Klimaatwetenschapper Wim Thiery luidt de alarmbel: “De beloftes van de overheid zijn ruim onvoldoende”

BRUSSEL Als het beleid niet verandert, zal de aarde drie tot zes graden opwarmen tegen het jaar 2100. Dat betekent voor ons land dat droogtes, hittegolven én overstromingen heel normaal worden. Dat betekent ook dat West- en Oost-Vlaanderen onder de zeespiegel komen te staan. Die stevige waarschuwing brengt klimaatwetenschapper Wim Thiery.

Wim Thiery (31) is niet de eerste de beste. Het befaamde tijdschrift Forbes riep de Vlaams-Brabander vorig jaar uit tot één van de dertig toonaangevende jonge wetenschappers in Europa. Hij studeerde Filosofie en Geografie aan de KU Leuven. Vandaag is hij professor aan de Vrije Universiteit Brussel. Hij onderzoekt de gevolgen en de oorzaken van de klimaatverandering.

Laten we meteen ter zake komen. Stevenen we af op een ramp?

Dat hangt af van het scenario. Wetenschappers stoppen theoretische modellen in een zogenaamde supercomputer en krijgen zo een exact beeld van de toekomst. Het doemscenario is ongewijzigd beleid. Als de politiek niets doet, dan zal de aarde met drie tot zes graden opwarmen tegen 2100. Dat zou enorme gevolgen hebben voor mens en natuur. Neem de hittegolf van deze zomer. Dat zal de normale toestand worden. Tegelijkertijd zal de regenval extreem worden. Als het regent, zal het overstromen. Ook de zeespiegel zal stijgen: grote delen van West- en Oost-Vlaanderen en zelfs een deel van Antwerpen zal onder de zeespiegel komen te liggen. Dat zal ook grote economische gevolgen hebben, dat kan voor politieke instabiliteit zorgen, dat zal migratiegolven veroorzaken, noem maar op. Dit scenario zou een ramp zijn.

Op de klimaatconferentie van Parijs in 2015 bereikten de wereldleiders een akkoord om de opwarming te beperken tot twee graden. Wat zou dat betekenen?

Dat is een tweede scenario. Wat daar is afgesproken, kan niet onderschat worden. De ambitie is de opwarming te beperken tot anderhalve graad, en maximaal twee graden. Let wel: men neemt de 19e eeuw als ijkpunt, de start van de industriële revolutie. De temperatuur is sindsdien al met één graad gestegen. Collega’s van Oxford hebben al aangetoond dat die stijging de kans op de hittegolf van de voorbije zomer heeft verdubbeld. Die hittegolf was dus geen toeval, maar is rechtstreeks gelinkt aan de opwarming. We zijn trouwens door het oog van de naald gekropen. Was de regenval later gekomen, dan zaten we door de watervoorraad heen. Voor veel sectoren zou dat dramatisch geweest zijn.

Is een beperking tot twee graden dan voldoende?

We gaan inderdaad ook in dat scenario meer droogte zien, meer overstromingen, maar de gevolgen zullen beheersbaar zijn. Als de politiek zich houdt aan Parijs, hoeven we niet te vrezen voor het rampscenario. De wetenschap heeft haar werk gedaan: de bewijzen en de modellen liggen op tafel. Nu moet de politiek een keuze maken.

En een derde optie, de opwarming ongedaan maken?

De uitstoot van CO₂ is verantwoordelijk voor de opwarming. Die CO₂blijft echter eeuwenlang in de atmosfeer hangen. Willen we de aarde opnieuw afkoelen, dan moet die CO₂ uit de lucht gehaald worden. Helaas bestaat er geen technologie om dat te doen. Nog niet.

Geen enkele zinnige wetenschapper twijfelt nog aan de opwarming. Het bewijs is overweldigend.

Er zijn nog steeds mensen die twijfelen aan de opwarming, de president van Amerika voorop. Zij noemen u en uw collega’s paniekzaaiers.

Geen enkele zinnige wetenschapper twijfelt nog. Het wetenschappelijk bewijs is overweldigend. Je kan inderdaad niet vrolijk doen daarover. Maar wij reiken ook oplossingen aan. Het tij kan nog gekeerd worden.

U schreef al eerder dat we naar een koolstofvrije samenleving moeten. Wat betekent dat in de praktijk?

Als we de doelstelling van Parijs willen halen, moet de wereldwijde uitstoot van CO₂ tegen ongeveer het jaar 2070 tot nul gereduceerd worden. Ik pleit ervoor nú actie te ondernemen, zodat die overgang gestaag kan verlopen. En wat betekent dat? Dat betekent geen gas- en kolencentrales meer, dat betekent geen diesel- en benzinewagens meer, dat betekent een totale verandering van de industriële productie, inclusief de landbouw. Velen horen dat niet graag, maar ook de productie van vlees is verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de CO₂-uitstoot. We zullen ons voedingspatroon moeten aanpassen, willen we de doelstelling bereiken. Dat is geen makkelijke boodschap. Idem voor de woningbouw. Om op schema te zitten, moet alle nieuwbouw vanaf 2020 klimaatneutraal zijn. Ik hoef u niet te zeggen dat we daar ver van af zitten.

