Het land van duizend tinten wit: één met de natuur in het hart van Lapland, de Zweedse Torne-vallei

Wit, witter, Lapland. Beter kan je het hart van Lapland niet omschrijven. Een onbekende maar pure regio die flirt met de Finse grens en met de ongerepte wildrivieren Kalixälven en Torne als belangrijkste levensaders. Een plek waar de natuur nog heerlijk ongerept is en stilte over de ruime regio heerst. Met natuur, Tornedaliërs én vis in een smakelijke hoofdrol.

Met kwik dat flink onder de -10 graden duikt, voelen we aan onze wangen op het tarmac al meteen dat we ons diep in Arctische gebied bevinden. Niet onlogisch want Kiruna is de meest noordelijke stad van Zweden. De enigste plek in Zweden waar ongetwijfeld meer naar de grond dan in de lucht wordt gekeken. Dit omwille van de zeldzame edelmetalen die zich in de aardbodem bevinden. Zoveel zelf dat het volledige dorp integraal enkele kilometers moet worden verplaatst. De meest radicale verhuisoperatie – van 13 (!) jaar – ter wereld. Maar naast mijnstad is Kiruna ook dé ideale uitvalsbasis voor outdoorliefhebbers om het land van de Sami te ontdekken. Bij het aanschuiven aan tafel van onze eerste slaapplek, het vredige Camp Ripan die al door een hevige dikke pak sneeuw is omcirkeld, valt onze keuze op een lokale lekkernij: gerookt rendierhart. En die is verrassend goed? Na één hap proeven we al meteen hoe puur hun keuken hier wel is. Tijd om de mooie porties te laten zinken in hun prijswinnende spa is er helaas niet, want bij het ochtendgloren gaat het al richting de Torne-vallei, hét hart van Lapland en een streek waar de natuur nog puurder en verlatener oogt dan de rest van dit magisch gebied …

Mekka voor vissers

Eventjes snel nog een spoedcursus ‘Lapland voor dummies’: het land van de Sami, de oorspronkelijke bewoners, overschrijdt vier landsgrenzen. Rusland, Noorwegen Finland én Zweden. In die laatst genoemde palmt Lapland een kwart van het Scandinavisch land in. Naar schatting met zo’n 20.000-40.000 leven ze nog in de thuishaven van ABBA. Onze trip brengt ons naar de Torne-vallei, het kloppend hart van Zweeds Lapland, een regio die flirt met de Finse grens waar een minder gekende etnische groep leeft, hoewel die toch dubbel zo talrijk in getale zijn dan de Sami: de Tornedaliërs. Een fascinerend volkje – met een eigen taal (variant van het Fins), cultuur én tradities – die leeft rond de Torne, dé blauwe levensader van de regio. Het mekka ook voor visliefhebbers zoals Lars, onze chauffeur/gids en diehard (vlieg)visser. Want met haar felle stroming, kraakhelder water en beschermd (1 van de 4) statuut, één van de laatste wilde rivieren van Europa, en zwembad voor ontzettend veel zalm en andere vispopulaties. Een uniek stukje ecologie en ook natuurlijke grens met buur Finland. Een woeste en wild openluchtaquarium, waar zalm en forel nog het meest in thuis zijn.

Sneeuw vreten

Na een korte halte stoppen we in Lapland Guesthouse in Kangos, dat aan een zijrivier van de Torne ligt. In de loop der jaren heeft eigenaar Johan hier een klein minidorpje aan huisjes bij elkaar getimmerd. Johan ziet er – zoals de helft van de Zweedse mannelijke populatie in het ruwe noorden – uit als een stoere halve Viking. Wel eentje met een peperkoeken hart en dolverliefd op zijn era en de woeste natuur. Die natuur ruilen we in voor actie. Op een uniek circuit tussen de metershoge hopen sneeuw, het ideale speelterrein voor onze 4×4-aangedreven quads dus. “Gashendels nu echt open”, roept Johan na een voorzichtige kennisronde. Als volleerde racepiloten scheuren we even later door de bochten, terwijl de sneeuw tegen onze bril opspat. Zalig. Na een halve donut en enkele gelukte haarspeldbochten voelen we ons de sneeuwkoning te rijk. En sneeuw vreten doet eten … wat duidelijk merkbaar is tijdens de daaropvolgende lunch. Zoals het betaamt, vindt die in buitenlucht plaats bij een knetterend vuur. Sappig gerookt rendier en warm bessensap met een heerlijk kaneelbroodje als afsluiter. Terwijl we onze smaakpapillen verwennen genieten we van het uitzicht en de stilte die regeert. Zalig.

