Iron Lady Zuhal Demir (N-VA) is klaar voor een nieuwe rol in een nieuwe regering: “Ik wil niet alleen gezien worden als madam integratie”

BRUSSEL – Dat ze op zondag al eens een boom durft knuffelen. Die opmerkelijke bekentenis doet Zuhal Demir in haar maideninterview als Vlaams minister. Het N-VA-kopstuk is bevoegd voor Justitie, Omgeving, Energie en Toerisme. Dat betekent niet dat ze zwijgt over andere domeinen. Wij hebben een pittig gesprek. Zeg maar vintage-Demir. Of wat had u gedacht?

“Het is hier maar kaal, hè”, zucht ze, als ze me verwelkomt in haar nieuwe kabinet. De first lady van N-VA, anderen zeggen iron lady, heeft zonet haar intrek genomen in ‘de nummer zeven’ op het Martelaarsplein. “Ik moet nog zorgen voor een vrouwelijke touch. Maar ik ben blij met deze plek. Matthias (Diependaele, N-VA, bevoegd voor Financiën, red) zit op de verdieping onder mij. Als ik geld nodig heb, moet ik maar de trap naar beneden nemen. (knipoogt).”

Ze is moe, bekent ze. De voorbije dagen waren slopend. Eerst die nachtelijke vergaderingen om het regeerakkoord rond te krijgen, daarna het partijcongres en ten slotte de eerste dagen als minister en het instuderen van de dossiers. “Het waren ook emotionele dagen. Vooral de eedaflegging. Ik was triest, maar ik denk niet dat iemand dat gezien heeft. Ik heb mijn moeder gemist. Zij is anderhalf jaar geleden overleden. (emotioneel) Ik had haar favoriete oorbellen aan. Een eerbetoon. Zo was ze toch aanwezig. (even stil) Ze zou fier geweest zijn, hoor. Ze vond het zo belangrijk dat haar kinderen, en zeker haar dochters, een eigen leven opbouwden, onafhankelijk van een partner.”

Uw vader zal ook wel fier zijn met een minister in huis?

O jawel. Maar hij hamert erop met de voetjes op de grond te blijven. ‘Zuhal, minister of niet, jij bent vooral de dochter van een mijnwerker’, zei hij. ‘Ik wil dat je elke zondag langskomt, en mij vertelt wat je gedaan hebt voor de mensen. Je hebt bevoegdheden genoeg om íets te doen.’ (lacht) Mooi, toch? Mijn papa gaat graag op café. Dan wil hij aan zijn kameraden kunnen vertellen dat zijn dochter goed doet voor de mensen.

U zit op de regeringsbank naast Wouter Beke (CD&V), net zoals voordien in het federaal parlement. Is uw vriend nog niet jaloers?

(lacht luid) Ik val op echte vikings, hoor. Wouter heeft daar weinig van weg. Maar we blijken inderdaad onafscheidelijk. (met een knipoog) Wie weet worden we nog dikke vrienden? We gaan alleszins samen het regeerakkoord uitvoeren en goed zorgen voor Limburg, onze provincie.

Gaat u zijn partij nog een moslimpartij noemen, zoals vorige legislatuur?

(kort) Daar kom ik niet meer op terug.

Is aan u gevraagd om braver te zijn voor de coalitiepartners?

Neen, dat niet. Misschien gaan ze dat na dit interview wel vragen. (lacht) Neen, ik ben me ervan bewust dat regeringspartijen beter niet kibbelen in het openbaar. De mensen hebben daar geen boodschap aan. Wij moeten beleid voeren. Maar intern zal ik mijn gedacht blijven zeggen, ook aan de coalitiepartners.

“Een boom moet groeien, leven, zuurstof geven. Dus neen, ik ben Joke Schauvliege niet.”

Ik schrik wel van de bevoegdheden die u krijgt. Ik had gedacht dat u Inburgering zou krijgen. Of Werk.

