Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) over vogels tellen, wolven spotten en de hete hangijzers van het voorjaar: “Groen wil van mij de zondebok maken”

De Vlaamse regering staat voor een heet voorjaar. Vooral natuur en energie beroeren de gemoederen. Twee keer is Zuhal Demir, first lady van N-VA, bevoegd. De kritiek komt vooral van gretige groenen en boze boeren. Demir is niet onder de indruk, zegt ze tijdens een wandeling met onze krant. Ze slaat scherp terug. “Groen wil van mij de zondebok maken. Ik trek me daar geen bal van aan. Ik blijf opkomen voor het leefmilieu.”

Het feeërieke park Vordenstein in Schoten. Wat beter dan een natuurdomein voor een grondig gesprek met de minister die bevoegd is voor omgeving? Zuhal Demir is de meest besproken politica van het moment en dat zal de komende weken niet veranderen. Terwijl de PFOS-affaire nog nazindert, zie de open oorlog met OVAM, moeten er heikele knopen doorgehakt worden: het stikstofdossier, de bouwshift, de energiekwestie, noem maar op. Demir laat het niet aan haar hart komen. Ze is haar enthousiaste zelve, als ze haar wandelschoenen aantrekt. De fotograaf reikt een paraplu aan, het miezert een beetje.

Dat een bos haar gelukkig maakt, zegt ze. In strenge coronatijden gaat ze er soms zelfs vergaderen al wandelend. “Een bos zorgt voor zuurstof. Het helpt ook om even mentale rust te vinden. Ik ga elke week drie keer joggen en in het weekend gaan we met het gezin wandelen. Ik kan niet zonder de natuur. Gelukkig hebben we in Limburg zóveel mooie plekken. Ik ben echt opgegroeid tussen de bomen.”

Was u zelfs geen boomknuffelaar?

“Dat is overdreven. Maar ik zou het wel eens durven. Of toch voor de foto. ( lacht ) Ik heb die liefde van mijn ouders. Dat zijn ook natuurmensen. Zij zijn opgegroeid tussen bergen en rivieren in het Koerdisch deel van Turkije. Waar ik liefst ga wandelen? In De Maten, een natuurgebied bij mij thuis.”

Kent u ook iets van vogels?

“Vroeger niet. Maar toen ik minister werd, ben ik een namiddag op stap geweest met Begijn Le Bleu ( cabaretier en bezieler van vogelmagazine Fwiet, red. ). Dat is echt de beste leermeester. ( enthousiast ) Ongelooflijk wat die man allemaal weet. Ik heb van hem geleerd over de teloorgang van akkervogels, zoals de grauwe gors, door pesticiden en intensieve landbouw. We hebben daarom een specifiek soortenbeschermingsprogramma opgesteld.”

Zal u dit weekend ook vogels tellen met Natuurpunt?

“Ik denk het wel. Dat is een kwartier stilzitten, zeker? Dat moet net lukken. ( lacht ) Rozanne heeft vetbolletjes gemaakt op school. En fier dat ze daarop is. Ik vind het fantastisch dat kleuters dat leren. We hebben ook enkele vogelkastjes in onze tuin. ( zingt plots zacht ) Roodborstje tikt tegen ’t raam, tin, tin, tin, laat mij erin, laat mij erin . Je kent dat toch? Dat was mijn eerste kinderliedje. Zó mooi.”

Dat u van vriend en vijand lof krijgt voor uw natuurbeleid, zou dat door uw enthousiasme komen?

“Dat kan. ( benadrukt ) Natuurbeleid is voor mij geen opsmuk, het staat centraal in het Vlaams beleid. Wij durven kiezen voor méér natuur. Men wou industrie in De Groene Delle. Ik heb neen gezegd. Industrie is belangrijk, maar niet in de plaats van natuur. Mijn ouders hebben mij geleerd: ‘We hebben maar één natuur, we moeten daar zorg voor dragen.’ Als Rozanne oud is, moet ook zij kunnen genieten van de mooie natuur. Daarvoor doe ik dit.”

U wil 4.000 hectare extra bos tegen eind 2024. De teller staat op 400 hectare. Wat loopt er fout?

“We moeten nog op kruissnelheid komen. We hebben intussen 1.400 hectare extra gronden aangekocht om te bebossen. Ik stel wel vast dat er drempels zijn. De verouderde pachtwetgeving bijvoorbeeld: een pacht is bijna onopzegbaar. Als een eigenaar wil bebossen, dan is dat zo goed als onmogelijk. Het is ook niet logisch dat er voor bijna elk bos een vergunning moet komen. Niet alle lokale besturen staan daarvoor te springen. Spijtig, maar we geven niet op. Onze ambitie blijft overeind.”

U wil volgend jaar ook vier nationale parken oprichten. Is Vlaanderen niet te klein daarvoor?

