Ecologisch wegdromen in het laatste stukje ongerept Zweeds Lapland: Tussen hemel en ijs …

Schoon, schoner, Lapland. Veel beter kunnen we het arctische gedeelte van Zweden niet omschrijven. Adembenemende stilte harmonieus verweven met ongerepte natuur. Van bergen tot oerbossen, van rendier tot eland. Telkens met een parelwit sneeuwdeken als gemeenschappelijke deler. Dé plek waar hemel en ijs nog nooit zo dicht bij elkaar lagen.

Eventjes een snelle aardrijkskundige les: met een totaaloppervlakte van 731.589 hectare, verdeeld over 30 officiële natuurparken, is Zweden één groot nationaal park. Lapland beslaat in Zweden ongeveer een kwart van dit openluchtpark. Onze uitvalbasis is Kiruna, zo’n 200 kilometer ten noorden van de poolcirkel en ’s lands meest noordelijke stad. Mijnstad maar ook droombestemming voor outdoorliefhebbers en ideaal om het land van de Sami te ontdekken.

Onze eerste slaapstek ligt in het dichtbijgelegen Jukkasjärvi. Meer bepaald Nutti Reindeer Lodge waar naast drie leuke lávvu (een traditioneel nomadische tent die door Sami in Noord-Europa wordt gebruikt, red.) ook enkele schattige kleurrijke boshutjes tussen de naaldbomen in het witte sneeuwlandschap tevoorschijn piepen. Eten doen we in de grote tipi, bij het knetterend haardvuur, terwijl het buiten al snel donker wordt. Nauwelijks één uur later bij het buitengaan is het al prijs en worden we verrast door Aurora Borealis, de Mata Hari van de natuurverschijnselen. Het noorderlicht dat voor ons het luchtruim in een groene gloed kleurt. “Jullie kunnen weer vertrekken”, roept onze gids Graeme hartelijk terwijl we met open mond verder kijken naar het magische natuurschouwspel. Wauw. Een betere start hadden we niet kunnen en durven dromen.

Rendiershoarma

Of we niet wakker zijn geworden door een plunderende eland, wordt ons aan de ontbijttafel gevraagd. Blijkbaar heeft die ’s nachts de voorraad van de rendierboerderij, die zich vlak naast onze logies bevindt, leeggeroofd. Een tiental van hen is van de jonge Thea-Olivias Persson Fjallman, die ons in haar prachtig uitgedoste traditionele Sámiklederdracht staat op te wachten. De zesde vrouwelijke generatie ook die rendieren fokt, maar nog meer een spraakwaterval als het gaat over haar afkomst.

Met veel liefde vertelt ze over haar land, viervoeters alsook de vele hindernissen waarmee de oorspronkelijke bewoners van het land worstelen. De opwarming van het klimaat, onverdraagzaamheid en het voorbestaan van haar volk. Tijdens het gesprek is het meteen duidelijk: de natuur is er wondermooi maar ook bikkelhard. Terwijl ze verder vertelt, stopt ze wat mos in onze handschoen. Meteen besnuffelen de rendieren ons op zoek naar hun snoepje. Om de onderlinge band wat aan te scherpen. Net op tijd want wat volgt is een rendiersleerace op een 200 meter lang circuit. Gehurkt en enkele mislukte aanmoedigingskreten later, racen we tegen elkaar. De beste om Lapland te zien, is achter een rendier, wordt al eens gezegd. En ze hebben gelijk. Wat een machtige onderdompeling in deze lokale sport.

Wat een koe betekent voor Indiërs, is een rendier voor Sámi. Dat ook tijdens onze maaltijd. Hun viervoeter is heilig en niks gaat verloren. “Enkel de ogen eten we niet op, die steken we terug in de karkas, zodat het dier vredig naar een volgend leven kan gaan.” Gelukkig bereidt de kok van dienst voor ons geen bloedpannenkoeken (naar verluidt echt wél lekker) maar een rendiershoarma met bosbessenjam, terwijl het haardvuur in de tipi blijft knetteren.

