Onze man in Teheran: “Néén, je mag NIET zeggen dat de ayatollah silly is”

Vier jaar duurde het voor Thomas Erdbrink van de autoriteiten in Iran de toelating kreeg om de VPRO-serie ‘Onze man in Teheran’ te maken. Door de ogen van de Nederlandse journalist die in het land van de ayatollahs woont, zie je aspecten van Iran die in nieuwsberichten zelden aan bod komen. Zo gaat hij op bezoek bij ‘Mr. Bigmouth’, die tijdens het vrijdaggebed in de moskee steeds vooraan staat en ‘Dood aan Amerika en Israël’ schreeuwt.

Thomas Erdbrink is een moedig man. In 1999 leert hij als piepjong journalist tijdens een bezoek aan Iran een meisje – Newsha – kennen en wordt verliefd. Je zou verwachten dat het koppel in Nederland een toekomst zou uitbouwen, maar ze besluiten in Iran te blijven. Erdbrink leert Farssi spreken en wordt correspondent voor onder meer de NOS en de New York Times. Momenteel is hij een van de weinige westerse journalisten die in Iran actief zijn.

Voor onbepaalde tijd de cel in

Hij kan in principe vrij filmen, maar moet toch op zijn tellen passen want de overheid luistert steeds mee en heeft lange tenen. Hoe gevaarlijk het kan zijn, ondervond collega Jason Razaian van de Washington Post, die een jaar geleden zonder duidelijke reden werd opgepakt en sindsdien in de cel zit. Hoe lang hij daar moet blijven, weet niemand. Maar dat weerhoudt Erdbrink er niet van om verder te werken.

“Iedereen denkt dat Iran een duister land is dat tegen alles en iedereen is. Waar mensen zonder aanleiding geëxecuteerd worden. Maar het is ook een bijzonder aantrekkelijk land, met ongelofelijk veel jongeren. Niets mag, maar alles kan hier” lacht de Nederlandse journalist.

Ten huwelijk gevraagd door Iraanse vrouw

De fragmenten op straat die het dagelijkse leven in Iran tonen, zijn uiteraard interessant maar in de eerste aflevering blijven vooral de gesprekken met Erdbrinks echtgenote en haar familie bij. Zo zien we dat zijn schoonouders tijdens een gezellig etentje out of the blue te weten komen dat niet Thomas hun dochter ten huwelijk vroeg, maar vice versa. Ze zijn stomverbaasd, maar allesbehalve boos. Het tafereel had zich net zo goed in een Vlaamse huiskamer kunnen afspelen.

Veelzeggende discussie

Verder in de reportage legt Thomas uit dat hij de clichés over Iran wil ondermijnen, maar dat leidt tot een veelzeggende discussie met Newsha. “Als een ayatollah eist dat elke Iraniër 5 kinderen krijgt en sterilisatie strafbaar maakt, dan wil ik daarover berichten. Maar in het westen wil men de bevestiging dat een ayatollah maar iets hoeft te zeggen en dat het hele land hem daarin volgt. Moet ik mijn artikel dan beginnen met de mening van de ayatollah of met die van de mensen in mijn omgeving? Ik kies voor het laatste. Zij moeten immers die kinderen op de wereld zetten. Maar ik verzeker je dat de meeste westerse media zouden melden dat een ayatollah in onze ogen iets silly gezegd heeft”.

Op dit moment onderbreekt zijn vrouw hem: “Wacht even Thomas, zeg je nu dat de ayatollah silly is?” Waarop Erdbrink: “Neenee, ik zei erbij dat zij dat zeggen, de westerse media, dat was duidelijk. Heb je liever dat ik een ander voorbeeld neem? Dat kan, geen probleem hoor.” Newsha grijpt naar haar hoofd en prevelt: “Nee, het is goed.” Maar even gaat ze er toch op door: “Je zegt dat sommige mensen de ayatollah gek vinden en dat mag absoluut niet!” Haar man verliest zijn geduld: “Het stond al in de New York Times! Maar OK, jij je zin, we knippen de ayatollah er wel uit.”

Fantastisch is dat dit fragment uiteindelijk wèl de uitzending haalde. En dat de Iraanse overheid niet ingreep. We hopen alleen dat dit zo blijft en ons vroeg of laat niet het bericht bereikt dat Thomas Erdbrink werd opgepakt en net als Jason Razaian voor onbepaalde tijd in een cel is verdwenen.

Onze Man in Teheran, vrijdag 4, 11 en 18 september op Canvas.