N-VA-voorzitter Bart De Wever over het virus en het vaccin, Kucam en Francken, en de toekomst van zijn partij: “Een breed centrumrechts blok zou een fantastisch verhaal zijn”

De Wever droomt luidop van een brede centrumrechtse volkspartij met ook christendemocraten en liberalen. Voor wie eraan zou twijfelen, het signaal is duidelijk: de N-VA-voorzitter is na woelige maanden helemaal terug. De Wever zet de partijkoers op scherp, kijkt in eigen boezem voor de zaak-Kucam, legt de lat hoog voor de Vlaamse regering en sabelt het federale ‘potje’ genadeloos neer.

Het is een opgewekte Bart De Wever die we donderdagavond ontmoeten in het stadhuis van Antwerpen. De crisis doet hem boven zichzelf uitstijgen, zegt hij. De burgemeester oogt ontspannen. Minder argwanend dan anders. De dag voordien is de documentaire over hem op de openbare omroep in première gegaan: BDW . De omstreden politicus is een jaar lang gevolgd door een filmploeg. Het zegt iets over zijn status: de conservatieve leider is ondanks twee moeilijke jaren de belangrijkste politicus van deze eeuw.

Vorig weekend kreeg BDW twee nieuwe adjudanten toegewezen: Lorin Parys en Valerie Van Peel. Vooral opvallend was dat Theo Francken naast de functie greep. Of dat sporen nalaat in de partij, wil ik weten. De Wever denkt goed na. “Neen, ik denk dat niet. De partijraad heeft vooral bewezen dat ze niet te sturen is. De mediahetze was ongezien, hè. Zeker omdat ondervoorzitter een interne functie is, en géén politieke functie. Wellicht is dat noodlottig geworden voor Theo. Het beeld ontstond dat hij daaraan een politieke invulling wou geven.”

Hebt u hem gevraagd om zijn kandidatuur in te trekken?

Dat is interne keuken. Ik heb met elke kandidaat gesproken. Ik ga daar niet meer over zeggen.

Is Francken zijn autoriteit kwijt door de zaak-Kucam?

Neen, in mijn ogen niet. Ik kan niet genoeg beklemtonen dat hij christenen heeft willen redden van een genocide in Syrië. Ikzelf was aanvankelijk sceptisch. Uiteindelijk heeft hij mij kunnen overtuigen. We zouden met een twintigtal vertrouwenspersonen werken. Uitgerekend de man die we best kenden, Melikan Kucam (gemeenteraadslid voor N-VA in Mechelen, red.), heeft ons bedrogen. Dat is vreselijk. Maar Theo heeft géén misdrijf gepleegd. Hij moet zich vooral de vraag stellen of hij niet te goedgelovig was. Wij allemaal trouwens: de hele partij. Theo is niet de enige schuldige. Het antwoord daarop is ja. We hebben ons gat verbrand en we moeten op de blaren zitten. Het is zo, niets aan te doen. Maar Theo is niets van zijn expertise verloren.

Vindt u dat niet makkelijk? Wat met politieke verantwoordelijkheid?

(feller) Wat moet hij dan doen? Hij kan geen ontslag nemen, hij is geen staatssecretaris meer. Bovendien heeft hij zijn fout toegegeven. Ik zie niet in wat er nog moet gebeuren. De zaak zal niet meer veranderen.

U laat uw mensen zelden vallen. Dat is een verschil met andere voorzitters.

(droog) Ik stel dat ook vast. Een misdrijf is voor mij de grens. Wij zijn opgelicht in deze. Dat kan iedereen overkomen. En wie het luidst roept, eerst. (fijntjes) Actuele voorbeelden genoeg. Weet u wat ironisch is? Als Theo echt die rechtse griezel zou zijn, zoals links hem afschildert, dan was er vandaag geen zaak-Kucam. Ik zei eerst neen tegen die operatie, maar hij wou die mensen redden.

Hebt u daarom de regering laten vallen, omdat u wist dat dit kwam?

(zucht) Dat is een onnozele complottheorie. Maar goed: van een intentieproces kan ik niet winnen. Voor de rechter en dus ook voor mij is deze zaak afgerond.

Wat is de belangrijkste uitdaging voor de partij?

Het voorbije jaar was moeilijk. Dat geef ik toe. Ook de regeringsvorming is een teleurstelling geworden. Tegelijk ben ik optimistisch. We moeten drie dingen doen, dan komt het goed. Eén: onze positie als centrumrechtse volkspartij scherpstellen. Twee: deftig oppositie voeren tegen de linkse federale regering die geen Vlaamse meerderheid heeft. Dat mag niet moeilijk zijn: het lege regeerakkoord is een cadeau voor ons. En drie: uitpakken met een sterke relance op Vlaams niveau.

Laten we eens naar het tweede punt kijken. Waar is die deftige oppositie van u?