“Wat een koe betekent voor Indiërs, is een rendier voor Sámi. Blijkt ook tijdens onze maaltijd. Hun viervoeter is heilig en niks gaat verloren”

Buikje heerlijk vol stappen we in het aanhangwagentje dat aan de nabij geparkeerde sneeuwscooter hangt. We scheuren over een meer om een vijftal minuten later het oudste kerkje van Zweeds Lapland te bereiken: Jukkasjärvi Kyrka. Een houten kerkje, gebouwd in 1607, dat dankzij zijn rode gevel tussen de felle sneeuwbuien opkleurt. Ook binnenin worden we verrast door het frivool interieur met blauwe banken en felgekleurde Picasso-achtige drieluik. Bij het binnentreden snappen we waarom deze plek bijzonder populair is voor erediensten. Dit kerkje op het einde van de wereld is echt een must-visit. Ook bijzonder leuk is het nabijgelegen openluchtmuseum, souvenirshop en gezellig café, waarvan de opbrengsten in de lokale Sámi-gemeenschap wordt herinvesteerd.

Match made in heaven

We verblijven nog even in hartje Kiruna, het enige Zweedse stadje waar nog meer naar de grond dan in de lucht wordt gekeken. Dit omwille van zeldzame edelmetalen. De aardbodem zit er zo vol van, dat het stadje door de ontginning, integraal enkele kilometers verder moet verhuizen. Onze nieuwe uitvalsbasis is geen mijnschacht maar Camp Ripan, dat naast een uitstekende gastronomische Scandinavische keuken (met moderne twist) nog meer rustzieltjes wint met hun fabuleuze spa. Wij kiezen voor een behandeling bestaande uit een dozijn behandelingen. Noorderlichtzwembad, aromasauna’s, chococoladescrub … Een voetbad met ijzerertskorrels uit de lokale mijn of een zelfgemaakte koffiemasker, duurzaamheid is hier zelfs in deze spa het codewoord. Onze tip: terwijl je haren bevriezen ontspannen in het buitenzwembad, om daarna meteen sneeuwengel te spelen én je in een ijsgat onder te dompelen. Heftig, maar o zo zalig!

Terug tijd voor actie. Voor een variant van de populairste activiteit in Lapland, de husky tour. Geen trappelende uitgelaten pootjes voor ons maar vier hoeven op zoek naar vier andere hoeven. Een moose safari op paarden. Jacht op de majestueuze eland dus! Onze lokale taxi van dienst: Fengur, een prachtige zwarte hengst die we door Ofelaš Icelandic Horses krijgen toegewezen. In de stal van eigenaar Mats, Matti voor de vrienden, bevinden zich een dertigtal IJslandse paarden. Intelligent en lief, zijn de typerende kenmerken deze iets kleinere, geïmporteerde paarden. Van expert tot leek, elke ruiter krijgt een paard aangewezen op maat van diens rijskills. Om de band extra goed te smeden, mogen we onze viervoeter eigenhandig kammen, voederen en leren kennen.

Fengur is een match made in heaven. Meteen voelt hij de onzekerheid van ondertekende aan en reageert die heel empathisch op onze bewegingen. Een bromance is geboren en onze safari naar de nog grootste levende hertensoort kan beginnen. “Of de kans groot is of we er zullen tegenkomen?”, lacht Matti onze vraag weg. “Toen ik afgelopen winter mijn drone uittestte, telde ik er al een 100-tal in de nabije omgeving.” Bluf dacht ik maar na een honderdtal meters stappen is het al zover. Holy moly. Twee megakolossen van enkele honderden kilo’s, exemplaren waarvan het gewei groter zijn dan mezelf. Majestueus machtig. Dichter bij de pure natuur kunnen we niet zijn.

De sneeuw begint steeds heviger naar beneden te dwarrelen terwijl we links en rechts andere exemplaren spotten. De stilte wordt enkel onderbroken door hoefgetrappel op de kersverse sneeuw. En we zijn hier niet de enige aan de sneeuwsporen te zien. Een lynx, vogels en rode eekhoorns waren ons al net voor.

