De opvallende carrièreswitch van voormalig Groen-voorzitter Wouter Van Besien: “Ik ben het schouwspel beu”

ANTWERPEN De nationale politiek is een afgesloten hoofdstuk voor Wouter Van Besien. Het boegbeeld van Groen raakte vorig jaar niet meer verkozen in het parlement. De 48-jarige Antwerpenaar maakt nu een verrassende carrièreswitch richting … financiële wereld. “Ik blijf geloven in de politiek. Maar het schouwspel, dat ben ik beu.” Als er straks nieuwe verkiezingen komen, is hij niet van plan op een lijst te staan.

Zondag 26 mei 2019. Groen wint de verkiezingen, maar de winst is zo klein dat het beeld van een overwinningsnederlaag ontstaat. Het grote slachtoffer is voormalig partijvoorzitter Wouter Van Besien, die vanop een ondankbare laatste plaats niet verkozen raakt in het Vlaams parlement. Donderdag 20 augustus 2020. Een terras vlakbij het station Antwerpen-Berchem. We hebben afspraak met Wouter Van Besien. Wie een man in zak en as verwacht, die vergist zich. Het is met een brede glimlach dat hij ons verwelkomt. “Mijn wereld is niet ingestort na 26 mei. Ik wist dat dat kon gebeuren. De laatste plaats is een precaire plaats. Ik heb daar eigenlijk niet van afgezien. Dat is mijn persoonlijkheid, denk ik. Ik heb altijd goed voor ogen gehouden dat een politiek mandaat tijdelijk is. Ik ben daar heel zen in.”

Er zijn er anderen.

Dat is zo. Ik heb nooit de schijnwerpers opgezocht. Ik heb om die reden ook kritiek gekregen, zeker toen ik partijvoorzitter was. Weet u: mijn vader is vorige zomer gestorven. Dát heeft me emotioneel diep geraakt. (even stil) Het gaat voor mij altijd over engagement. Ik wil de samenleving beter en duurzamer maken. Dat is mijn passie. Waar ik dat kan doen, in de politiek of elders, is van ondergeschikt belang.

Wat hebt u het voorbije jaar allemaal gedaan?

Ik heb vooral tijd genomen. Tijd voor mezelf, voor mijn gezin, voor mijn stad. Ik heb daarvan genoten. Ik heb vooral veel gelezen. Maar dan kwam die lockdown. En zat ik daar plots in een huis vol volk. Weg voornemen om rustig bij te lezen. (lacht luid) Neen, dat was op een bepaalde manier ook gezellig. Ik heb met Lars, mijn jongste zoon die vijftien is, alle films van Tarantino bekeken. We wilden eindelijk definitief bepalen wat nu zijn beste film is. Dat waren fantastische momenten.

En, welke is het?

Lars zet Inglourious Basterds op één, ik Pulp Fiction. Ik vind dat een ongeëvenaard kunstwerk. Dus neen, we komen niet overeen. (lacht) Wat was ik weer aan het vertellen? Ah, dat ik veel gelezen heb. Ik voelde dat ik vooral geprikkeld werd door economische boeken. De sleutel voor een duurzame toekomst ligt in mijn ogen in de financiële sector. Ik wou mijn engagement verleggen naar die wereld. Vandaar mijn keuze: ik word op 1 september coördinator duurzaam en ethisch bankieren voor de VDK bank.

Oei. Een FC Antwerp-supporter die voor de hoofdsponsor van AA Gent gaat werken.

(schatert het uit) Ik heb in mijn contract laten opnemen dat ik niet van club moet veranderen. (weer ernstig) Ik ga meer zeggen: ik ben zélf op de bank afgestapt met de vraag of ik iets voor hen kan betekenen. Er was geen vacature. Maar kijk: als we een duurzame toekomst willen, dan moeten we zorgen voor duurzame geldstromen. (op dreef) De banken bepalen mee waar het geld naartoe vloeit. Er ís geld. Zelfs in deze coronacrisis is er elf miljard euro bijgekomen op onze spaarboekjes. Dat is geen slapend geld, zoals soms beweerd wordt. De banken gaan daarmee aan de slag. Zij investeren dat geld. Maar in wat? Welke criteria hanteren zij? Mensenrechten? Klimaat? Dat is zó cruciaal. VDK hanteert vandaag al duurzame criteria. Ik ben aangeworven om dat model nóg beter te maken.

Uw keuze verrast mij. Uw partij was altijd hard voor de banken.