Ik ook. Ik was zelfs even geschokt, moet ik bekennen. Maar ik heb die knop snel kunnen omdraaien. Ik ben blij met die bevoegdheden. Ik heb tien jaar vooral op integratie en gelijke kansen gewerkt. Het is gezond om eens de focus te verleggen. Ik wil niet alleen gezien worden als ‘madam integratie’. Ik kan meer dan dat.

Op uw visitekaartje staat ‘Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme’. De volgorde is geen toeval, denk ik?

Neen. Ik heb dat zelf bepaald. Ik ben de eerste Vlaamse minister van Justitie, en ik wil die functie goed invullen. Ik hoop dat Vlaanderen op termijn voor het volledige justitiële apparaat bevoegd wordt. Dat is vandaag niet het geval. Ik ben maar voor een bepaalde brok bevoegd. Maar ik wil daarmee wel de fundamenten leggen voor een stevige Vlaamse justitie. Ik ga daar veel tijd in stoppen.

Bent u niet met handen en voeten gebonden aan de federale minister?

Soms. Ik krijg nu al berichten van mensen die willen dat ik de straffeloosheid aanpak. Dat is een terechte bekommernis, maar helaas niet mijn bevoegdheid. Ik kan bijvoorbeeld niet verhinderen dat een Michel Lelièvre voorwaardelijk vrijkomt, maar ik ben wel bevoegd voor de opvolging van de voorwaarden. Ik wil daarin strenger optreden dan vandaag het geval is. Ook milieumisdrijven en jeugddelinquentie zijn Vlaamse bevoegdheden.

Paul Marchal zei vorige week op één dat Michelle Martin haar voorwaarden van vrijlating schendt. Gaat u haar dan terug naar de gevangenis sturen?

Dat is een Waalse casus, net zoals Lelièvre. Maar mocht dat een Vlaamse casus zijn, dan zou ik daar alles aan doen, ja. Ik heb die getuigenis ook gezien. (feller) Die man is zijn dochter kwijt door die vrouw, hè. Maar blijkbaar heeft zij nog geen cent schadevergoeding betaald. Dat is een slag in het gezicht van de slachtoffers. Ik ga altijd aan hun kant staan. Wie de voorwaarden schendt, moet gestraft worden. Ik ga daar nauw op toezien.

“Ik ben de dochter van een gastarbeider. Was dit het programma van Vlaams Belang, dan had ik de eed niet afgelegd.”

Klimaat staat niet op uw visitekaartje. Zegt dat iets over de beperkte klimaatambities van deze regering?

Néén. Klimaat is deel van de bevoegdheid Omgeving, net zoals natuur en ruimtelijke ordening. Dat is maar een naam, hè. Deze regering is wél ambitieus.

Steunt u de strijd van klimaatactiviste Anuna De Wever?

(fijntjes) Of van Kyra Gantois? Ik vind het goed dat die jongeren op straat zijn gekomen. Zij hebben dit thema op de agenda gezet. Ik deel hun bezorgdheid. Ik heb ook een dochter van twee. Ik wil haar later kunnen zeggen dat ik goed gedaan heb voor onze planeet. Ik ga meer zeggen: klimaat is dé uitdaging van de eeuw. Maar ik vind de straatprotesten welletjes. We hebben het nu wel begrepen.

Is dat zo? Waaruit blijkt dat?

Uit het regeerakkoord. Ik weet waar ik naartoe wil. We gaan zorgen voor een drastische daling van de CO2-uitstoot, weliswaar zonder zotternijen te doen.

U mikt op tachtig procent minder uitstoot tegen 2050. Dat is te weinig, zeggen experten.

(feller) Ik vind dat niet. Dat is een ambitieuze én realistische doelstelling. Dat evenwicht moet er zijn. Anders zal het niet lukken. Dat moeten ook experten en klimaatactivisten begrijpen. De energiefactuur bijvoorbeeld: die moet betaalbaar blijven. Ik ga erover waken dat de Vlaamse component van die factuur niet toeneemt.

