Ontbijtbabbel met Francesca Vanthielen: “Ik voel me een beetje zoals de violist op de Titanic”

Vanaf volgende week zondag zijn de ogen van de wereld gericht op de Egyptische badplaats Sharm-el-Sheikh, waar de Klimaatconferentie van de VN gepland staat. Een uiterst belangrijke editie, want het kantelpunt naar wereldwijde klimaatellende komt akelig dichtbij. “Als er niks gebeurt, gaan we naar een opwarming met 3 tot 4 graden tegen het einde van de eeuw. Dan zullen we heel veel spijt hebben dat we enkele decennia eerder niet meer hebben ondernomen.”

Of we op het terras willen zitten of liever binnen. Het is een vreemde vraag voor de tijd van het jaar, eind oktober, maar met 21 graden op de thermometer heb je nu eenmaal meer mogelijkheden. “Eigenlijk is dit wel aangenaam”, geeft Francesca Vanthielen toe. “Maar het is tegelijkertijd alarmerend. En dit weekend wordt het nog warmer. Geen enkel land ontsnapt aan extremer weer. We zagen het vorig jaar al in België met die overstromingen, we zagen het de afgelopen zomers met temperaturen tot 40 graden en meer. En dit is dan nog maar een globale opwarming van 1,2 graad. Die opwarming gaat exponentieel omhoog. Naar wel 3 of 4 graden tegen 2100, terwijl de wereld streeft naar 1,5 graad opwarming. Het kantelpunt waarop we als mens niks meer kunnen doen, komt akelig dichtbij. We moeten de temperatuur echt naar beneden krijgen.”

Je bent een van de initiatiefnemers van vzw Klimaatzaak, die vorig jaar een proces won tegen de vier regeringen in ons land. Toch gingen jullie zelf in beroep.

“Klopt. Na zes jaar procederen en heel wat vertragende manoeuvres van de overheden was er vorig jaar in juni eindelijk een uitspraak. De rechters zijn ons – en dat zijn de elf oprichters en wel 60.000 mede-eisers – gevolgd in al onze eisen behalve in de reductiedoelstelling die wij gevraagd hadden. Met andere woorden: de overheden werden op de vingers getikt voor hun falend klimaatbeleid, maar zonder consequenties. Daarom zijn we in beroep gegaan, een beroep dat volgend jaar in oktober zal behandeld wordt. We hopen dat de rechter ons dan wel volgt, want we hebben geen tijd te verliezen. In de voorbije jaren is weliswaar 0,4 procent CO2-reductie gerealiseerd in België, maar dat is beschamend weinig. Er worden wel inspanningen geleverd, maar echt niet genoeg om de klimaatdoelstellingen voor 2030, laat staan 2050, te halen.”

Duimen dus voor een overwinning volgend jaar.

“Ik hoop dat er dan echt iets zal veranderen. België is in deze zaak nu al veroordeeld voor schending van de mensenrechten. Dat is toch niet niks. Maar van verontwaardiging was er in de pers of bij politici nauwelijks sprake. Er kwam gewoon geen reactie van de regering. Wij willen een inspanning zien. Het is echt niet onmogelijk om de klimaatdoelstellingen te halen, zelfs niet in Vlaanderen dat toch behoorlijk wat industrie heeft. Kijk naar corona. Plots zijn drastische maatregelen wel mogelijk. Waarom kan dat dan niet voor het klimaat?”

Vanochtend las ik in de krant dat de oorlog in Oekraïne kan leiden tot een historisch keerpunt op de wereldwijde energiemarkt in 2025. Is het niet cynisch dat net die oorlog de grootste opsteker is voor het klimaat?

“Absoluut. Door die oorlog is er een inhaalbeweging ontstaan naar alternatieve energiebronnen. Het is jammer dat er altijd eerst een gigantische ramp moet gebeuren voordat we actie ondernemen. Dat maakt me wel triest. We hadden fossiele brandstoffen al lang kunnen en moeten afbouwen, de kennis was voorhanden, maar klimaatwetenschap werd al die tijd gerelativeerd en zelfs genegeerd. Tot de mensen het voelen in hun portemonnee.”

Ben jij nog hoopvol over de toekomst?

“Ik voel me een beetje zoals de violist op de Titanic, we zullen het wel uitzitten. En al strijdend mee ten onder gaan. Misschien word ik op het einde van mijn leven geen 80, maar 60. Toekomstige generaties zullen nog heel akelige rampen meemaken. En de term ‘klimaatdoden’ zal overal opduiken. Ik kan er met andere woorden moeilijk een goednieuwsshow van maken. Maar tegelijkertijd kan ik mijn strijdvaardigheid niet uitschakelen. Ik kan het niet negeren. Ik weet dat elke 0,1 graad minder warm een gigantisch verschil zal maken.”

Je wordt eind dit jaar 50. Hoe voelt dat?

“Het klinkt niet zo fijn, maar het voelt natuurlijk niet anders dan 49. Ik voel wel dat ik in een andere fase van mijn leven ben beland. Ik heb zelf geen kinderen, maar alle kinderen van mijn vrienden gaan nu naar de unief of starten hun loopbaan. Dat zijn dus geen kinderen meer, dat is een hele nieuwe generatie die volwassen wordt in deze wereld. En nu klink ik echt als iemand van 50, maar het is een heftige wereld. Er wordt steeds meer van jongeren verwacht. Dat zie ik ook op mijn werk bij Kanaal Z: jonge mensen bij de zender moeten sterk zijn in productie, camerawerk, journalistiek, montage, economische kennis, … Mensenlief, hoe krijg je dat allemaal gebolwerkt?”

Je bent in 2019 aan de slag gegaan bij Kanaal Z, terwijl je vroeger heel wat entertainmentprogramma’s maakte en presenteerde. Mis je die tijden niet?

“Mijn laatste wapenfeit bij VTM was Vind Mijn Familie , een programma over mensen die op zoek waren naar een onvindbaar familielid. Ik deed dat heel graag, maar ik voelde toen wel al aan dat ik in een andere richting evolueerde. En je moet dingen niet nodeloos rekken. Het was een mooi moment om te stoppen en echt eens iets te gaan doen met mijn twee universiteitsdiploma’s. Zo ben ik eerst bij Unia terechtgekomen, het voormalige Centrum voor Gelijke Kansen. Ik was heel dankbaar dat ik daar aan de slag mocht. In 2019 ben ik dan bij Kanaal Z beland. Of ik nog tv-ambities heb? Wat ik nu doe bij Kanaal Z vind ik enorm boeiend. De glitter and glamour van de showbizz hoeft niet meer.”