“Néén, we moeten echt af van die bescheidenheid. We mogen trots zijn op onze unieke natuurgebieden. We kunnen zelfs nog groeien, vandaar deze ambitie. De voorwaarde is minimaal 5.000 hectare met groeimarge naar 10.000 hectare. Er zijn nog zes kandidaten in de running. Het label zal zorgen voor extra bescherming, extra investeringen én internationale uitstraling. Wie op reis gaat naar Ierland en Schotland, wil daar toch ook nationale parken bezoeken?”

Op safari naar Vlaanderen, is dat de ambitie?

“( op dreef ) Als dat zou kunnen, graag! We hebben al een nationaal park, de Hoge Kempen. Er komen daar jaarlijks 1,2 miljoen toeristen. Daar zijn 5.000 jobs mee gemoeid. Het is dus geen geitenwollensokkenambitie. Het is ecologie én economie.”

En dan excursies organiseren om de wolf te spotten?

“Dat zou ik vooral niet doen. ( lacht ) We moeten de wolf niet opjagen. Bovendien is het dier van nature mensenschuw. Ik wil zoveel mogelijk natuur openstellen, maar waar nodig moeten gebieden afgeschermd worden. Er moet een gezond evenwicht zijn.”

Is de wolf een aanwinst voor Vlaanderen?

“Wel voor het ecosysteem, zeggen experten. Anders zou hij niet teruggekeerd zijn. ( wikt haar woorden ) Het is vooral een uitdaging om weer samen te leven met deze dieren. Er worden helaas veel fabeltjes verteld. Dat wolven mensen opeten bijvoorbeeld. Het debat is heel gepolariseerd. De weerstand is soms middeleeuws.”

De woordvoerder van Agentschap Natuur en Bos, Jeroen Denaeghel, werd zelfs met de dood bedreigd.

“( fel ) Dat heeft mij boos gemaakt. Dat kan echt niet. Ik wil het debat wetenschappelijk houden. Het is natuurlijk vreselijk als schapen opgegeten worden. Het is daarom dat we landbouwers ondersteunen om het vee af te schermen. Dat is zelfs een prioriteit. En wees gerust, wij monitoren wat de wolf doet. Als er een probleemwolf is, zullen we ingrijpen.”

De hoge stikstofuitstoot is een grote bedreiging voor onze natuur. Is dat de uitdaging van het voorjaar?

“( knikt ) Dat is dé uitdaging voor de regering. Er moet snel een definitief kader komen met strengere normen ( het huidig kader staat op losse schroeven na het stikstofarrest, red ). Zoniet komen we in een vergunningsstop terecht. Dat is mijn grootste nachtmerrie. Dat betekent geen vergunningen meer voor bouw, landbouw en industrie. Dan ligt de hele economie plat. We moeten dat goed beseffen.”

U bent bevoegd. Waar wacht u op?

“De standpunten binnen de regering lopen uiteen. Dat is ook logisch. Er komen veel belangen samen: landbouw, natuur en industrie. We moeten eigenlijk water en vuur verzoenen. ( benadrukt ) Maar we moeten slagen. Het is echt vijf na twaalf. Het is dringend tijd dat Vlaanderen keuzes maakt. Want als we zo doorgaan, zal de kleur uit onze natuur verdwijnen. Brandnetels en bramen verdringen mooie planten en bloemen. Dat is een gevolg van de uitstoot. Dat is niet de erfenis die ik wil nalaten.”

Minder vee, is dat uw oplossing?

“Ik zal het diplomatisch zeggen: dat is geen taboe voor mij. Er zijn meer varkens en koeien dan mensen in Vlaanderen. Dat betekent veel mest en dus veel ammoniak. Maar de oplossing zal een mix aan maatregelen zijn.”

De boeren zijn boos op u. Maakt dat indruk?

“Neen. Ik laat me door geen enkele organisatie inpalmen. Er zijn trouwens veel boeren die het probleem wél begrijpen. ( windt zich op ) Maar waar ik niet tegen kan, is dat de Boerenbond de mensen bang maakt. De ondervoorzitter die zegt dat we binnenkort onze biefstukken uit Brazilië zullen halen: dat is fake news . Ik ben de eerste voorstander van lokale productie.”

Is de grote drempel niet het kostenplaatje? In Nederland wordt een stikstoffonds voorzien van 25 miljard euro.

“Dat speelt ook een rol. Er moet sowieso flankerend beleid komen, voor boeren en natuurherstel bijvoorbeeld, maar ik ga geen bedrag in de gazet smijten.”

Voor uw energiebeleid krijgt u minder lof. Dat u zich gedraagt als een Romeinse kiezer, zeggen zelfs coalitiepartners.

“( blaast ) Dat is vooral frustratie, denk ik. Omdat ik geen vergunning heb gegeven aan de gascentrale in Vilvoorde. Vivaldi is daar boos om. Maar er is een reden waarom die geen vergunning krijgt, hè: te veel stikstofuitstoot. Dat zijn de feiten.”

