CD&V-voorzitter Joachim Coens over de vernieuwingsoperatie van zijn partij: “Een nieuwe partijnaam? Ik sluit dat niet uit”

BRUSSEL Joachim Coens is vorig jaar partijvoorzitter geworden om CD&V een nieuwe schwung te geven. Vandaag praat hij voor het eerst over zijn inhoudelijke plannen. De West-Vlaming klinkt ambitieus: hij sluit zelfs een nieuwe naam niet uit. Coens blikt ook terug op het veelbesproken hotelincident. “Er zijn zelfs mensen die mij dood wensen.”

Vandaag is het zondag 1 november. Allerheiligen. Een ongewoon donkere Allerheiligen. De voorbije maanden zijn in dit land meer dan elfduizend mensen gestorven aan het vreselijke coronavirus. Allemaal mensen van wie amper afscheid is genomen. Ook duizenden anderen zijn gestorven zonder waardig afscheid. “Dat maakt van deze Allerheiligen een héél bijzondere dag”, zegt een serene Joachim Coens, als we hem coronaproof spreken in zijn kantoor in het pittoreske Damme. “Religie mag dan niet meer belangrijk zijn voor veel mensen, rituelen zijn dat wel. Dit is een dag van bezinning, ook voor mezelf. ( denkt na ) We gaan allemaal sterven. Dat is de enige zekerheid. En gelukkig, want het leven is maar waardevol door die eindigheid. Wat is dan finaal relevant? Wat je betekent voor anderen. Want dat is wat overblijft na de dood. ( stil ) Enfin , het is een trieste 1 november.”

Het land is weer op slot. Was dat onvermijdelijk?

Ik denk dat wel, zeker? Ik maak me grote zorgen. Over de gezondheidscrisis natuurlijk, maar ook over het mentaal welzijn van mensen. Er is amper perspectief. Dat was anders in de eerste golf. Toen konden we nog uitkijken naar de zomer. ( zacht ) Ik zie veel mensen breken. Mensen die eenzaam zijn. Ouderen, maar ook jongeren. We moeten dat goed beseffen. Ik zou zeggen: bel elkaar, we hebben elkaar nodig.

Wie gaat u zien op het kerkhof?

Mijn vader. Ik ben vorig weekend al geweest. Om te zien of alles in orde is. Ik vind dat belangrijk. Misschien ga ik nog eens langs. ( mijmerend ) Weet u wat op zijn grafzerk staat? ‘ Gaat en onderwijst alle volkeren. ’ Ik vind dat mooi. Hij zou ook zo herinnerd willen worden. Hij was een soort onderwijsmissionaris. ( Daniel Coens was Onderwijsminister, red ). Ik heb hem helaas niet lang gekend. Ik was amper 25 toen hij stierf na een korte ziekte. Ik woonde toen in Dubai, waar ik werkte voor een bouwbedrijf.

Zou hij u aangeraden hebben om partijvoorzitter te worden?

Hij zou het niet zelf voorgesteld hebben, maar hij zou me wel steunen. Hij deed aan politiek om dienstbaar te zijn. Hij wou iets doen voor de samenleving. Dat is ook voor mij de essentie. Dat klinkt oubollig, zeker? (lacht)

Zoals uw imago.

(droog) Ik weet het. Wat kan ik ertegen doen? Dat is mijn leeftijd, zeker? En omdat mijn tegenkandidaat stedelijk en jong was, onze Sammy (Mahdi, red). Bon, het is wat het is. Ik ga mezelf niet veranderen.

Waarom wou u partijvoorzitter worden? U was een gewaardeerd en goedbetaald man als baas van de Haven van Zeebrugge.

Dat is inderdaad een groot verschil. ( lacht ) Neen, voor het geld moet ik dit niet doen. Ik was net 53 jaar geworden. Dat is de leeftijd waarop mijn vader stierf. Als je nog iets anders wil doen in je leven, dan mag je niet langer wachten. Ik denk dat ik met mijn bagage uit de economische wereld de politiek iets kan bijbrengen. Ik wou dienstbaar zijn: ik meen dat, hoor. En ik was getriggerd door de open verkiezing, moet ik toegeven. Ik zag mogelijkheden. Ik was geen kandidaat geweest tegen Hilde Crevits of een ander kopstuk.

U bent nu tien maanden voorzitter. Hoe ver staat u met de vernieuwing?

