partijen in heel Europa. Dat is het politieke klimaat van vandaag. De polarisering is een wapen geworden. Wie daar minder in thuis is, krijgt klappen. De redelijkheid is het DNA van mijn partij. (droog) Krijg dat maar eens verkocht op Twitter. De N-VA bleef die tegenstellingen wél oppoken. Zuhal Demir die CD&V een moslimpartij noemt: verdedig u maar eens, hè. Die politieke stijl maakt het moeilijk voor mijn partij. Perceptie is belangrijker dan inhoud. Wij gaan dat moeten leren. Dat is een eerste les voor ons.

Vuye: De N-VA heeft nochtans óók verloren. Ik denk dat de partijen afgestraft zijn voor hun beleid. De regering-Michel was een kibbelkabinet. Ik heb geen enkele vicepremier het beleid écht weten verdedigen. Maar wellicht is CD&V inderdaad te braaf.

Van Rompuy: Als ik de N-VA durf aan te vallen, dan krijg ik meteen kritiek van mijn fractie. Wij moeten voor oplossingen kijken, zeggen ze dan.

Vuye: Dat is mij ook opgevallen op een debat over justitie. Koen Geens nam daar de schuld op zich voor de slechte toestand van de gevangenissen, wat niet eens zijn bevoegdheid was, maar die van Jan Jambon.

Eric Van Rompuy: “Ik zie de toekomst zeer somber in. De Wever aast op een ultieme clash.”

Ondanks alle klappen gaf geen enkele voorzitter zijn ontslag. Dat was ooit anders.

Vuye: Wouter Beke zegt toch dat hij zal stoppen?

Van Rompuy: Dat klopt. Ik trek de vergelijking met Zwarte Zondag. Mijn broer Herman was toen partijvoorzitter. Hij heeft ook zijn verantwoordelijkheid genomen, maar niet vooraleer de volgende regering op het spoor stond. Begrijp me niet verkeerd: niemand wijst Beke met de vinger. Maar na een nederlaag van deze omvang is een nieuwe voorzitter nodig. We gaan eerst intern een grondige analyse maken. Wat is er verkeerd gelopen? Ik heb al gewezen op onze communicatie. Die moet eigentijdser worden. Daarna zal een profiel uitgetekend worden. Ik hoop dat Hilde Crevits de nieuwe voorzitter wordt. Zij zou de geknipte figuur zijn om onze boodschap te vertalen naar een breed publiek. Al weet ik niet of zij dat wil.

Vuye: Het verwondert mij niet dat Beke wél zijn verantwoordelijkheid neemt. Dat is een eerlijk en redelijk man. Als ik dan zie hoe Gwendolyn Rutten reageert … (zucht) We consolideren onze positie, zegt zij. (feller) Open VLD is over alle parlementen acht zetels kwijt. Bart De Wever zorgde voor de grappigste reactie. Hij blijft aan omdat de partij na een nederlaag strak geleid moeten worden. Vijf jaar geleden bleef hij aan omdat de partij na die sterke groei continuïteit nodig had. (draait met de ogen) Ja, jongens.

Wat is de verklaring voor de renaissance van VB?

Vuye: Dat is voor een belangrijk deel de kwaadheid van de kiezer. Vergeet ook niet dat 1,4 miljoen mensen blanco hebben gestemd. Dat is óók kwaadheid. Francken heeft dat mee gecreëerd met al zijn praatjes. Veel kiezers hebben die doorprikt. Zijn beleid was identiek aan dat van zijn voorgangster, Maggie De Block.

Van Rompuy: Migratie is de voornaamste verklaring, volgens mij. De mensen zijn bang. De N-VA heeft die angst opgeklopt met dat discours over open grenzen. Het leek alsof de Hunnen aan onze poorten stonden.