De Vlaamse regering heeft beslist dat er na 2035 geen diesel- en benzinewagens meer verkocht mogen worden. Een stap in de goede richting?

In theorie. De wetenschap heeft aangetoond dat wereldwijd na 2035 geen wagens meer verkocht mogen worden die drijven op fossiele brandstoffen. De vraag is of een rijke regio niet ambitieuzer moet zijn. Dat is vooral een ethische kwestie. Moeten België en pakweg Somalië op hetzelfde jaar mikken? Nu, de transitie inzake transport oogt wel mooi in sommige landen. In Noorwegen bijvoorbeeld rijdt veertig procent van de nieuwe wagens op elektriciteit.

Wat ben je met een elektrische wagen als je geen elektriciteit hebt, zou een cynicus zeggen.

Dat is een andere discussie. Een regering zou ervoor moeten zorgen dat de bevoorrading van elektriciteit niet afhankelijk is van kerncentrales. De regeringen in ons land maken andere keuzes. Die hebben echter grote gevolgen voor het klimaat.

Als de politiek niets doet, zal de aarde met drie tot zes graden opwarmen. Dat zou een ramp zijn.

Is het niet absurd dat een stroomtekort dreigt in een welvarend land als België?

Dat klopt. Men zegt dat het licht zal uitvallen als we de kerncentrales gaan sluiten. Ik meen dat het omgekeerde waarheid is. Het licht zal uitvallen omdat we die oude kerncentrales willen openhouden.

Hernieuwbare energie is vandaag goed voor amper 8,7 procent van alle energie in ons land. Is een kernuitstap tegen 2025 dan realistisch?

Ik ben klimaatwetenschapper, geen expert in energie. Ik weet alleen dat die kernuitstap het doel moet blijven, ook vanuit klimaatoogpunt. De kernuitstap zal een boost geven aan de omschakeling naar hernieuwbare energie. Helaas bespeur ik weinig ambitie bij onze overheden. Waarom kopen de Noren massaal elektrische wagens? Omdat ze ermee op busstroken mogen rijden, omdat ze mogen parkeren in stadscentra, omdat ze minder belastingen moeten betalen. Kijk, een nieuwe technologie is duur in een eerste stadium. Een overheid moet dat stimuleren. Daarna gaat de bal vanzelf aan het rollen. Men had grote kritiek op de subsidies voor zonnepanelen, maar die hebben wél gewerkt.

Dat heeft de overheid, en dus de burger, miljarden euro’s gekost.

Het is een illusie te denken dat we het doel van Parijs gaan halen met budgetneutrale maatregelen. Dat zal geld kosten. Maar je moet dat afwegen tegen de kosten van de opwarming. Die zullen vele malen hoger liggen. De droogte van deze zomer was een financiële ramp voor de landbouw.

Ons land zal zijn klimaatdoelstellingen niet halen tegen 2020, zegt de Europese Unie. Wie is verantwoordelijk?

De regeringen van dit land. Dat is duidelijk. Die zijn verantwoordelijk voor het beleid.

Is dat een gebrek aan kennis?

Dat denk ik niet. De wetenschap levert hen alle kennis aan. Onze dossiers komen op hun bureau terecht. Zij kennen dus de problemen én de oplossingen. Alleen vraagt dat politieke moed. Veel van die maatregelen zijn niet fijn om te nemen. Toch zal het moeten gebeuren. We hebben geen tijd te verliezen. Zelfs wat beloofd werd na Parijs, zal niet voldoende zijn om de doelstelling van twee graden te halen. Dat is nog een ander scenario. Als landen doen wat ze vandaag beloven, zal de stijging 3,2 graden bedragen. Dat is ruim onvoldoende.

“De rechtbank? Dat is een piste”

De vzw Klimaatzaak sleept de regeringen van ons land voor de rechter omdat zij hun klimaatbeloften niet nakomen. Steunt u die organisatie?

Ik vind dat een goede zaak. Dat gebeurt ook in andere landen. Het klimaatonderzoek levert daar een bijdrage toe. Wij kunnen aantonen hoezeer een land verantwoordelijk is voor de klimaatverandering. Die bewijzen zijn voldoende groot om een juridisch argument te zijn. In Duitsland gaat men nog een stap verder. Daar klaagt een advocatenkantoor een grote uitbater van kolencentrales aan, omdat er in Peru een boer is, wiens boerderij dreigt overspoeld te worden door een smeltende gletsjer.

Wat was de uitspraak?

Dat zit vandaag in hoger beroep. De rechter wou aanvankelijk niet meegaan in die redenering. Maar ik ben ervan overtuigd dat op termijn de klimaatwetenschap zal helpen om een statement te maken tegen regeringen en bedrijven. Daarom is die vzw Klimaatzaak belangrijk. Ik geloof dat de rechtbank een piste kan zijn om effectieve verandering teweeg te brengen.