En terecht. Maar ik kies niet voor ‘de banken’. Ik kies voor één bank en één model waar ik in geloof. De grootbanken hebben in het verleden te veel risico’s genomen, waardoor ze gered moesten worden door de overheid. Dat geldt niet voor VDK. Dat is een kleinschalige bank. De aandeelhouders zijn vooral sociale bewegingen.

Ik blijf gemeenteraadslid. Dat is een engagement naar mijn kiezers toe.”

De bank is gegroeid uit de christelijke arbeidersbeweging. Was men niet argwanend omdat u van Groen kwam?

Neen, toch niet. We hebben dat uiteraard besproken. Maar net zoals ik niet van voetbalclub moet veranderen, moet ik ook niet van partij veranderen. (lacht) Mijn politiek verleden is zelfs een troef, denk ik. De mensen weten waar ik voor sta.

Kon u niet voor uw partij aan de slag?

Dat is even overwogen. Stel dat de partij in een regering stapt, kan ik dan eventueel een kabinetsfunctie opnemen? Maar die piste is snel verlaten. Eerlijk: ik wou dat niet meer. Ik wou iets anders doen in mijn leven. Begrijp me niet verkeerd: ik blijf geloven in de politiek. Dat is boeiend én belangrijk. Maar het schouwspel, dat ben ik beu. En ik heb het nog geen seconde gemist, moet ik zeggen. Al ben ik niet helemaal weg. Ik blijf gemeenteraadslid in Antwerpen.

Laten we eens terugkeren naar zondag 26 mei.

Moet dat? (lacht)

Even. U was scherp voor uw partij in een rapport. Dat werd niet in dank aangenomen, zeker?

Dat was een intern rapport. Ik heb dat geschreven omdat ik mijn partij graag zie. Uit liefde. Maar het was niet de bedoeling dat dat zou lekken in de pers. Natuurlijk was men daar slecht gezind van. Ik was daar óók slecht gezind van. Maar goed: dat was mijn analyse. Ik ben daar verantwoordelijk voor.

Die analyse was scherp. De partij is te drammerig, te eenzijdig en te aanvallend, schreef u. Of ook: heb je poen, stem dan Groen.

(pikt in) Er stonden verschillende punten in die analyse. Bovenaan stond dat Groen geen one issuepartij mag zijn. De partij moet sociaal beleid verzoenen met klimaatbeleid. Dat is de laatste maand van de campagne niet goed gelukt.

Is de partij al tot inzicht gekomen dat het anders moet?

Er is een interne evaluatie gemaakt. Ik heb daarin delen van mijn analyse teruggevonden. Als ik zie welke punten vandaag naar voren geschoven worden in de regeringsvorming, dan zit dat evenwicht erin. Rechtvaardige fiscaliteit bijvoorbeeld: dat is belangrijk. Maar ik voel niet de behoefte om veel te zeggen over de partijlijn. Ik wil geen schoonmoeder spelen. Dat zou niet gezond zijn. Ik ben loyaal. Ik ben een groene jongen en dat zal niet veranderen.

Blijft u fractieleider in Antwerpen?

Dat zal besproken worden. Ik blijf zeker gemeenteraadslid. Dat is een engagement naar mijn kiezers toe. Ik kan de stad ook niet loslaten. (plots feller) Neem nu de coronacrisis. Het is de taak van de politiek om te beschermen wat weerloos en waardevol is. In Antwerpen is dat niet gebeurd. Ik kijk in de eerste plaats naar onze kinderen. Die zijn schromelijk vergeten door het stadsbestuur. Dit was hét moment om open ruimte te creëren.

U kan u nog kwaad maken, voel ik.

Natuurlijk. Dit raakt me. Veel kinderen konden niet buiten spelen. Of een ander voorbeeld: cultuur. Alles werd geschrapt. De stad wou strenger zijn dan de hogere overheden. Ik vind dat pijnlijk. Dit had beter gekund.

Uw vrouw is coördinator van cultuurhuis De Roma. Dit moeten frustrerende tijden zijn voor haar.

(knikt) Zij heeft deze week moeten aankondigen dat dat dicht gaat tot het einde van het jaar. Er was geen andere optie meer. Dat was een emotionele beslissing, voor haar én voor alle medewerkers en vrijwilligers. Een cultuurhuis zoals De Roma is nauw verbonden met de buurt en de stad.

Iets anders. Wat vindt u van de regeringsvorming?

(blaast) Dat is het schouwspel dat ik beu ben. Die hele carrousel ondergraaft de geloofwaardigheid van de politiek. Dat is triest. Dat doet zelfs pijn. Die destructieve dynamiek moet gekeerd worden. Maar hoe? Dat is iets waar ik vaak over nadenk.