Die is er al, maar die krijgt geen aandacht. Het is bijna onmogelijk om oppositie te voeren in een gezondheidscrisis. Als Covid-19 verdwijnt en de puinhoop verschijnt, dán is het aan ons. (op dreef) Energie bijvoorbeeld: het is crazy dat de regering alle kerncentrales wil sluiten. Of het budget: wat een potje is dat. Het geld vliegt door ramen en deuren. Er komt zelfs een premie voor werklozen. Wie bedenkt dat? En wie zal dat betalen? Ik vraag me af wat de liberalen in de regering doen. Kan u drie trofeeën opnoemen? De premier: dat is één. En dan houdt het op.

Laat u die vete niet beter achter u? Rancune helpt u niet.

(kort) U begint over de vete. De VLD doet niets van wat ze belooft. Ik zal dat blijven herhalen.

Volgt u de strenge lijn van minister Frank Vandenbroucke (SP.A) op coronavlak?

Grotendeels wel, ja. We bevinden ons al weken op een vervelend plateau. Dat maakt het onmogelijk om perspectief te bieden. Het plateau is te hoog om te zeggen: dit en dat moet versoepelen. Helaas. Ook ik snak naar de bevrijding, hoor.

De regering en de experten willen wachten tot alle kwetsbaren gevaccineerd zijn vooraleer echt te versoepelen. U ook?

Dat lijkt mij logisch. We doen dit om onze ziekenhuizen te ontlasten. Eens de mensen die meer kans maken om opgenomen te worden, beschermd zijn, dan moet de samenleving weer openen. Geleidelijk, weliswaar.

Aan dit vaccinatietempo wordt dat juni.

Helaas wel, ja. Hopelijk kan het mooie weer wel iets meer mogelijk maken in de lente. Maar voor de volle heropening van het leven zal het wachten zijn tot de zomer.

Dus de horeca moet rekenen op de PS, waar Elio Di Rupo nu al pleit voor een heropening. Het kan verkeren.

(protesteert) Ho, wacht even. Ik ben nooit overtuigd geweest van de sluiting van de restaurants. Die kunnen volgens mij wél op een veilige manier werken. Ik zou die graag weer openen, en ten laatste tegen Pasen. De cafés en de feestzalen zijn een ander verhaal. Daar geloof ik nog niet in, helaas. We zullen dat goed moeten afbakenen.

Het valt op dat u braaf bent voor Vandenbroucke.

Hij neemt mij serieus, en ik hem. Ik ben het ideologisch oneens met hem, maar ik vertrouw hem wel. Hij staat altijd ter beschikking. Dat is belangrijk voor een burgemeester. Als dat moet, kan ik hem om 23 uur bellen. Dat is andere koek dan zijn voorgangster, Maggie De Block (Open VLD), die ik nooit gehoord heb. Ik wil ook niet doen wat Bouchez (MR-voorzitter, red.) al weken doet: valse hoop geven en verwarring scheppen. Dat helpt niemand vooruit. (denkt na) Ik heb twee rode draden in deze crisis. De maatregelen moeten wetenschappelijk onderbouwd zijn én een wettelijke grondslag hebben. Het eerste zit goed, het tweede niet. Het kan niet zijn dat een minister met één pennentrek fundamentele vrijheden inperkt. Wij hebben daarom zelf een crisiswet geschreven. Die gaat binnenkort naar het parlement.

U bent van nature een pessimist. Zijn dit moeilijke tijden voor u?

Neen. Prepare for the worst, hope for the best: ik vind dat geen kwaad motto. Dit zijn vooral boeiende tijden. De crisis is een geweldige uitdaging voor mij. Ik ben een pessimist, maar geen defaitist. We komen hieruit.

Andere pessimisten worden depressief.

Ik kan dat begrijpen. Dit moet afschuwelijk zijn voor mensen die thuis met hun vingers moeten draaien. Was ik cafébaas, ik zou ook depri zijn. Ik heb het grote geluk dat ik mijn werk kan doen en dat mijn werk ook echt relevant is.

Ergert u zich aan de trage vaccinaties?

Verschrikkelijk. Dit is een uppercut voor de geloofwaardigheid van de Europese Unie. Ik vind het trouwens schandalig dat dan gewezen wordt naar de farma. De farmabedrijven hebben het voorbije jaar uitzonderlijke prestaties geleverd. Ook Vandenbroucke moet hier in eigen boezem kijken. Hij zei in november dat de vaccinaties zouden lopen als een trein. Zo niet, mochten we op hem schieten. Wel, waar is hij vandaag? Ik zie hem plots naar de deelstaten wijzen. Dat is flauw. Wij zijn klaar, maar we hebben geen vaccins.

Wat met de geloofwaardigheid van de Vlaamse regering? Ook de contactopsporing loopt fout, blijkt uit een Pano-reportage.

Dat is geen succesverhaal, neen. Men heeft volgens mij te lang gewacht om de lokale besturen te betrekken bij de contactopsporing. Dat is intussen rechtgezet. Er zaten trouwens ook zware fouten in die reportage. Wat gezegd werd over de aanbestedingen, klopt gewoon niet. Dat ondermijnt de kritiek, vind ik.