Slapen in werelderfgoed

Eenmaal terug stappend naar de stal wordt de Kebnekaise, met 2.096 meter de hoogste berg van Zweden, na deze minisneeuwstorm in de achtergrond terug zichtbaar. Met een hartelijk soepje en een elandstoofpotje en een onvergetelijke herinnering trekken we verder naar een andere hoogtepunt. Volgens de concullega’s van National Geographic één van de beste plaatsen ter wereld waar je moet overnachten als je van onze planeet houdt: Sápmi Nature Camp, een miniglamping nabij Gällivare in Laponia. Sinds 1996 ook hartje werelderfgoed én het laatste echte ongerepte natuurgebied van Europa genoemd. Eén plek ook waar Sámi, al meer dan 7.000 jaar én nog steeds op traditionele wijze leeft en onder meer kuddes rendieren hoedt. Wanneer ons gsm-bereik wegvalt en we al een tijdje geen huisje meer bespeuren is het duidelijk: we zitten nu echt in arctic niemandsland. Terwijl het kwik vlotjes onder de -10 graden duikt, staat eigenaar Lennart Pittja ons met een warme smile op te wachten en geeft ons meteen een minirondleiding in zijn stukje ongerept wildparadijs. Een ecologische glamping, zonder elektriciteit, stromend water of riool. Douchen kan in de sauna, een boodschap doen op een verbrandingstoilet. Ook al is het echt back to basics: de tipi, rendiervellen en vooral het kacheltje midden in onze tent, slagen erin om het abrupte temperatuurverschil van 30 graden tussen binnen en buiten perfect te counteren. Niks van luxevoorzieningen en toch voelen we ons de koning te rijk.

’s Avonds nodigt hij ons uit in zijn nabijgelegen hutje en hoewel we in het nabijgelegen Jokkmokk, hét epicentrum van de Sámi-cultuur, al heel wat opstaken, komen we tijdens het tafelgesprek veel meer te weten. De passie en begeestering waarmee hij vertelt over zijn volk, is al even aanstekelijk als de natuur errond. Uren lijken minuten, zonder we aan interesse inboeten. Maar de avond is al lang gevallen en een ferm wolkendek verhindert ons een nieuwe kans op Aurora, waardoor we tussen de warme dekens kruipen. Bij ochtendgloren volgt een langlaufontmaagding, op ouderwetse ski’s, op en naast de brede rivier. Hoewel we verschillende keren, mede door onze eigen handigheid, in een dikke pak sneeuw blijven steken, proefde de lucht nog nooit zo puur en amuseren we ons rot. Een perfecte intense afsluiter.

“Wanneer ons gsm-bereik wegvalt en we al een tijdje geen huisje meer bespeuren is het duidelijk: we zitten nu echt in arctic niemandsland”

Safari zonder muggen

Van sprookjesnatuur naar logies die tot de verbeelding spreken. Een kleine stap. 50 kilometer in ons geval, want ten zuiden van de poolcirkel bevindt zich de natte droom van elke boomliefhebber. Stekjes waar Tarzan jaloers op zou zijn, plekjes die bucketlijsten doen krimpen. Ook die van Justin Bieber. Het Treehotel. Toen het uitlekte dat hij na diens concert hier ging blijven stond het openbaar bos vol met gillende tienermeisjes op zoek naar de Canadese wereldster. Wat ooit begon als een simpele boomhut is, na een kampvuur en brainstormsessie, uitgemond tot een begrip ver buiten de bossen van het Zweedse Harads. Treehotel bestaat, naast een authentieke hoofdgebouw, uit acht unieke boomhutten. Een UFO, Dragon Fly of de Mirrorcube, met spiegelmuren, die je enkel dankzij een trap door de boomtoppen ziet piepen. Onze favoriet? De Biosphere, een reusachtig rond vogelnest bekleedt met 350 mini-nesten aan de buitenkant. Codewoord in deze logies is opnieuw ecologie. Niet goedkoop om te overnachten maar de moeite om alleen al te gaan bezichtigen.

Enkele uren en een heerlijke sneeuwschoenwandeling later zetten we koers richting Aurora Safari Camp, de eerste glampsite ter wereld gecreëerd voor arctisch winterklimaat. Mede-eigenaar is Jonas Gejke. Met zijn witte baard, qua uiterlijk een halve Viking. Eentje met een verleden als campinguitbater in de Masai Mara. Maar vooral een no nonsense gast die erin slaagde om het bush camp-model van Kenia succesvol in het koude Zweden te implementeren. De natuur is er opnieuw adembenemend stil en mooi. Dat deze plek liefde uitstraalt, bewijst het nabijgelegen dorpje Gunnarsbyn. Tussen de nauwelijks 190 inwoners bevindt zich een mengelkroes van 23 verschillende nationaliteiten. Allemaal globetrotters die hier zijn blijven plakken dankzij de natuur. En we geven hen geen ongelijk. De drie tenten en twee cones, twee houten minihutjes boven op de heuvel, kijken uit op het bevroren meer. Hoewel we met fatbiken, Nordic ski’s, … hier sportieve keuzes zat hebben, dwalen onze ogen steeds af naar een ponton met sauna dat enkele honderden meters ver vast steekt in een dikke ijslaag van Lake Degerselet. De sauna! De gezamenlijke favoriet ook van alle campingmedewerkers, samen met het naastliggend ijsgat.

