Voorzitter Wouter Beke over de fundamenten van de CD&V: “Ik hoef de stemmen van de extremisten niet”

BRUSSEL – Het moedige midden, dat is de plek die CD&V claimt in het politieke landschap. Een midden dat onder druk staat, waarschuwt voorzitter Wouter Beke. Opmerkelijk is ook dat de band tussen de partij en de kerk doorbroken is. “De kardinaal? Nog nooit gesproken.”

“Ik heb een boek geschreven om dit interview voor te bereiden”, knipoogt Wouter Beke. We hebben afspraak in het hoofdkwartier van CD&V aan de Wetstraat. Dat boek, dat is ‘Revolutie van de Redelijkheid’, een turf van tweehonderd bladzijden waarin de ideologie van de partij een upgrade krijgt. De 44-jarige Limburger is al negen jaar huisideoloog én voorzitter. Hij noemt het personalisme het ideologisch fundament van zijn partij. Wat dat betekent? “Een mens kan maar mens zijn in relatie tot een ander. Dat is onze diepste overtuiging. Wij zijn kwetsbare wezens, dus we hebben anderen nodig. Denk aan je ouders, kinderen, partner, buren, vrienden, noem maar op. ‘Ik’ word sterker omdat er een ‘jij’ bestaat. Wie kan buigen op persoonlijke relaties, wordt een sterkere mens. Dat is personalisme.”

Dat doet me denken aan ubuntu, de filosofie van Nelson Mandela.

Dat is zeker zo. Ubuntu is de Afrikaanse vertaling van personalisme. Toch zijn die twee afzonderlijk van elkaar ontstaan. Dat is geen toeval. Dit is een natuurlijke denkwijze van de mens. De mens is geen individu die terugplooit op zichzelf. Je kan ervoor kiezen om kluizenaar te worden. Maar je kan er niet voor kiezen om sociaal te zijn. De mens ís een gemeenschapswezen. Die filosofie noemde Mandela ubuntu, noem ik personalisme, maar is in wezen hetzelfde.

Wat is de rol van de overheid?

De overheid ondersteunt de gemeenschap. Dat is een fundamenteel verschil met het liberalisme. Wij streven eveneens naar vrijheid, maar interpreteren dat anders. In filosofische zin wordt gesproken over het verschil tussen negatieve en positieve vrijheid. In een harde liberale samenleving is iedereen vrij, maar worden de kwetsbaren opgegeten door de machtigen. De sterksten winnen. Dat is negatieve vrijheid. Wij streven naar positieve vrijheid. Dat betekent dat mensen kansen krijgen om vrij te zijn. En wie geeft die kansen? Andere mensen doen dat, maar ook de overheid. Geborgenheid is in deze een cruciaal concept.

Kan een overheid daarvoor zorgen?

Jawel. Denk aan onderwijs. Ik ben net zoals Hilde Crevits (Onderwijsminister, CD&V, red) groot pleitbezorger van buurtscholen. Die zorgen voor geborgenheid in een buurt. Geborgenheid is meer dan veiligheid. Geborgenheid is ervoor zorgen dat mensen zich goed voelen zodat ze zich kunnen ontplooien. (op dreef) Of denk aan integratie. Wat is positieve vrijheid? Dat is nieuwkomers kansen geven, maar ook verantwoordelijkheid verwachten. Wie hier komt, moet zich inburgeren, de taal leren. Wie dat doet, zal ook kansen krijgen, zónder op discriminatie te botsen. Dat is de taak van de overheid.

Waar staat de C voor in de partijnaam?

Die staat voor christendemocratisch. Een gemeenschap krijgt vorm door regels en wetten, maar óók door een onderliggende culturele verbondenheid tussen mensen. Dat vraagt gedeelde normen en waarden. Wij halen onze normen en waarden uit het christendom. Ik denk aan solidariteit, verantwoordelijkheid, rechten en plichten. Die lijken vandaag gemeengoed voor gelovigen en niet-gelovigen, maar zijn o zo belangrijk om te verdedigen. Onze gemeenschap hangt ervan af.

“Kinderen in gesloten centra? Élke christendemocraat worstelt met dit vraagstuk.”

Laat u overal religieuze symbolen toe, zoals de hoofddoek?

Op straat moet iedereen zichzelf kunnen zijn. Als u een klas bedoelt, of een loket, dan vind ik dat de vrijheid van die school of die administratie. In sommige omstandigheden kan een verbod aangewezen zijn. Groepsdruk bijvoorbeeld. Maar dat is niet aan de politiek om te bepalen. Dat is redelijk zijn. Je kan niet alle omgangsvormen in wetten gieten. Ik maak daarom het onderscheid tussen harde normen, de wetten, en zachte waarden zoals fatsoen en respect.

Wat is de impact van de kerk op uw partij?