Loze vissertje

Na onze driftsessie gaat het met een sneeuwscooterslee richting één van de zovele bevroren meren, waar we pal in het midden stoppen om een gat door het ferme dikke ijslaag te boren. IJsvissen! Na een halfuur hengelen hebben we nog steeds niet beet, maar de neerdalende avondzon die de openluchtnatuurpiste een laatste keer in een prachtige oranje gloed onderdompelt maakt alles goed. Wat een zonsondergang.

Na wat krachtvoer onder het mom van een zalmtartaar en heerlijk elandenstoofpotje, zoeken we de warmte op: de sauna. Wie tot 4 keer per week erin duikt, vermindert de kans op hartaanvallen en -ziektes met 30%, bleek nog onlangs uit een grootschalig onderzoek. We zijn het onze gezondheid dus moreel verplicht om de grote houtgestookte sauna van het complex uit te testen.

“De smaakpapillen bevestigen even later wat het reukorgaan ervoor al doorhad: Wat. Een. Heerlijke. Vis”

Van een voorruimte, nog groter dan een doorsnee Vlaamse living, gaan we naar een tweede gedeelte waar zweetdruppels al bij het binnentreden met bakken van ons voorhoofd druppelen. Pittig. Met een paar emmers ijskoud water koelen we meteen af om daarna in een openluchtjacuzzi vruchteloos te speuren naar een eerst glimp van het noorderlicht. Geen openluchtshow te bespeuren maar herboren duiken we toch ons bed in.

Zalm of Fame

De volgende ochtend reizen we door naar het vredige Jockfall, dat aan een van de andere nog drie beschermde rivieren van het land ligt. De Kalixälven, met 460 kilometer vrij stromend water, beschermd van bron tot monding, is een walhalla voor de visliefhebbers. Iets wat duidelijk aan de ‘Zalm of Fame’-photowall op onze volgende slaapplek te zien is. De 460 kilometer lange rivier staat ook bekend omwille van zijn prachtige stroomverstellingen en watervallen, waaronder die in Jockfall – met een val van net geen 10 meter – de bekendste is. Je kan op geen betere plek vertoeven om deze ruwe levensaders te ontdekken dan hier. En dat doen we bij aankomst ook meteen. Te voet. Een sneeuwschoenwandeling. Na enkele kilometers stappen valt het ons op hoe rustiger we worden, terwijl we enkel onze eigen ademhaling en het kraken van de sneeuw horen, hier en daar onderbroken door de felle stroomversnellingen en de waterval in de verte. Zalig in zijn eenvoud. Het is een reden waarom ook de iconische Montane Lapland Arctic Ultra hier passeert. Herbronnen, maar met een knorrende maag, keren we terug. Om in het lokale restaurant de befaamde Jockfalleren te proeven. Opnieuw met zalm dus, maar o zo lekker.

Knuffelen met Rudolf

Wanneer we een uurtje later in Överkalix de oprit van onze volgende activiteit oprijden, staat een breed glimlachende Anna-Lena Kaati ons op te wachten. In traditionele klederdracht en in het gezelschap van één van haar 19 trouwe viervoeters. De liefde tussen haar en haar rendieren is meteen voelbaar, niet alleen door haar bevlogen stijl van praten maar ook aan het aantal knuffelsessies met haar ‘huisdieren’ te zien. Het gesprek gaat verder in een heerlijk houten hutje met knetterend haardvuur, en waar een warme bessenthee en mierzoet kaneelbroodje naar ons ligt te lachen. Minuten worden snel een uur, terwijl we alles te weten komen over de Sami-cultuur en diens bewogen geschiedenis. Na een knuffel- en voerdersessie met haar viervoeters moeten we helaas verder. Want de avond valt en het is tijd voor onze volgende activiteit. Een sleetocht op zo eentje waarmee Santa Claus met zijn rendieren door de lucht vliegt, maar Rudolf heeft plaats geruimd voor een sneeuwscooter. Missie: de ruwe, prachtige omgeving ontdekken bij zonsondergang en indien het weer mee zit: ook meteen het noorderlicht spotten. Onder een resem warme rendierhuiden laveren we tussen hagelwitte dennenbomen over glooiende heuvels naar een open vlakte. Terwijl de zon langzaam in de verte onder horizon zakt, priemt de wind steeds feller in ons gezicht. Na een half uur vruchteloos speuren, en twee ijsklompen als voeten, keren we zonder een glimp van Aurora Borealis naar onze lodge terug. Met een koud hoofd maar warm gevoel. De perfecte afsluiter van een al even mooie dag.

Flirten met F.