Fakkels en vooral de weerkaatsing van een halve Melkwegstelsel geven ons ’s avonds een vrijgeleide naar de sauna op de rivier. Alvorens we binnenstappen, stopt de medewerker een paar blikken bier in onze badjas. “Hoort bij onze cultuur”, antwoordt hij wanneer ik hem argwanend aankijk. “Zelfs babyborrels vieren we in sauna’s.” En ze hadden gelijk. De abrupte switch tussen de stomende sauna en het ijsgat voelen we al wanneer onze teennagel het ijswater aanraakt. Op karakter en mede door de setting (of toch het warme bier?) dompelen we ons onder. De benen verkrampen, de ademhaling stokt maar na een tiental seconden in deze gigadiepvries, overtreft ons een gelukzalig gevoel. En net wanneer we op het ijs terug zijn opgewarmd, kleurt een paringsdans van ionen de hemel en ons hart. Wat. Een. Topmoment.

424 eeuwenoude huisjes

De volgende dag gaat het met de auto naar een ander stukje over van de Råne-rivier. Artic Retreat, drie blokhutten en een mooi vergezicht rijk, en dicht bij een uniek stukje historie: Gammelstad. Een aanrader om door te slenteren want de 424 eeuwenoude rode Zweedse huisjes, gelegen rond een al even historische kerk, zijn sinds 1996 Unesco Werelderfgoed. We lijken meteen enkele eeuwen terug in de tijd gekatapulteerd. Soberheid op zijn mooist. De dag eindigen doen we opnieuw in Artic Retreat, waar we naast de rust ook worden getrakteerd op culinaire hoogstandjes. Want koken dat kunnen ze duidelijk ook in het land van Zlatan en co. Constante door de vele maaltijden: oerverse, lokale producten met véél bessen. De snoepjes van de natuur rammelen met onze smaakpapillen. Met een voldaan gevoel in de buik en in ons hart nemen we afscheid van het huis van de Sámi.

Er bestaan ongeveer 300 woorden in Sámische dialecten om verschillende soorten sneeuw te beschrijven. Maar wij komen woorden tekort om Zweeds Lapland te definiëren. Of we nu naar boven, voor, achter of onder ons kijken … de natuur blijft even machtig prachtig.

Praktische informatie:

Handige websites:

Overnachtingen:

• Nutti Reindeer Lodge (nutti.se) met unieke woningen.
• Camp Ripan (ripan.se) met prachtige, uitgebreide spa.
• Arctic Retreat (arcticretreat.se), ecodesign met uitzicht op de rivier de Råne.
• Aurora Safari Camp (aurorasafaricamp.com), de eerste glampingsite in de arctische wereld.

Activiteiten:

• Paardrijtocht met Ofelaš Icelandic Hores (ofelas.se).
• Raidu – ontmoet de rendieren en bijleren over de Sámi (nutti.se).
• Langlaufen en slapen in de Arctic Circle (sapminature.com).

Goed om te weten

• Ook al is de Zweedse kroon het officiële betaalmiddel, cashloos betalen er de norm.
• Niet vergeten in de valies: een zonnebril, drinkfles én extra batterij voor je fototoestel.
• Noorderlicht spotten: Onmisbaar is de app My Aurora Forecast die redelijk accuraat het fenomeen kan voorspellen.

Ecotoerisme

Deze reportage kwam tot stand in samenwerking met Nature’s Best (naturesbestsweden.com) & Visit Sweden (visitsweden.nl). Nature’s Best, opgericht 2022, is hét kwaliteitslabel van ecotoerisme in Zweden. Het bestempelt de meest duurzame en ecologische logies én activiteiten in het land.