(verrast) Als u het instituut bedoelt, dan moet ik antwoorden: zéér klein. Wij delen de christelijke identiteit, maar voorts staat de partij los van het instituut. Dat is een logisch gevolg van de scheiding tussen kerk en staat.

Spreekt u soms onder vier ogen met kardinaal De Kesel?

Neen. Nooit gedaan. Wij hebben geen rechtstreekse lijn. Ook met zijn voorganger had ik dat niet (aartsbisschop Léonard, red).

Nu doet u mij schrikken. Dat was ooit anders, toch?

Ja, natuurlijk. Maar dat is al lang geleden. Ik denk dat kardinaal Danneels daar een einde aan gemaakt heeft. Dat was na de abortuskwestie van begin jaren negentig. Ik heb in die negen jaar als partijvoorzitter nooit een aartsbisschop aan de lijn gehad.

Dat leidt ons naar de ethische thema’s. Zou u CD&V in deze een conservatieve partij noemen?

Als dat betekent dat wij het goede willen bewaren, dan zeg ik ja. Het uitgangspunt van mijn partij is de bescherming van de kwetsbare mens. Dat betekent echter niet dat we tegen verandering zijn. Wie heeft een belangrijke doorbraak gerealiseerd in de transgenderwetgeving? Ónze Koen Geens. Omdat wij geloven dat dat geen afbreuk doet aan de bescherming van de kwetsbare mens, integendeel zelfs.

Staat u open voor de uitbreiding van abortus van twaalf naar twintig weken zoals de socialisten willen?

Neen. Dat is vanuit hetzelfde standpunt: het kwetsbare leven beschermen. Er kunnen omstandigheden zijn voor abortus. Dat is ook mogelijk in dit land. Maar wij willen geen uitbreiding van de regelgeving. Idem voor de euthanasiewetgeving. Voor je het weet, kom je op een hellend vlak. Goed bedoelde uitgangspunten zouden wel eens misbruikt kunnen worden voor andere doeleinden. Dat is gevaarlijk.

De federale regering-Michel, waarin uw partij zit, sluit kinderen op in gesloten centra. Vindt u dat rijmen met personalisme?

(aarzelend) Dat zou niet rijmen, mocht dat de regel zijn. Maar dat is het niet. Dit gaat over gezinnen die uitgewezen worden, die dus geen oorlogsvluchtelingen zijn. Die gezinnen hebben voordien al de kans gekregen om vrijwillig terug te keren. Als ze dat niet doen, en alle andere mogelijkheden zijn uitgeput, dán moet de overheid die optie hebben. (zwijgt)

U worstelt hiermee, voel ik. Dit strookt niet met uw ideologie.

Élke christendemocraat worstelt met dit vraagstuk. Dit gaat over kinderen. Een asielbeleid moet altijd menselijk zijn, maar tegelijk ook grenzen stellen. Een gesloten centrum is het sluitstuk van een terugkeerbeleid. Dat is niet de eerste oplossing, dat is niet de beste oplossing, maar dat moet wel de allerlaatste oplossing kunnen zijn.

Ook het zorgbeleid van CD&V-minister Jo Vandeurzen krijgt die kritiek, dat het ingaat tegen personalisme. Zijn ‘vermaatschappelijking van de zorg’ is een doorschuiven van verantwoordelijkheid van de overheid naar de mensen zelf.

Als die laatste stelling zou kloppen, dan hebt u gelijk. Maar dat is níet het geval. De vermaatschappelijking van de zorg betekent dat iederéén verantwoordelijk is, óók de overheid dus. De overheid is verantwoordelijk voor een uitkering. Maar zorg is meer dan dat. Die mensen verdienen ook een waardevolle plek in onze samenleving. Dat is een taak van iedereen. Dát is onze visie.

In de gehandicaptensector staan vijftienduizend mensen op een wachtlijst. Dat is toch falen van de overheid?

Dat vraagt inderdaad extra investeringen. (feller) Maar in de rusthuizen en de kinderopvang zijn de wachtlijsten wél verdwenen. Dat is dankzij de Vlaamse regering. Maar dat hoor ik zelden vertellen.

In uw boek voegt u een laag toe aan uw ideologie, de redelijkheid. Is dat electoraal slim?

(blaast) Misschien niet. Misschien wel. Dat is niet mijn drijfveer in deze. De redelijkheid is een stijlvorm. Het is de enige stijl waarop ik aan politiek kan doen. Veel discussies gaan tegenwoordig over waarheid of leugen. Wat klopt nog? Wat is fake news? De redelijkheid staat voor de waarheid. Ik weet dat mijn partij geen stemmen zal halen van extremisten. Dat hoeft voor mij ook niet. Ik wil vechten voor het moedige midden. Populisten en extremisten dagen dat uit door onwaarheden te vertellen. Tegelijk dagen ze daarmee onze manier van leven uit. Vijf jaar geleden was dat midden nog een evidentie. Helaas is dat vandaag niet meer het geval.

