Seksisme in de politiek: de voorzitsters van Kamer en Senaat, Éliane Tillieux (PS) en Stephanie D’Hose (Open VLD), willen het meest genderbewuste parlement van Europa

Is Theo Francken een seksist? Had Charles Michel op de sofa moeten plaatsnemen? En wordt Veerle Heeren harder aangepakt omdat ze een vrouw is? Gender in de politiek is een actueel en gevoelig thema. De eerste burgers van het land, Éliane Tillieux (PS) en Stephanie D’Hose (Open VLD), maken daarom een scherp statement: het Belgisch parlement moet het meest genderbewuste parlement van Europa worden.

Het Paleis der Natie aan het Warandepark, bouwjaar 1783, is het hart van onze democratie. De ene kant van het gebouw wordt ingenomen door de Kamer van volksvertegenwoordigers, de andere kant door de Senaat. Het is een plechtstatig bouwwerk: brede gangen, hoge plafonds, rode lopers, indrukwekkende schilderijen en levendige standbeelden van de politieke pioniers van het land. Het gesprek vindt plaats in een gezellig salon van de Senaat. Koning Filip en koningin Mathilde gluren mee vanop hun staatsieportret aan de muur. De geurige koffie wordt geschonken door keurige boden in onberispelijke outfit.

We worden verwelkomd door Stephanie D’Hose, de enthousiaste voorzitster van de Senaat. “Ik ben blij dat ik eens iemand kan ontvangen in dit prachtige huis. Als corona voorbij is, wil ik de deuren openzetten voor het publiek. De Senaat is onbekend, en daarom ook onbemind. Ik wil dat veranderen.” Ook Éliane Tillieux (PS) is stipt op tijd. “Laat ons maar Nederlands spreken”, zegt ze stellig. Het is kenmerkend voor de nieuwe generatie van de PS die de banden met Vlaanderen weer wil aanhalen. Tillieux, een voormalig minister, is de voorzitster van de Kamer en daarom de eerste burger van het land. “We werken met een beurtrol. Volgend jaar is Stephanie de eerste burger.”

Als de Amerikaanse president Joe Biden in juni naar België komt, moet hij eerst u de hand schudden, en daarna pas de premier. Hoe komt dat?

Tillieux : “Dat is de protocollaire rangorde. België is een parlementaire democratie. Het parlement heeft voorrang op de regering.”

D’Hose : “Wij zijn rechtstreeks verkozen, de premier niet: dat is het verschil. Wij zijn de vertegenwoordigers van de burgers van het land. Éliane en ik hebben afgesproken om de protocollaire ontvangsten zo veel mogelijk samen te doen. Dat is ongezien in de geschiedenis. Ook onze diensten zullen meer dan ooit samenwerken.”

De kardinaal staat wel nog boven u in het protocol. Wat is de logica?

D’Hose : “Dat is traditie. Ook de pauselijke nuntius staat bovenaan. Dat is omdat vroeger de clerus en de kerk heel belangrijk waren. In het begin keek ik wel wat wantrouwig naar het protocol. Oh, my God , wat is dat? ( lacht ) Maar eigenlijk zijn die tradities best fascinerend. We moeten die niet allemaal willen afschaffen.”

Tillieux : “Dat ligt inderdaad niet op tafel. Zonder volgorde zouden ontvangsten van staatshoofden chaotisch verlopen.”

Hoe is uw relatie met de koning?

D’Hose : “Ik ben één keer op de koffie gemogen. Nog maar één keer. ( lacht ) Hij heeft mij wel zelf opgebeld, toen ik in oktober even in het ziekenhuis lag. Ik had een vieze infectie in mijn bloed. Ik was blij verrast met zijn telefoontje. Het is een vriendelijke man.”

Tillieux : “Dat kan ik bevestigen. Ik heb nog handelsmissies gedaan met hem, toen ik nog minister was. We zaten samen op het vliegtuig. Dat was steeds gezellig. Ik ben ook één keer op de koffie gegaan. Zonder corona zouden we elkaar vaker zien. Er zijn amper officiële ontvangsten in deze tijden.”

D’Hose : “Net zoals de tradities vind ik ook het koningshuis charme hebben. Ik durf zelfs zeggen dat ik een monarchist ben. Onze samenleving is zó sturm-und-drang . Af en toe mag er ook eens gedroomd worden, vind ik.”

Tillieux : “Ik ben minder uitgesproken, maar ik zie wel dat in het buitenland alle deuren opengaan als de koning mee is. Dat is opmerkelijk. Bovendien komt er eindelijk een koningin aan. Het is dus niet het moment om dat af te schaffen.” ( lacht )

“Ik ben een gedroomd slachtoffer voor Theo Francken. Ik ben nieuw in de functie én ik ben een Franstalige socialist”

Éliane Tillieux

Jullie zijn beiden acht maanden op post. Wat is het moeilijkste aan een parlement leiden?

