Karel De Gucht schiet met scherp op grootste coalitiepartner: “N-VA beweegt naar extreemrechts”

BERLARE – Weinig mensen hebben meer ervaring in de politiek dan Open VLD-coryfee Karel De Gucht. Wat hij van het spektakel van de voorbije week vindt? “De N-VA is aan het zwalpen. Als de premier toegeeft aan die grillen, is hij zijn autoriteit kwijt. Hun campagne was gewoon racistisch.” Zet u schrap voor een pittig gesprek.

(Dit interview vond plaats voor de laatste verwikkelingen van zaterdagavond)

We hebben afspraak ten huize De Gucht in Berlare, vroeg in de ochtend. De gewezen partijvoorzitter, minister en eurocommissaris neemt zijn ontbijt op zijn schoot, toast met avocado en dadels. Hoe het met hem gaat? “Goed. Of zie ik er slecht uit misschien?” Zijn spitante zelf is overeind gebleven, ook vier jaar na zijn politiek pensioen. Hij is druk bezig met van alles en nog wat, zegt hij. Lezingen, raden van bestuur, lesgeven aan de VUB. Hij was niet plan veel te reageren op de politieke crisis in eigen land, maar deze afspraak lag al enkele weken vast. “U hebt geluk. Een afspraak is een afspraak voor mij.”

Hoe leest u wat deze week gebeurd is ons land?

(denkt na) Eigenlijk is het eenvoudig: de N-VA is aan het zwalpen. Dat is al zo sinds de gemeenteraadsverkiezingen. Die waren ontnuchterend voor hen. Ze zijn in paniek geslagen door de onvoorziene opstoot van Vlaams Belang. De N-VA vreest dat dat een voorbode is voor mei (de nationale verkiezingen, red) en dat zij daar het slachtoffer van zal zijn. Ze gebruikt nu het migratiepact als laatste strohalm. Ik vind dat een vreemde strategie. De N-VA zou beter beseffen dat zij zélf verantwoordelijk is voor de verrijzenis van Vlaams Belang door het volledige debat te verengen tot migratie.

Wijt u deze crisis volledig aan N-VA?

Zonder meer. Die partij zwalpt. Dat ziet toch iedereen? Anders was dat migratiepact rimpelloos gepasseerd.

Vindt u dat pact geen debat waard?

Daar ís twee jaar over gediscussieerd. Alles wat de Belgische regering vroeg, en dus ook N-VA, staat in dat pact. Dat heeft ambassadeur Bodson toch bevestigd in het parlement, niet? De premier heeft in september gezegd dat ons land het pact zal goedkeuren. Hij zei dat in New York op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Als een premier dat zegt, dan is dat in naam van de regering. Laat ons daar niet onnozel over doen. Eén regeringspartij is sindsdien van gedacht veranderd. Maar zolang die geen consensus vindt binnen de regering, blijft het regeringsstandpunt ongewijzigd.

Dus premier Michel (MR) moet maandag naar Marrakech en de week nadien naar New York om het pact goed te keuren?

Natuurlijk. Hij kan niet anders. Als de premier toegeeft aan de grillen van N-VA, is hij zijn autoriteit kwijt. Dat zal hij dus niet doen. Vergeet ook niet dat ons land op 1 januari lid wordt van de Veiligheidsraad. Willen we meteen onze geloofwaardigheid kwijt zijn, dan moeten we vooral N-VA volgen.

“Ik denk dat Theo Francken helemaal geen problemen heeft met die racistische campagne.”

Wat vindt u van het pact?

Dat is een poging van de internationale gemeenschap om tot een gemeenschappelijke aanpak te komen van migratie. Ik vind dat een hele prestatie. Het pact wil migratie humaan benaderen, wat maar normaal is, maar legt ook de nadruk op terugkeerbeleid. Dat is een groot hiaat vandaag.

Volgens experten kan dat de nationale soevereiniteit aantasten.

Ik ken ook iets van internationaal recht. Ik doceer dat ten andere. Dat pact is zogenaamde soft law. Dat tast op geen enkele manier de nationale soevereiniteit aan.

Dat landen als Oostenrijk, Australië, de VS en wellicht ook Italië neen zeggen, is dat geen teken aan de wand?

De vraag is of dat de landen zijn die wij moeten volgen. Een Oostenrijk bijvoorbeeld wordt mee bestuurd door een extreemrechtse partij. Is dat nu plots ons gidsland geworden? Ik mag hopen van niet. Of het migratiebeleid van Trump. Die man scheidt kinderen van hun ouders. Dat is mensonwaardig.