Vuye: Het is niet alleen dat. Het migratiestandpunt van Francken is haast even hard als dat van Van Grieken, hoor. De kiezer wil beleid zien. Dat heeft hij niet gekregen van de regering-Michel. Maak eens de vergelijking met de regering-Verhofstadt. De open debatcultuur van toen versus de kibbelcultuur van nu. Veel aankondigingen, praatjes dus. Weinig resultaten. Een showregering, met grote ministerraden. Na Verhofstadt haalde VB maar liefst 24 procent. Vandaag haalt de partij opnieuw 18 procent. Dat is geen toeval.

Hendrik Vuye: “Het confederalisme van N-VA is stratego. Wat gaan ze op tafel leggen? Lege classeurs?”

Is Groen een winnaar?

Van Rompuy: Neen. Kristof Calvo had mij vooraf toevertrouwd dat hij minstens vijftien procent wou. Ze zijn daar vér onder gebleven, ondanks de klimaathype. Groen heeft de fout begaan haar plannen té gedetailleerd voor te stellen.

Vuye: Dat klinkt absurd, maar dat is zo. Wie gedetailleerd is, wordt afgemaakt. Wie zoals Bart Somers drie keer in een zin het woord ‘positief’ gebruikt, wordt gerust gelaten. Anderzijds begrijpen de groenen niet wat er écht leeft in de samenleving. De klimaatmarsen zijn opgeklopt door de media. De Vlaming wil iets doen voor het klimaat, maar dat moet redelijk zijn. De plannen van Groen waren de redelijkheid voorbij.

Van Rompuy: De middenklasse was bang geworden voor hun vermogenskadaster. Wat was dat met die wijnkelder en die schilderijen? En dan dat rekeningrijden en de salariswagens. Groen mist serieux. Dat is het verschil met Ecolo.

Het communautaire dan. Haast één op de twee Vlamingen heeft voor Vlaamse onafhankelijkheid gekozen, of toch voor partijen die dat wensen.

Vuye: Ik durf dat te betwijfelen. Dat heeft géén rol gespeeld, volgens mij. Dat was zelfs voor N-VA geen thema. Waarom ben ik daar vertrokken? Omdat daar een communautair omerta heerst. De Wever wou liefst verder met de Zweedse coalitie.

Hij heeft deze week wel het confederalisme op tafel gelegd.

Vuye (blaast): Dat is stratego, net zoals het pleidooi van Di Rupo voor een Vlaamse minderheid. Je moet aan die woorden geen belang hechten. Wat zou De Wever trouwens op tafel leggen? Lege classeurs?

Van Rompuy (verrast): Hoe? Jij was toch de auteur van dat confederaal plan. Ik heb dat gelezen. Dat komt neer op de vernietiging van België.

Vuye: Je bent slecht geïnformeerd. Dat is niet mijn plan. Men heeft mijn advies gevraagd. Maar ik werd niet altijd gevolgd. Het model voor Brussel bijvoorbeeld slaat op niets. Ook de aflossing van de staatsschuld is niet geregeld, of toch niet op een manier die te onderhandelen valt met de Franstaligen. Het confederaal model van N-VA is een utopie. Dat zal er nooit komen, en dat weet die partij ook. Veerle (Wouters, zijn compagnon de route, red) en ik hebben intussen een werkbaar model voor Brussel klaar. Helaas krijgt zoiets minder weerklank in de media.

Eric Van Rompuy: “Na een nederlaag van deze omvang is een nieuwe voorzitter nodig. Ik hoop op Hilde Crevits.”

Wordt het cordon sanitaire straks doorbroken?

Vuye: Neen. Al zat De Wever aanvankelijk in een moeilijke positie. Hij kon onmogelijk zeggen dat hij het VB links zou laten liggen. Zijn achterban zou dat niet pikken. Ik kijk alleen al naar de Vlaamse beweging. Maar wederom zijn de traditionele partijen dom geweest. Rutten en Beke hebben De Wever uit die netelige positie gehaald door de deur naar het VB te sluiten. Et voilà, De Wever zit weer in een zetel. Hij zal nu eerst het VB doodknuffelen en vervolgens verder doen met de Zweedse coalitie. En de anderen gaan de schuld krijgen. Waarom in godsnaam hield Rutten haar mond niet? Het is soms hallucinant hoe zwak de tegenstand van De Wever is.