Tillieux : “Neutraal blijven. ( lacht ) Een Kamerlid mag met vuur en overtuiging zijn dossiers verdedigen. Ik blijf een lid van de PS, maar een voorzitster moet boven het partijgewoel staan en het reglement naleven. Het is soms moeilijk om te zwijgen, moet ik bekennen.”

D’Hose : “Ik ben voorzitster van een instelling die sommige partijen willen afschaffen ( waaronder haar Open VLD, red. ). Dat is voor mij het moeilijkste. Het debat in de Senaat gaat vooral óver de Senaat. Dat is frustrerend. Ik zou liever inhoudelijk werk leveren. Dat kan nochtans: de grondwet voorziet mogelijkheden.”

Het is voor het eerst dat twee vrouwen het parlement leiden. Wat betekent dat?

Tillieux : “Dat is symbolisch héél belangrijk. Mijn partij wou een signaal geven. Ik ben de eerste vrouw die de Kamer leidt, na 51 mannen! Het is ook voor het eerst dat er evenveel vrouwen als mannen in de regering zitten. Eindelijk weerspiegelt de politiek het beeld van de bevolking.”

D’Hose : “Ook mijn partij wou absoluut een vrouw. Ik ben daar fier op. Mijn carrière kan inspirerend werken voor jonge meisjes. Ik kom niet uit een bekende familie, ik ben geen wit konijn. Ik ben zélf opgeklommen vanuit de jongerenpartij. Wij zijn rolmodellen. Het belang daarvan is niet te onderschatten.”

Tillieux : “Loop eens rond in dit gebouw. Wat zal je zien? Standbeelden en schilderijen van mannen. Je krijgt zo onbewust het gevoel dat alleen mannen de hoogste posities kunnen bekleden. Dat moet veranderen.”

D’Hose : “Wij willen geen standbeelden verwijderen, maar we willen wel meer vrouwen in de verf zetten. Een voorbeeld. Het zal in december honderd jaar geleden zijn dat de eerste vrouw de eed aflegde in de Senaat: Marie Janson. We zullen dat vieren. Er zijn intussen veel stappen gezet, maar de strijd is nog niet gestreden.”

U wil van het parlement het meest genderbewuste parlement van Europa maken. Dat klinkt mooi, maar wat wil u dan anders?

D’Hose : ( op dreef ) “Stereotypen in vraag stellen. Het zijn vooral mannen die de commissies leiden. Het zijn vooral mannen die in de commissie Defensie zetelen. Het zijn vooral mannen die het hoge woord voeren over financiën. Dat heeft te maken met stereotypen en vooroordelen. Wij willen die doorbreken. Dat is één iets.”

Tillieux : ( pikt in ) “Het parlement moet ook moderner werken. De uurregelingen van vergaderingen bijvoorbeeld: die houden geen rekening met thuissituaties. Een vrouw met een kind: dat is bijna onmogelijk in het parlement.”

D’Hose : “Er bestaat zelfs geen zwangerschapsverlof voor parlementsleden. Kan u zich dat inbeelden?”

Met permissie, mevrouw D’Hose, maar een parlementslid kan simpelweg zes maanden thuisblijven zonder verlies van loon.

D’Hose : “Dat klopt en ook dat is niet normaal. Het moet een verhaal van rechten en plichten zijn. Wie zwanger is, moet kunnen genieten van de zwangerschap. Maar het kan niet zijn dat iemand zes maanden thuis zit met een simpel ziektebriefje. Beiden moeten aangepakt worden.”

Tillieux : “Let wel: de concrete verandering moet van de politiek komen. Wij zouden bijvoorbeeld graag een gendertoets invoeren voor elke nieuwe wet. Die moet nagaan of een wet discrimineert. Dat is echter onze bevoegdheid niet. Wij kunnen vooral bewustzijn creëren, vandaar dit interview, en de politiek stimuleren om iets te doen. We hebben daarom onze diensten gevraagd om een grondige genderscreening te maken van het parlement. Vervolgens zal een werkgroep aanbevelingen opmaken. Maar het is finaal aan de politiek om maatregelen te nemen.”

Hebt u seksisme ondervonden in de politiek?

D’Hose : “Meermaals. De voorbeelden zijn te pijnlijk om te publiceren. ( even stil ) Ik zal een minder pijnlijke vertellen. Ik heb enkele jaren voor minister Fientje Moerman gewerkt. Ik moest haar eens vervangen op een bijeenkomst voor ondernemers. Ik had een zwart broekpak aan en een witte blouse. Toen ik naar voren stapte en mijn hand uitstak, vroeg de organisator: En u bent van de catering? ( fel ) Dat kan me zó kwaad maken. Daarom ben ik nog meer overtuigd van wat Éliane en ik doen.”

Tillieux : “Herkenbaar wat u zegt. Toen ik minister was, gebeurde het dat buitenlandse gasten mijn kabinetschef begroetten met: Dag, meneer de minister . Dat is een mentaliteit, hé. Dat een vrouw aan de top staat, blijkt nog steeds abnormaal.”