U zou ook kunnen mikken op een daling.

Dat is een ambitie. Maar ik ga niets beloven waar ik geen zekerheid over heb. Anders ga ik daar vijf jaar lang mee geconfronteerd worden. Die fout ga ik niet maken. Ik ga trouwens ook niet aanvaarden dat de federale component toeneemt. Als dat gebeurt, ga ik een overlegcomité vragen.

“Het Mechels model is niet onze leidraad. Bart Somers moet het regeerakkoord uitvoeren. Ik zal daar mee over waken.”

U noemt niet toevallig Kyra Gantois. Zij is uit Youth for Climate gestapt, na ruzie met Anuna De Wever.

Ik vind de stem van Kyra realistischer. En vooral: minder schreeuwerig. Ik hou niet van doemdenken. Dat helpt ons niet vooruit. Ik heb de toespraak van Greta Thunberg gezien voor de Verenigde Naties. Ik was bezorgd om dat meisje, als moeder dan. Zij is amper zestien, en wordt al afgeschilderd als halve gek. We moeten ervoor zorgen dat dit debat niet fout afloopt.

Van Natuurpunt kreeg u wel een pluim. Was u verrast?

Neen, toch niet. Vlaanderen zal groener worden onder deze regering. Daarom zeg ik dat de sense of urgency aanwezig is. We gaan maar liefst 10.000 hectare extra bos aanleggen tegen 2030.

Vindt u ook dat een boom de functie heeft om gekapt te worden, zoals uw voorganger Joke Schauvliege (CD&V)?

Zeker niet. Ik heb een hart voor de natuur. (enthousiast) Een boom moet groeien, leven, zuurstof geven. Ik kan gelukkig worden van het zien van een oude boom met mooie kruin en kronkelende wortels. Het zal u misschien verbazen, maar ik durf al eens een boom te knuffelen op een vrije zondag. Ik hoop dat ik als minister elke week ergens een boom mag planten. Dus neen, ik ben Joke Schauvliege niet.

Iets anders. De meest linkse politicus van deze regering is bevoegd voor de post van integratie, namelijk Bart Somers van Open VLD. Wringt dat niet?

Ik had dat graag gedaan, maar ik ga even graag doen wat ik nu doe. Kijk: het regeerakkoord is de bijbel. Ik heb het integratieluik mee mogen schrijven. Bart Somers gaat dat nu uitvoeren. Ik zal daar mee over waken. Maar ik heb daar ook vertrouwen in.

Wat als hij zijn Mechels model wil kopiëren naar Vlaanderen?

Dat zal niet lukken. Het Mechels model is niet onze leidraad. Het regeerakkoord is onze leidraad, en dat is geen kopie van het Mechels model.

Dat strengere integratiebeleid, is dat om de boze Vlaming te plezieren?

De Vlaming wil inderdaad een strenger beleid. Alle coalitiepartners hebben 26 mei in die richting gelezen. Het is dan ook normaal dat dat signaal wordt omgezet in beleid. Ik word boos van al die analisten die ons verwijten Vlaams Belang na te lopen. (feller) Het regeerakkoord is géén copy paste van het VB-programma. Ik zou dat niet toelaten. Ik ben de dochter van een gastarbeider. Was dit het programma van VB, dan had ik de eed niet afgelegd.

U kan toch niet ontkennen dat het regeerakkoord die stempel draagt? U gaat zelfs delen van het zeventigpuntenplan uitvoeren, zoals de drooglegging van Unia en minderhedenorganisaties.

(windt zich op) Néén. Zoek op wat ik in het verleden gezegd heb over integratie. Ik pleit al jaren voor strengere toegang tot de sociale zekerheid, voor taalbaden, voor een hoofddoekenverbod op school, voor de afschaffing van Unia, noem maar op. U kan mij niet verwijten plots een ander beleid te verdedigen.