Dit is niet de eerste zware fout van de Vlaamse regering in deze crisis.

We delen in de klappen, dat is zo. We moeten dat kunnen toegeven. Je best doen, is soms niet genoeg. (benadrukt) Maar is er één Europese regering die deze crisis perfect aanpakt? Zelfs voorbeeldlanden zoals Duitsland en Denemarken maken fouten. Deze crisis is ongezien, hè. De Vlaamse regering heeft vooral instrumenten voor de relance en zal zich daar moeten bewijzen. Dat zal ook lukken. Er is een sterke strategie en er is geld.

U vindt niet dat minister Wouter Beke (CD&V) verantwoordelijkheid moet opnemen?

Ik zal Churchill citeren. Success is not final, failure is not fatal: it is the courage to continue that counts. Dat is wat ik aan Wouter Beke heb gezegd.

Iets anders. Het is vandaag Valentijn. Is dat de dag waarop u over Yves Leterme (CD&V) droomt?

Neen. Ik ben geen romanticus, als u dat zou denken. En was ik een romanticus, dan zou ik zeker niet over Yves Leterme dromen. (grijnst) Maar u verwijst wellicht naar het Valentijnskartel?

Klopt. Dat werd in 2004 afgesloten. Hebt u geen heimwee naar die tijd?

Neen. De tijd van de kartels is voorbij. Wat wel zo is: het Vlaamse politieke landschap is aan herziening toe. Er zijn te veel partijen. Dat is niet gezond. Ik noem dat de balkanisering van Vlaanderen. Als we niet opletten, wordt ook Vlaanderen onbestuurbaar. Dat is vandaag al het probleem van het federale niveau.

Wat moet dan gebeuren?

Het is onmiskenbaar zo dat de grondstroom in Vlaanderen centrumrechts is. Maar wat zien we vandaag? Dat de meerderheid op haar honger blijft zitten. De conservatieve kiezers van CD&V zijn gefrustreerd omdat ze zich niet thuis voelen in Vivaldi. De liberale kiezers van VLD zijn gefrustreerd omdat ze wakker zijn geworden in een linkse partij. En veel N-VA-kiezers zijn gefrustreerd omdat wij als grootste partij aan de kant moeten staan. En wie is de lachende derde? De antisysteempartij: Vlaams Belang. We maken het die partij veel te makkelijk.

Wat wil u dan? Een fusie op centrumrechts?

Een breed centrumrechts blok, naar het beeld van CSU in Beieren, zou een fantastisch verhaal zijn. Dat betekent een conservatieve en economisch liberale gemeenschapspartij. Een meerderheid van de Vlamingen zou zich daarin thuis voelen. Ik vrees echter dat dat alleen maar kan in een confederaal land. Eerst moet de Belgische valsspelerij verdwijnen. Anders zullen CD&V en Open VLD daarover nooit willen nadenken. Daarna zal de samensmelting vanzelf gebeuren. Al die kiezers hebben zoveel gemeenschappelijk dat ze in één en dezelfde partij thuishoren.

Besprak u dit al met Joachim Coens, de voorzitter van CD&V?

Uiteraard. Wij zijn logische partners, wij delen dezelfde conservatieve visie op de samenleving. Maar ik spreek ook met veel liberalen. Ik proef overal dezelfde frustratie: Vlaanderen is centrumrechts, maar krijgt een links beleid. Dat is geen gezonde situatie. En extreemrechts lacht ons uit in het gezicht.

Bestaan de partijen N-VA en CD&V nog over tien jaar?

Dat weet ik niet. Daar een antwoord op geven, zou de beste manier zijn om alles kapot te slaan.

Hebt u getwijfeld of u een nieuw mandaat wou als voorzitter?

Uiteraard. Wie mij kent, weet dat ik een twijfelaar ben. Ik heb breed geconsulteerd, en daaruit is gebleken dat dit de beste oplossing is voor de partij.

Was dat niet uw keuze?

(blaast) Als mens wellicht niet. Ik ben vijftig geworden. (droog) Het is tijd voor een midlifecrisis. Maar de politicus in mij zegt ook dat ik het roer niet kon lossen. En ik zal u nu al zeggen: ook in 2023 zal ik het zo aanpakken. Als de partij wil dat ik verder doe, dan doe ik verder. Als ik moet stoppen, dan stop ik.

Dat is helder. En nu, krokusvakantie?

Was het maar waar. De krokusvakantie is doorgaans de mooiste week van het jaar voor de familie De Wever, omdat we dan op skivakantie gaan. Ik ben een absolute liefhebber van de winter. Van het seizoen, niet van de persoon. (grijnst) Weet u wat de magie is? Als je op de latten staat, mag je niet aan het werk denken of je valt op je gezicht. Het is de berg en ik, en niets anders. Dat is echt magie. Ik mis het nu al.