Hoe kijkt u naar #Sofagate? Is dat seksisme?

D’Hose : “ Dat is zéker seksisme. Het was een opgezet én seksistisch spel van Erdogan. Maar ook Charles Michel (MR) heeft héél fout gereageerd. Hij had moeten rechtstaan en een extra stoel vragen. Punt. Ik kan begrijpen dat hij even blokkeert, maar dat hij dan niets doet, kan ik niet begrijpen. ( afgemeten ) Was ik Ursula Von der Leyen ( voorzitster van de Europese Commissie, red. ), ik was zelf opgestapt. Ik zou niet in die sofa gaan zitten. Ik zou dat niet aanvaard hebben.”

Tillieux : “Ik zou zelf een stoel gevraagd hebben. Het is schandalig dat daar geen drie stoelen klaarstonden. Dat is het beste bewijs van wat ik zeg. Vrouwen worden nog altijd niet gelijk behandeld in de politiek. En inderdaad, ook Michel treft schuld.”

D’Hose : “Dat is een blaam voor hem. Het zal hem blijven achtervolgen.”

Wordt Veerle Heeren (CD&V) harder aangepakt omdat ze een vrouw is? De burgemeester van Sint-Truiden trakteerde zichzelf en haar vrienden op een vroegtijdig vaccin.

Tillieux : “Dat lijkt me geen seksisme. Zij is burgemeester. Zij heeft een voorbeeldrol.”

D’Hose : ( knikt ) “ Heeren wordt terecht hard aangepakt. Het onderzoek loopt nog, maar het is zonneklaar dat zij een grote morele fout heeft gemaakt. Dat heeft niets te maken met seksisme. Pas op: soms worden vrouwen wél harder aangepakt. Je voelt dat vooral op sociale media. Een vrouw met een mening is een bitch . Dat komt trouwens niet alleen van mannen, hoor. Ook vrouwen tonen weinig sisterhood , vind ik. Ik vind dat zó spijtig. We zouden elkaar meer moeten steunen.”

U applaudisseerde mee, mevrouw Tillieux, toen Theo Francken (N-VA) een seksist genoemd werd in het parlement. Was dat uit overtuiging?

Tillieux : ( blaast ) “Ik wil dat verhaal toch eens uitklaren, als ik mag. Dat was in december na een nachtelijke zitting over het budget. Veel mensen waren écht moe. Theo Francken was Defensieminister Ludivine Dedonder (PS) aan het interpelleren. Dat mag. Maar hij herhaalde voortdurend dezelfde vragen. Maar écht voortdurend, hé. Het reglement verbiedt dat. Ik wou echter niet onmiddellijk ingrijpen. Ik was nieuw in de functie én ik ben een Franstalige socialist. Met andere woorden: een gedroomd slachtoffer voor iemand als Francken. Had ik hem het woord afgenomen, wat zou er dan gebeurd zijn? ( zwijgt even ) Terwijl ik bedacht wat ik zou doen, nam Vanessa Matz, Kamerlid voor CDH, het woord. Zij vroeg hem of hij ook zo zou reageren mocht de minister een man zijn. Ze kreeg applaus voor die interventie. En ja, ik heb mee geapplaudisseerd omdat het tijd was dat hij ofwel zweeg ofwel een andere vraag stelde.”

Vindt u dat seksisme van Francken?

Tillieux : “Neen, niet echt. Het was veeleer een politiek spel. Hij wou Ludivine Dedonder testen, denk ik. Ik heb hem nadien ook gesproken. Ik heb hem gezegd dat zijn gedrag ongepast was. Een parlementslid moet een minimum aan respect tonen tegenover een minister. Maar ik zal niet beweren dat hij dat deed omdat zij een vrouw is.”

Dat doet denken aan het racismedebat. Is het geen gevaar dat het begrip te snel bovengehaald wordt?

D’Hose : ( knikt ) “We moeten opletten dat de slinger niet doorslaat. Anders zullen we onze zaak verliezen. Ik ben geen Dolle Mina en ik ben niet van plan mijn beha ritueel te verbranden in de Senaat. Ik kan begrijpen dat Éliane applaudisseerde, want Francken zei twintig keer hetzelfde. Maar we mogen niet elke kritiek op een vrouw seksisme noemen. Dat was ook mijn vrees na #MeToo. We mogen niet verkrampen.”

Tillieux : “Helemaal akkoord.”

U hebt Francken nu wel op de strafbank gezet. Dat ruikt naar een afrekening.

Tillieux : ( zucht ) “Maar neen. Hij heeft de geheimhouding van een commissie geschonden. Een Franse minister kwam via een tweet van Francken gevoelige informatie te weten over een militaire operatie. Daarom mag hij drie maanden geen commissie bijwonen, waar geheimhouding telt. Dat is geen wraak.”