De voorbije weken sliepen ook in eigen land honderden mensen, waaronder kinderen, buiten omdat er maar vijftig asielaanvragen per dag behandeld worden. Wat vindt u daarvan?

Ik vind dat niet kunnen. Dat is een beslissing van staatssecretaris Theo Francken. U zal goed moeten zoeken om iets te vinden waar ik het eens ben met die man.

Is die kritiek niet hypocriet? Uw partij steunt wel zijn beleid.

Ik denk dat mijn partij al regelmatig afstand heeft genomen van hem. Deze situatie kan uiteraard niet blijven duren. Het wordt kouder, hè. Als dat op het niveau van de regering komt, zal mijn partij zeker spreken. We gaan geen mensen in de kou laten slapen. Maar nogmaals, ikzelf ben het op elk vlak fundamenteel oneens met Francken.

“Een regering-Michel II? Er zijn zéér diepe wonden geslagen. De premier zal dat niet snel vergeten.”

Wat vond u van de N-VA-campagne over het migratiepact?

Die campagne toont aan hoe een deel van N-VA over migratie denkt. Dat is de donkere kant van die partij. Ik zeg niet dat iedereen het daarmee eens is, en al zeker niet al hun kiezers. Maar zo’n campagne, die gewoon racistisch is, kan niet ontstaan zonder een draagvlak in een partij. Als iemand dat zou voorstellen bij CD&V, SP.A of VLD, wordt dat onmiddellijk van tafel geveegd. Bij N-VA gebeurt dat niet. Dat duidt op een racistische onderstroom die meer en meer tot leven komt. Ik denk bijvoorbeeld dat een Theo Francken helemaal geen problemen heeft met die campagne. Ten tweede bevatten de teksten daarvan alleen maar leugens. Ik ben ervan overtuigd dat veel van hun kiezers niet akkoord zijn daarmee.

PS-boegbeeld Paul Magnette pleit voor een cordon sanitaire rond N-VA.

Dat zou te ver gaan. N-VA blijft vooralsnog een democratische partij. Ik zie wel een beweging naar extreemrechts. Die campagne is maar één uiting daarvan. Als Francken schaamteloos zegt dat Vlaams Belang een inspiratiebron is, wat moet je dan denken? Dat ís opschuiven naar extreemrechts. Ik geloof trouwens niet dat Bart De Wever een extreemrechts politicus is. Hij is wél een opportunist. Hij is er even in geslaagd kiezers van Vlaams Belang aan te trekken, maar voelt nu ook de geest terug uit de fles komen. Ik heb nooit in die strategie geloofd. Volgens mij is het beter dat extreemrechtse politici en kiezers samenzitten in één partij, waarrond dan een cordon getrokken wordt.

Kan de regering-Michel dit overleven?

(even stil) De regering is al comateus, hè. Vandaag zit je in een onhoudbare situatie. Dit kan maar enkele dagen duren. Ofwel gaat N-VA akkoord met het migratiepact, ofwel stapt ze uit de regering. Als ze niet bijdraait én weigert op te stappen, moet de premier zelf naar de koning en het ontslag aanbieden van zijn regering.

En dan? Een minderheidskabinet?

Dat is ongebruikelijk in ons land. Maar ik ben Madame Blanche niet. Ik kan niet voorspellen wat dan zal gebeuren.

Ziet u een regering-Michel II, in deze constellatie, nog mogelijk?

Ik denk dat er zéér diepe wonden geslagen zijn. N-VA probeert de autoriteit van de premier aan te tasten. Hij zal dat niet snel vergeten. Dat geldt ook voor de coalitiepartners. Het is onmogelijk om samen te werken met een partij die op deze manier te werk gaat. (even stil) Ik zou het trouwens verkeerd vinden om de regering hierop af te rekenen. Dit is de fout van één coalitiepartner. De regering heeft verder een goed parcours afgelegd. Ze heeft de juiste keuze gemaakt door in te zetten op structurele hervormingen, jobcreatie en groei. Ja, ze krijgt kritiek op haar begrotingsbeleid. Onterecht. Het federale niveau wordt ondergefinancierd. Met de huidige financieringswet kan je die begroting niet saneren. Ik hoor de deelstaten hoera roepen over hun begroting in evenwicht, maar voor wie goed in het geld zit, is dat geen grote prestatie.

Verschijnt u in mei op een lijst?

Ik denk dat niet, neen. Als mijn partij vraagt om te steunen, zal ik daarover nadenken. Maar ik neem geen politieke functie meer op.

(foto belga)