Wat is dan nog het verschil met VB?

Het sociaaleconomisch programma. Maar ook het mensbeeld. Ik ben voor een inclusief Vlaanderen. VB niet. Wij leggen de lat inderdaad hoger voor nieuwkomers. Dat moet, om het samenleven te bevorderen. De Vlaming wil dat nieuwkomers eerst bijdragen, vooraleer ze de vruchten plukken. Dat is ook terecht. Maar nieuwkomers kunnen nog steeds over die lat. VB zou die lat aan het plafond leggen. Dat is niet mijn Vlaanderen.

Gaat uw partij nu ook haar beginselmanifest aanpassen?

(verrast) In welke zin dan?

Ik lees daarin dat de inburgeringsplicht gekoppeld moet zijn aan het recht van de nieuwkomer om kosteloos een inburgeringstraject te doorlopen.

(aarzelend) Dat gaan we dan moeten aanpassen. Dat is inderdaad een switch die we maken. Een logische switch, vind ik. Inburgering kost veel geld. Ik vind het maar normaal dat nieuwkomers daartoe bijdragen. We gaan 360 euro vragen. Dat is een redelijke prijs, vind ik.

Geldt dat ook voor kaders van Japanse en Amerikaanse multinationals?

(knikt) Iedereen is gelijk voor de wet, dus iedereen zal ook voor de inburgeringscursus moeten betalen.

Uw partijgenoot Theo Francken was liever met VB in zee gegaan.

(pikt in) Dat was onmogelijk, Theo weet dat ook. Die partij heeft zélf gekozen voor de oppositie. Als Tom Van Grieken wou mee regeren, dan had hij wel minstens geprobeerd om VLD of CD&V te overtuigen. Hij heeft het omgekeerde gedaan.

“De sense of urgency is aanwezig. Vlaanderen zal groener worden. Maar ik hou niet van doemdenken.”

Zou u kunnen besturen met VB?

Dat zou afhangen van het regeerakkoord. Ik kan pragmatisch zijn op dat vlak. Ik was na 26 mei de eerste om ervoor te pleiten te praten met VB. Dat was niet makkelijk voor mij. Als klein meisje was ik bang van die partij. Die wou me namelijk naar een islamschool sturen, in afwachting van de repatriëring van mijn ouders. Dát was het zeventigpuntenplan. Maar zie mij hier nu zitten.

Dank u wel, CD&V, Open VLD en SP.A.

Én dank u wel, Volksunie. Dat was de grote verdediger van de mijnwerkers. (denkt na) Ik weet niet of VB écht veranderd is. Filip Dewinter en Dries Van Langenhove varen een bruine koers en worden niet teruggefloten door Van Grieken. Dat doet me twijfelen. Zie ook de kritiek op het gelijkekansencentrum dat wij gaan oprichten. Waarom, vraag ik me af. Wil die partij geen gelijke kansen?

Omdat dat meer geld zal kosten dan Unia?

Ik wil leven in een Vlaanderen waar een onafhankelijke instelling waakt over gelijke kansen voor iedereen. Dat mag geld kosten. Als ik gediscrimineerd word omdat ik een handicap heb, dan wil ik dat iemand het voor mij opneemt. VB wil dat duidelijk niet. Unia is daarvoor niet geschikt, die doet aan politiek. Bovendien is Unia niet bevoegd voor gender, waardoor ze vrouwenrechten niet kan afwegen tegenover religieuze rechten. Het nieuwe centrum moet bevoegd zijn voor élke vorm van discriminatie.

U kan al beginnen met deze regering aan te klagen.

Omdat we maar drie vrouwen tellen?

Inderdaad. Op negen ministers.

Dat kan beter. Dat geef ik toe. Had ik het voor het zeggen, dan zaten er meer vrouwen in.