Tijd om te flirten! Meer bepaald met de Finse grens. Bij ochtendgloren trekken we naar Kukkolaforsen, gelegen in een prachtig rivierdal, precies op de grens van Zweeds en Fins Lapland. In het dorpje Kukkola, nauwelijks 200 man groot, wonen ook Tornedaliërs. Een etnische minderheidsgroep, één van de vijf van het land, met een eigen taaltje en vooral bekend om zijn eeuwenoude traditionele (zalm)visserijtechnieken die zelf zijn uitgeroepen tot cultureel Unesco-erfgoed. In de zomer bouwt men een houten brug over de woeste rivier en vangt men met een net aan een lange houten stok, de zalm die stroomopwaarts zwemt … Iets wat ze al doen sinds de middeleeuwen. Een indrukwekkende techniek, merken we alleen al aan de foto’s en uitleg in het nabijgelegen museum waar vis natuurlijk de spilfiguur is.

Ook die vis bereiden doen ze volgens de eeuwenoude tradities. In een ouderwetse gigantische houtrookhut (die open is voor het publiek) staan twee dikke zalmen op twee verticale planken te grillen bij het haardvuur. De smaakpapillen bevestigen even later wat het reukorgaan ervoor al doorhad: Wat. Een. Heerlijke. Maaltijd. Hoewel we nog een (hopelijk) half leven voor ons hebben, zeg ik nu al met zekerheid: dit is de lekkerste vis die we ooit gegeten hebben. We spoelen ons culinair orgasme door met warm bessensap terwijl we geboeid verder luisteren naar een resem verhalen over het leven hier van de Tornedaliërs, diens (vis)cultuur en het belang van deze rivier. De grens verdeelt ons maar de rivier verbindt ons, vat onze gids het nog eens mooi samen. Niet alleen tijdens de zomer, maar ook met oudejaarsavond. Waar het naar verluidt ook heel druk kan worden in het anders vredig dorpje. Dan steken feestvierders de rivier over om door het tijdsverschil nog één keer extra Nieuwjaar te vieren.

De plek waar we na onze maaltijd nog kort door wandelen is een weerspiegeling voor de hele vallei: ruig, puur en vooral wondermooi. Enkel de typisch rode Scandinavische houten huisjes vallen naast de woeste rivier in het landschap op.

Trappelen op zee

In de namiddag gaan het meer stroomafwaarts, terug net buiten de arctische cirkel, naar Frevisören richting Botnische Golf waar de ongerepte Torne-rivier in uitmondt. Al in de verte aan het Nordic Lapand Camp horen we onze volgende activiteit uitgelaten lawaai maken. Kleine, blaffende en duidelijk ongeduldige viervoetertjes die klaarstaan op de bevroren zee-ijslaag hun conditie te showen: een hondensafari met de slee.

Wij ook trouwens. We kruipen meteen in onze slee. Met één kreet en een startsnelheid waarbij ik verbleek, banen de 24 uitgelaten pootjes en wij zich al slalommend een weg tussen de bomen, om niet veel later op het bevroren water van de Botnische Golf te sprinten. Zalig! Zeker wanneer de mist verder opduikt en we het onderscheid tussen het witte ijs en de lucht aan de horizon niet meer kunnen zien. Wat. Een. Tafereel. Even voelen we ons helemaal alleen op de wereld… Machtig.

Helaas is er geen tijd meer om mee te varen met de iconische Polar Explorer Icebreaker, aan de net teruggekeerde hotelgasten te horen een must-do… Want na (opnieuw) een snelle fika gaat het al meteen naar ene volgende drink of beter gezegd: een proeverij bij Norrbottens Destilleri in Kalix van eigenaar Dennis Bejedal. Een ex-professionele pokerspeler die ook bij de overname van deze brouwerij all-in ging want op zijn obsessie voor smaak en aroma na, was het brouwerswereld een blinde vlek voor hem. Een risico, maar berekend blijkt nu want met een 9-tal producten heeft hij zichzelf nu op de ruime distelleriekaart heeft gezet. Pronkstuk is zijn gelimiteerde fruit spirit Arctic (240 euro per fles); waarin per liter 1 kilo Arctische bessen in worden verwerkt. Erg beheerd en redelijk exclusief maar ook voor de doorsnee drankenliefhebber zijn er meer dan waardige alternatieven: zoals zijn glühwein en onze favoriete een zoete glögg. Terwijl hij verder praat, passeren de verschillende proevertjes langs onze neus. Anderhalf uur, en lichtjes geïntoxiceerd, zoeken we verstandig onze houten cabine op voor ons laatste nacht. Ook om nog een laatste keer (vruchteloos) te speuren naar paringsdans van ionen in de lucht. Helaas opnieuw geen Noorderlicht. Maar één iets wat deze vierdaagse zeker heeft geleerd, is dat het hart van Lapland toch uitblinkt ook zonder het Noorderlicht. Een magische, verborgen plek rijk door haar eenvoud.

Maar één iets wat deze vierdaagse ons zeker heeft geleerd, is dat het hart van Lapland ook uitblinkt zonder noorderlicht. Het is een magische, verborgen plek, rijk door haar eenvoud.