Van Rompuy: Wat had Beke dan moeten zeggen? De waarden van CD&V zíjn onverzoenbaar met die van VB. Je moet daarin eerlijk zijn. (denkt na) Ik ga akkoord  dat op Vlaams niveau een coalitie zal gevormd worden met N-VA, CD&V en Open VLD. Ik vrees echter voor het federale niveau. De veto’s van N-VA en PS gaan zorgen voor een totale blokkering. Ik voorspel zes maanden stilstand, en daarna wellicht nieuwe verkiezingen. Maar eerst zal het parlement een ruime grondwetsherziening mogelijk maken, zodat confederalisme bespreekbaar wordt. Daarna zullen verkiezingen uitgeschreven worden, met als inzet het voortbestaan van België. (blaast) Als de blokkering totaal is, zie ik geen andere optie.

Vuye: Ik wel. Herinner je je de ratingbureaus van 2011? Plots doken die op met onheilsberichten over onze economie, waarna de traditionele partijen staatsmanschap wilden tonen. Daarna is de regering-Di Rupo gevormd, ook met een Vlaamse minderheid. Ik voorspel een gelijkaardig scenario. De eerste die zijn kazak zal draaien, zal Open VLD zijn. De anderen gaan volgen. Ze gaan niet anders durven, want de schrik voor nieuwe verkiezingen zal er dik in zitten. Dat wordt dan een brede coalitie van acht partijen, met N-VA, VB en PVDA in de oppositie.

Van Rompuy: Ik geloof dat niet, Hendrik. Dat is waar Di Rupo op aanstuurt, een Vlaamse minderheid. Hij had beter gezwegen, maar bon. Wij hebben dat één keer gedaan, maar ik zie dat geen tweede keer gebeuren. Ik zie de toekomst zeer somber in. De Wever aast op een ultieme clash.

Vuye: Dan moet ook Wallonië meewillen, hè. Ik zie dat niet gebeuren. Zij kunnen met de huidige financieringswet nog verder tot 2034. De Wever is een grote twijfelaar, hoor. Ik geloof ook niet dat hij de Vlaamse regering zal leiden. Hij weet dat zijn ster dan snel zal verbleken. Hij zal die klus overlaten aan Jambon.

Hendrik Vuye: “Een mens went snel aan zijn chauffeur. Dat kan N-VA in de armen van Di Rupo duwen.”

Mag ik de Bourgondische optie eens op tafel leggen?

Van Rompuy: U bedoelt een coalitie van liberalen, socialisten en N-VA? Ik geloof daar niet in. Di Rupo en De Wever waren toch duidelijk met hun veto’s?

Wat als de PS bereid is om een streng migratiebeleid te voeren? In Wallonië is er electorale ruimte voor een strenge migratiepartij. Zou de N-VA dan niet bereid zijn om sociaaleconomisch naar links op te schuiven? Dat zou dan verkocht kunnen worden als luisteren naar de VB-kiezers.

Vuye: Ik vind dat geen gek idee. Ik denk zelfs dat er binnen de PS nagedacht wordt over een strenger migratieprogramma. En wat het sociaaleconomische luik van N-VA betreft: dat is altijd een bochtenparcours geweest. Die toenadering zal niet voor meteen zijn, maar ik zou dat op termijn niet uitsluiten. Dat zou trouwens de toestand van CD&V nóg penibeler maken. Jouw partij was nooit goed in het oppositiewerk, Eric.

Van Rompuy: Vind jij dat? Ik heb me nochtans geamuseerd tegen Verhofstadt. Ik ga meer zeggen: als De Wever en Di Rupo een coalitie vormen, dan wil ik terug naar het parlement. Dat zou ik graag eens meemaken. (lacht)

Vuye: Onderschat ook niet dat macht verslavend werkt. Om een boutade te gebruiken: een mens went snel aan zijn chauffeur. Dat kan N-VA in de armen van Di Rupo duwen.