VS-correspondent Björn Soenens: “Als ik terug ben, zal ik even moeten afkicken van Amerika”

Met zijn meest recente boek over Amerika, ‘De laatste walvis’, staat VS-correspondent Björn Soenens (VRT) al wekenlang op plek 1 in de bestsellerlijst. “Een heel leuk gevoel! Ik heb dit boek geschreven om iets te vertellen over de wereld en over Amerika in het bijzonder. Het is fantastisch om te zien dat het zo goed gelezen wordt.”

Met De laatste walvis, Soenens’ zevende boek inmiddels, duikt de bekende journalist de Amerikaanse geschiedenis in, van de prilste kolonisten en heksenverbranders tot Trump, de Zippo van Amerika. Soenens schuwt de ongemakkelijke waarheden niet en verrijkt de geschiedenis met eigen observaties uit talloze reportagereizen.

Had je verwacht dat het boek zo goed zou scoren?

“Je hoopt er uiteraard op, want ik schrijf zo’n boek niet voor mezelf. Het is geen dagboek dat in een lade verdwijnt. Ik wil iets vertellen met dit boek, ‘het ongezouten verhaal van Amerika’ – niet toevallig de ondertitel. Natuurlijk helpt het dat ik regelmatig op tv kom, dat de mensen in Vlaanderen mij dus kennen. Ik ben me daar vaak niet zo bewust van, omdat ik al acht jaar in Amerika woon en dus hier ongestoord en onbekend kan observeren. Maar als ik nog eens in België ben, merk ik de impact van televisie wel. In ieder geval ligt de kracht van het boek in het feit dat het niet alleen over Amerika gaat, maar over de hele wereld. Het gaat over politieke systemen die niet werken, over de tijd die verruwd is, over de rol van (des)informatie in ons leven, over de manier waarop we belogen en bedrogen worden door overheden en media. Dit boek kan een hulpmiddel zijn voor mensen die zich afvragen hoe ze naar de wereld moeten of kunnen kijken. Want we leven in verwarrende tijden. Niet dat je vrolijker wordt na het lezen van mijn boek, maar je krijgt hopelijk wel meer inzicht in hoe de wereld in elkaar zit. Ik denk dat het daarom aanslaat.”

Met dit boek duik je de geschiedenis van Amerika in en ontkracht je heel wat hardnekkige mythes die om de een of andere reden voortleven.

“De geschiedenis, of ze nu van Amerika is of van een ander land, wordt vaak overgoten met een lekkere saus, een patriottische saus. Ik heb als kind op de lagere school nog geleerd over koning Leopold II die ons land een kolonie had geschonken. Wat een fantastische kerel was dat. Nou, achteraf klopte die geschiedenis in feite totaal niet. Over Amerika bestaan ook genoeg verhalen die toch anders in elkaar zitten dan je ooit geleerd hebt. Iedereen gaat ervan uit dat Amerika gebouwd is op de strijd tegen de belastingen, wat maar een deel van de waarheid was. Het ging meer over het behoud van machtsposities: de kolonisten wilden slaven gebruiken, terwijl de Britten slavernij al hadden afgeschaft. Daarover ging de onafhankelijkheidsstrijd. Een ander voorbeeld: president Lincoln is zogezegd de held van zwart Amerika omdat hij de slavernij afschafte, maar hij deed dat puur uit politieke redenen, omdat het land anders in twee zou scheuren. Het liefste wou hij de zwarte Amerikanen terugsturen naar Afrika. De waarheid is soms niet zo prettig om te horen.”

“Ik denk dat de moedeloosheid bij veel jongeren Trump een grote kans biedt om weer verkozen te worden”

Mocht dit boek ooit een Engelse vertaling krijgen en je zou dit laten lezen aan de gemiddelde Amerikaan, dan zou die toch pisnijdig worden van al die ongemakkelijke feiten.

“Sommige Amerikanen zouden omver slaan van verbazing, maar je hebt ook heel veel Amerikanen die blind willen blijven en kritiek op het land onpatriottisch vinden. Mijn betoog in dit boek: kritisch zijn op je land betekent juist dat je veel van je land houdt.”

Je volgt de komende maanden de presidentsverkiezingen van zeer dichtbij. Is er iets wat je opvalt?

“Ik zie een soort moedeloosheid bij de jongere generatie, de generatie die vier jaar geleden dacht dat er eindelijk verandering zou komen. Eindelijk zwarte rechten na die hele George Floyd-revolutie. Iedereen kwam op straat, ook veel witte jongeren. Het moest anders en iedereen leek zich daar bewust van. Maar uiteindelijk heeft de politiek daar weinig of niks mee gedaan. Alle politiehervormingen zijn gestrand in het parlement. Minderheden in dat parlement hebben ontzettend veel macht en gebruiken sabotagetechnieken om de publieke opinie tegen te werken. Ook zo met het landelijk abortusrecht dat is afgeschaft. Er wordt simpelweg op politiek vlak niet gedaan wat de meerderheid wil. Dat zorgt voor stilstand in het land.”

Is het ondenkbaar dat Trump opnieuw president wordt?

“Absoluut niet. Biden heeft veel jongeren tegen de haren ingestreken, door zijn steun aan Israël. Hij is nu bovendien stokoud en hij heeft het verknoeid in het presidentieel debat. Ik denk dat de moedeloosheid bij veel jongeren Trump een grote kans biedt om weer verkozen te worden.”

Je brengt al acht jaar lang verslag uit vanuit Amerika, maar op 1 februari 2025 zit je taak erop en kom je terug naar België. Ga je Amerika niet missen?

“Daar ben ik nog niet mee bezig. Ik heb altijd dag per dag geleefd en ik blijf dat doen. In mijn achterhoofd weet ik dat een terugkeer eraan zit te komen, maar voorlopig sta ik nog met beide voeten op Amerikaanse grond. Het gaat er de komende maanden ook nog heftig aan toe gaan. Ik had met mezelf afgesproken dat ik – zoals presidenten – maximum twee termijnen zou aanblijven. Het is dan tijd om wat dichter bij mijn familie te gaan wonen. Je moet nooit te lang hetzelfde doen. Regelmatig verkassen is gezond. Maar eerst volg ik nog met groot genoegen en intensiteit deze race naar het Witte Huis. Als ik terugkeer, zal ik ongetwijfeld tijd nodig hebben om af te kicken van Amerika.”

‘De laatste walvis’ is uit bij uitgeverij De Arbeiderspers.