Geef eens een voorbeeld.

Wij zijn wellicht de enige partij die het sociaal overleg nog durft te verdedigen. De anderen willen dat afbreken. Dat zou desastreuze gevolgen hebben. Neem het loonoverleg. Dat gebeurt nu in de Groep van Tien (nationaal overleg tussen werkgevers en werknemers, red). Als dat op bedrijfsniveau zou bepaald worden, zal de ongelijkheid toenemen. En waarom? De lonen in sterke sectoren zullen stijgen, de lonen in zwakke sectoren niet. (feller) In het verleden was dat zo, hè. Waarom blijft de ongelijkheid in dit land stabiel, denkt u? Dat is dankzij het model van sociaal overleg.

“Wij staan voor economische groei én sociale vooruitgang. N-VA is een neoliberale, vaak hardvochtige partij.”

Wat is uw visie op sociaaleconomisch vlak?

Wij staan voor het Rijnlandmodel. Dat betekent economische groei én sociale vooruitgang. Dat betekent ondernemerschap stimuleren én een sterke sociale zekerheid. Dat betekent sociaal overleg tussen werkgevers en werknemers.

U pleit voor groei. Is die honger niet de oorzaak van de vele psychische problemen in onze samenleving?

Neen, dat geloof ik niet. We hebben groei nodig om onze sociale zekerheid te financieren. Los daarvan hebben we inderdaad een probleem. We hebben in het verleden te weinig aandacht gehad voor werkbaar werk en geestelijke gezondheidszorg. Ik noem dat de menselijke knoop. Dat is een prioriteit voor de volgende regering. Na de communautaire knoop in de regering-Di Rupo en de economische knoop in de regering-Michel willen wij nu de menselijke knoop ontwarren.

Wat is het fundamentele verschil met N-VA?

Wij zijn beiden gemeenschapspartijen. Maar zij zien één absolute gemeenschap, namelijk de Vlaamse. Wij geloven in gelaagd burgerschap. Iemand kan én Vlaming én Belg én Europeaan zijn. Wij zijn ook fundamenteel tegen de splitsing van België zoals N-VA wil. Maar ook op sociaaleconomisch vlak zijn er grote verschillen. N-VA is een neoliberale, vaak hardvochtige partij. Ze is één van die partijen die het sociaal overleg wil afschaffen. Een derde verschil is de stijl. Zij zijn een populistische partij. Wij zetten daar de redelijkheid tegenover.

Wat is populisme, volgens u?

Populisme is zeggen wat mensen graag horen. Dat hoeft daarom de waarheid niet te zijn. Vaak vertellen populisten leugens. Een voorbeeld is de campagne van N-VA over het VN-migratiepact. De grenzen zouden open staan, als dat pact getekend wordt. Dat is natuurlijk niet waar.

Klimaatbetogers deel noemen van een complot, voor een publiek van boeren, en liegen over de staatsveiligheid, is dat ook populisme?

(aarzelend) Ik vind van niet. Joke (Schauvliege, CD&V, red) heeft die uitspraken gedaan toen ze onder extreme druk stond van sms-bombardementen en e-mail-sabotage. Die uitspraken waren inderdaad onvoldoende geverifieerd. Zij heeft daar ook de politieke gevolgen van gedragen (ze nam ontslag als Vlaams minister, red). Dat is een verschil, vind ik.

Welke drie maatregelen neemt u meteen als u de absolute meerderheid haalt?

1. We zorgen voor extra koopkracht voor álle mensen, en dus niet alleen voor de hoogste inkomens. We leggen speciale focus op de stille werkers zoals de verpleger, de kassierster en de kok. Zij moeten tot 600 euro per jaar meer overhouden. Wie een leven lang gewerkt heeft, verdient ook een goed pensioen. Wij willen minstens 1.500 euro per maand dankzij het wettelijk pensioen en een groepsverzekering voor iedereen. We trekken tenslotte ook de uitkeringen omhoog tot de armoedegrens.
2. We voorzien meer middelen voor het basisonderwijs. Onze kinderen zijn onze grootste rijkdom. Het is vooral in het lager en het kleuteronderwijs dat er extra geld nodig is. Het basisonderwijs moet de absolute prioriteit zijn, evenals de focus op taal. Wij willen een taalcoach in elke school, en een taalturbo voor elke leerling. Een uitstekende kennis van het Nederlands is de basis voor een mooie toekomst.
3. We trekken de openbare investeringen op tot drie procent van het bruto binnenlands product. Méér investeren is goed voor mens en economie. We voorzien 3.500 kilometer nieuwe fietspaden. We voorzien jaarlijks een half miljard euro aan investeringen in klimaatvriendelijke schoolgebouwen. We voorzien de nodige middelen voor nieuwe ziekenhuizen en rusthuizen. We zijn de enige partij die extra geld voorziet voor politie en justitie, onder andere voor nieuwe gevangenissen.