En, weet u het?

Volgens mij is totale transparantie de enige oplossing. Alle nota’s die zijn opgesteld door de onderhandelaars, moeten openbaar gemaakt worden. Dan kunnen de partijen zich niet meer wegsteken. Vandaag zeggen ze dat ze niet aan tafel willen, omwille van de inhoud. Maar niemand weet wat die inhoud is. De media niet, het publiek niet. Het is een drogreden geworden, vrees ik, om te zeggen dat ze eigenlijk niet met bepaalde partijen willen samenwerken. De politiek verstikt zich in de spelletjes.

De politiek verstikt zich in de spelletjes. Volgens mij is totale transparantie de enige oplossing.”

Kijkt u ook naar uw partij?

(onverstoord) Ik kijk naar álle partijen. Maak de nota’s openbaar. Dan worden alle partijen gedwongen om écht over inhoud te praten. Want laat ons niet flauw doen: vandaag gaat het niet over inhoud, maar over electorale afwegingen en persoonlijk wantrouwen. (zwijgt even) Het kan volgens mij zelfs niet zo moeilijk zijn om een regering te vormen. Corona levert ons de belangrijkste werven aan. Eén: de zorg moet versterkt worden. Twee: de economie heeft nood aan een groen relanceplan. En drie: onze staat moet eenvoudiger. Maak een regeerakkoord rond die grote werven en laat de andere thema’s aan het parlement.

Het paleis leest mee, meneer Van Besien. Mag koning Filip u bellen?

Zou dat? (lacht luid) Als de koning belt, dan neem ik graag op. Maar het zou logischer zijn, mocht hij andere mensen opbellen.

Wie weet? VBO-topman Pieter Timmermans pleitte vorig weekend in deze krant voor een grijze eminentie zonder persoonlijke ambities.

(gespeeld kwaad) Nu gaat u een stap te ver. Ik weiger te erkennen dat ik grijze haren krijg. Neen, laat mij eerst maar het bankwezen redden. (lacht)

Bewijst deze impasse niet dat ons politiek systeem tegen zijn limieten aanbotst?

(knikt) Het land heeft nood aan een grondige hervorming. De overlap van bevoegdheden zorgt mee voor die blokkering. Ik ben ook voorstander van een federale kieskring. Ik zeg dat niet om België te versterken, maar om van België een politieke ruimte te maken. Dat zou het democratisch debat vooruit helpen.

Hoe lang kan deze formatie blijven duren?

Volgens mij is 17 september de deadline. Dan moet de regering opnieuw het vertrouwen vragen aan het parlement. Veel langer mag het niet meer duren. Ik denk dat iedereen dat wel weet. Als het tegen die datum niet lukt, dan moeten er nieuwe verkiezingen komen. Al zou dat het ultieme falen betekenen van de politiek.

Waarom zou dat?

Omdat we dan naar de stembus gaan zonder iets gedaan te hebben met de uitslag van de vorige verkiezingen. Dat is falen.

Wat als de partij u belt om op de lijst te staan?

Dan zou ik neen antwoorden. De nationale politiek is voorlopig een afgesloten hoofdstuk. Ik zeg voorlopig omdat ik niet weet wat ik binnen tien jaar ga doen. Maar ik heb nu vooral veel goesting om aan mijn nieuwe job te beginnen.

U was vijf jaar partijvoorzitter en vijf jaar parlementslid. Hebt u een steen kunnen verleggen, denkt u?

Ik denk dat wel. Ik ben fier op mijn palmares. Ik heb als voorzitter de scoop van Groen kunnen verbreden naar economie en sociaal beleid. Dat was voor mij prioritair. De partij is ook in Antwerpen en Borgerhout goed vooruit gegaan. We hebben ook sterk gewogen op de agenda. Dat duurzaamheid overal bovenaan staat, is dankzij Groen. Maar weet u wat mijn grootste frustratie is?

Zeg het mij.

Dat iedereen wel spreekt over duurzaamheid, maar dat die tanker in de praktijk zo moeilijk te keren valt. De landen van de G20, de voornaamste economieën van de wereld, hebben allemaal relanceplannen op tafel gelegd. (feller) Voor elke euro die ze investeren in propere energie, investeren ze anderhalve euro in fossiele brandstoffen. Dat is zó frustrerend. Dat is wat ik wil veranderen in mijn nieuwe leven.

Ik wens u veel succes!