Lessen die we kunnen leren van een psychopaat

Onbevreesd, charmant, gefocust, welbespraakt en een streling voor het oog. Op papier lijkt Joe Goldberg – het hoofdpersonage van de populaire Netflix-reeks ‘YOU’ – op zijn minst aantrekkelijk, inspirerend zelfs. Ware het niet dat hij ook een koelbloedige seriemoordenaar is. Zijn psychopathie maakt hem niet minder interessant. Meer nog: om succesvol door het leven te gaan, kunnen we nog van hem leren. Tot op een zekere hoogte weliswaar.

Een psychopaat is niet per definitie gewelddadig. Ze bezitten gemeenschappelijke eigenschappen met mensen die maatschappelijk heel succesvol zijn, zoals CEO’s, bankiers, maar ook oorlogshelden, en filmsterren. Denk maar aan hun focus, charisma en zelfzekerheid bijvoorbeeld. De sleutel tot succes schuilt in het beheersen van die eigenschappen. Je kan de kerneigenschappen van psychopathie – meedogenloos, onbevreesd, schaamteloos, rustig onder druk, charmant, geconcentreerd, weinig empathisch, gewetenloos – voorstellen als de schuifjes op een mengpaneel. Schuif je ze allemaal open, dan slaat het systeem tilt. En dan is de kans reëel dat er voor langere tijd brood en water op het menu staat. Maar bezit je veel psychopathische eigenschappen én ben je intelligent, maar niet gewelddadig, dan kan je volgens Britse psycholoog en expert in psychopathologie Kevin Dutton groot succes bereiken als zaakvoerder, topdokter of advocaat. Ben je daarentegen slim, gewetenloos én gewelddadig, dan wordt er misschien ooit een Netflix-reeks rond je leven gemaakt.

Zo word je een psychopaat

Psychopathie is niet zwart of wit. Een psychopaat is dus ook niet alleen maar slecht. Als je psychopathie weg zou halen uit de klinische hoek, dan zou je zien dat psychopaten assertief zijn, de dingen niet kunnen uitstellen, zich concentreren op positieve dingen, zaken niet zo persoonlijk opvatten, zichzelf niet bekritiseren, niet navelstaren en kalm blijven onder druk. Eigenschappen die bijzonder handig zijn wanneer je bijvoorbeeld hartchirurg bent of simpelweg om salarisverhoging wil vragen. De meeste mensen zijn dan nerveus, maar psychopaten concentreren zich op de positieve kant, waardoor ze zelfverzekerder zijn en meer kans hebben te krijgen wat ze willen. Al één vaardigheid die we allemaal wel kunnen gebruiken. Hieronder volgen nog vier karaktertrekken die je kan overnemen zonder bezwaarlijke gevolgen.

Les 1: zelfvertrouwen is alles

Psychopaten komen vaak overtuigend over omdat ze blaken van zelfvertrouwen. Het is geen geheim dat mensen met meer zelfvertrouwen eerder worden vertrouwd én sterker zijn in onderhandelingen. Ze worden ook gezien als slimmer en bekwamer dan hun minder zelfverzekerde concurrenten. Voel je je zelfzeker? Fake it ‘till you make it . Oefen om aan de buitenkant wel zelfzekerheid uit te stralen. Zo krijg je meer voor elkaar op de werkplek. Let wel op dat je niet overmoedig wordt, want er is een fijne grens tussen zelfvertrouwen en arrogantie.

Les 2: weet hoe je met mensen omgaat

Manipulatie is moreel verwerpelijk, maar mensenkennis is dat niet. Psychopaten winnen het vertrouwen van anderen door sympathie en begrip te veinzen. Ze proberen de emoties van anderen te begrijpen, en gebruiken die kennis om hen te manipuleren om te doen wat zij willen. Dát is verwerpelijk en dat doe je dus beter niet. Je kan wel proberen te begrijpen wat mensen willen en nodig hebben door echt te luisteren én oprecht mee te leven. Die sociale vaardigheid zorgt ervoor dat mensen je aangenamer zullen vinden en je dus meer kans van slagen hebt bij onderhandelingen, omdat je weet wat de andere partij wil en de andere hierin tegemoet kan komen.

Les 3: neem afstand van je beslissingen

Onze emoties – vooral onze onzekerheid en angsten – kunnen belemmerend werken bij rationele beslissingen. Psychopaten hebben daar geen last van en zijn daarom in staat om snel logische keuzes te maken. Denk maar aan een hersenchirurg tijdens een operatie. Je hoeft je emoties zeker niet uit te schakelen, maar het kan wel helpen om enigszins emotionele afstand te nemen van bepaalde beslissingen. Een goede tactiek is om te doen alsof het om iemand anders gaat. In plaats van een beslissing te nemen vanuit je eigen perspectief, beschouw je het probleem alsof een vriend of collega het ervaart. Welk advies zou je die geven? Het kan helpen om je emotionele vooroordelen weg te filteren.

Les 4: wees jezelf

Psychopaten hebben de neiging om charmant, energiek en soms zelfs charismatisch te zijn. Waarom? Omdat ze zelfverzekerd genoeg zijn om hun mening te uiten, en ze zijn niet bang om (sociale) regels te breken. Dat kan hen soms in de problemen brengen, maar het helpt hen ook respect af te dwingen en zich te onderscheiden van anderen. Je moet anderen uiteraard blijven respecteren en je houden aan de belangrijkste regels van je bedrijf, maar wees niet bang om soms af te wijken van de norm en te zeggen wat je écht denkt. Het dwingt respect af bij anderen en maakt je (vooral) oprechter.

Psychopathie heeft een sterke negatieve connotatie, dankzij het aantal psychopaten dat misdaden en geweldplegingen heeft gepleegd. Maar een verrassend groot aantal psychopaten hebben hun unieke vaardigheden en inzichten gebruikt om vooruit te komen in de wereld. Dat wil niet zeggen dat je je moet gedragen als een psychopaat om naam te maken, maar sommige eigenschappen kunnen je wel helpen om je persoonlijke doelen te behalen.

Benieuwd of Joe Goldberg zijn doel haalt in het vinden van Marienne? Bekijk het eerste deel nú op Netflix.