U bent minder streng voor de Antwerpse industrie, zei Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert in deze krant.

“( kwaad ) In welk dossier dan? Dat hij dat eens zegt. Kijk naar 3M: ik heb daar zelfs productieprocessen laten stilleggen. Ik voer beleid voor Vlaanderen, niet voor Egbert Lachaert.”

Wat met de nieuwe fabriek van chemiebedrijf Ineos in de Antwerpse haven?

“Dat is goedgekeurd door de deputatie, maar moet nog op mijn tafel komen. Ik kan u verzekeren: ik zal het even streng beoordelen als een gascentrale.”

Wat zegt die kritiek over de samenhang in de regering?

“( fijntjes ) Ik zal de woorden van Hilde ( Crevits, CD&V, red ) herhalen: in vergelijking met Vivaldi komen wij goed overeen. Ja, er zijn fundamentele verschillen, maar er zijn dan ook fundamentele keuzes die gemaakt moeten worden. Het is normaal dat het soms klettert. Veel belangrijker is dat we dit voorjaar met oplossingen komen.”

Zal u zich blijven verzetten tegen de kernuitstap?

“We moeten toch de CO2-uitstoot beperken? We zitten volop in een klimaat- en energietransitie. Nederland zal zelfs nieuwe kerncentrales bouwen. Kernenergie is duurzame energie. Of willen we nóg afhankelijker worden van de gaskraan van Poetin? Dat de energieprijs stijgt, is ook geopolitiek, hè. We hebben eigenlijk de luxe niet om de centrales te sluiten. Het zou zelfs onverantwoord zijn. Maar goed: het is aan de federale regering om die beslissing te nemen.”

U kan ze wel saboteren door elke gascentrale te weigeren.

“Dat is het argument van Groen, maar dat is onzin. Het is toch te gek voor woorden wat er aan het gebeuren is? De groenen willen meer stikstof en meer CO2 uitstoten en ik moet dat tegenhouden. Het lijkt wel de wereld op haar kop. Weet u wat ik denk: Groen wil van mij de zondebok maken voor haar beleid. Ik trek me daar geen bal van aan. Ik blijf opkomen voor het leefmilieu.”

U bent ook geen kasplantje, hè. U profileert zich ook graag op hun kap.

“Ik neem beslissingen op basis van inhoud. Blijkbaar kan dat niet meer.”

Wat is dat toch met u en uw federale collega Tinne Van der Straeten (Groen)? Waar is het zo fout gelopen?

“Wij hebben een totaal andere visie op de politiek: dat is het probleem. Zij is dogmatisch, ik ben pragmatisch. Ik wil oplossingen voor de problemen die zich stellen. Maar ik ben niet kwaad op haar als persoon.”

Hebt u haar ooit onder vier ogen gesproken?

“( verrast ) Euhm , neen, dat denk ik niet. We hebben wel al vergaderd met medewerkers bij. Dan doen we dat heel professioneel.”

U wou geen eindejaarsdebat doen met haar voor onze krant. Waarom niet?

“( zucht ) Omdat ik dat echt niet opportuun vond. Wat zou dat zijn? Ruzie maken in de krant over het beleid? Ik vind dat niet nuttig.”

Ga dan eens aan tafel zitten over de hoge energieprijzen. Dat zou elke burger ten goede komen.

“Dat zou weinig zin hebben, hoor. Een energiefactuur heeft een Vlaamse en een federale component. Die staan los van elkaar. Ik weet dat het absurd klinkt, maar het is nu eenmaal zo. Het is daarom dat ik het energiebeleid kut heb genoemd. Ik blijf daarbij. Het zit veel te complex in elkaar. Maar goed: Vlaanderen heeft intussen al meer dan 200 miljoen euro uit de factuur van de gezinnen gehaald en de oefening is niet af. Vergeet niet dat we een historische erfenis meedragen van de groenestroomcertificaten: we moeten nog negen miljard euro afbetalen.”

Wil u daaraan raken?

“Je moet alles durven bekijken. Groene energie werd vroeger overgesubsidieerd en we voelen dat in onze factuur. Maar ik ga niet vooruitlopen op beslissingen.”

Laatste vraag. Vlaams minister-president, zou dat iets voor u zijn?

“Ik ben heel graag vakminister van Omgeving. Ik was destijds kwaad op Bart De Wever over deze bevoegdheid, maar vandaag ben ik dankbaar. Als de kiezer het toelaat, zou ik liefst nog vijf jaar verder doen op dit domein. We zijn een andere weg aan het inslaan, maar om zoiets te voltooien, heb je eigenlijk tien jaar nodig. Ik heb trouwens moeite met de kritiek op Jan Jambon. Achter de schermen werkt hij keihard om knopen door te hakken in dossiers die al decennia aanslepen, zoals de bouwshift. Dat verdient meer waardering.”

(foto’s Christophe De Muynck)