De interne organisatie is uitgetekend. De meeste vacatures zijn ingevuld. De politieke toestand speelde natuurlijk niet in mijn voordeel. Ik was drie dagen voorzitter, toen ik informateur werd. We zijn daarna maandenlang met de formatie bezig geweest. Daarbovenop kwam de coronacrisis. Dat heeft terecht al onze aandacht opgeslorpt. We zouden in december een groot ‘dicht-bij-jou-congres’ organiseren. Dat zal helaas niet lukken. In plaats daarvan komt er een digitaal congres, waarop ik mijn kerstmanifest zal voorstellen.

Een symbolische knipoog naar het befaamde Kerstprogramma van de CVP van 75 jaar geleden?

(knikt) Dat is zo. Maar dit manifest moet vooral een startschot zijn voor de inhoudelijke vernieuwing. Het grote congres zal dan wellicht voor mei zijn.

Ik hoop dat mijn geloofwaardigheid niet is aangetast. Als dat wel zo zou zijn, dan is het voorbij.”

Laten we eens naar de inhoud kijken. Wat is au fond nog de bestaansreden van uw partij?

(enthousiast) Wij geloven in de mens en in menselijke relaties: dat is wat ons onderscheidt van andere partijen. Onze centrale pijlers zijn zorg, ondernemerschap en duurzaamheid. Wie die thema’s eens goed onder de loep neemt, zal zien dat wij de synthese maken van de sterke punten van de andere partijen.

Dat klinkt weinig nieuw. Vindt u niet dat uw partij na de historische nederlaag aan een update toe is?

Natuurlijk wel. Daar kom ik toe. We hebben enkele thema’s te weinig bespeeld en besproken. Het klimaat bijvoorbeeld. Of migratie. Veel mensen voelen zich vervreemd, verweesd in deze globale wereld. Ze zien hun vertrouwde omgeving verdwijnen. ( op dreef ) We onderschatten wat dat doet met mensen, ook mijn partij. Ook wij zijn te ver meegegaan in het liberale en globale denken. Vind je in West-Vlaanderen geen werk, verhuis dan naar Limburg. Het moest allemaal groter en globaler. Dat is volgens mij niet beter.

Wil u de globalisering omkeren?

Neen, ik wil die corrigeren met een sterke lokale focus. Ik wil meer aandacht voor nabijheid.

U wil terug onder de kerktoren.

(onverstoord) Il faut cultiver notre jardin , schreef Voltaire. Begin met uw eigen tuin. Alleen als die goed onderhouden wordt, kan de rest volgen. Het nabijheidsverhaal vind ik een sterke kapstok om de actuele problemen te benaderen.

Vertaal dat eens naar migratie. Betekent dat minder migratie?

Já. We kunnen migratie maar met mondjesmaat aan. We moeten dat onder ogen durven zien. Dat betekent een strenger beleid. Er is te veel migratie geweest, waardoor buurten te snel veranderd zijn. Illegaliteit mogen we helemaal niet meer aanvaarden. We moeten eerst de mensen die hier zijn, beter integreren. Dat gaat over taal, werk en huisvesting. Als dat lukt, zal veel ongenoegen verdwijnen.

U klinkt haast zoals Vlaams Belang.

Neen. Zij maken mensen bang voor migratie. Maar de Vlaams Belang-kiezer heeft wel een belangrijk signaal gegeven. Dat is die vervreemding van de eigen buurt. (feller) Ik mag daar toch bezorgd om zijn? Ik wil daar een antwoord op bieden. Als iemand de taal spreekt en hard werkt, dan zal die ook sneller aanvaard worden. Maar dat is niet het enige thema, hè. Die focus op nabijheid geldt ook voor klimaat, economie en zelfs bestuurlijke organisatie. Wij willen meer en vooral homogene bevoegdheden voor Vlaanderen.

Is de V nog belangrijk voor u? U hebt uw eis voor een Vlaamse meerderheid in de federale regering laten vallen.

Omdat dat niet anders kon. Het was onmogelijk. On-mo-ge-lijk. Ik kan het niet genoeg herhalen. Maar natuurlijk is Vlaanderen belangrijk. Wij zijn dé gemeenschapspartij. En wat is die gemeenschap? Dat is in de eerste plaats onze eigen taal- en cultuurgemeenschap. Vlaanderen dus. Dat sluit andere lagen niet uit. Ook België is deel van onze identiteit, evenals Europa. Waarom kom ik dikwijls op de Franstalige televisie? Om goodwill te winnen voor onze standpunten.

Wil u N-VA betrekken bij die staatshervorming?

Zeker weten. Dat moet. Een staatshervorming is geen zaak van de regering alleen. Ik hoop dat N-VA ingaat op de uitgestoken hand. Dit land moet beter bestuurd worden. Ik wil ook een deblokkeringsmechanisme in de grondwet. Als er na zes maanden geen regering komt, dan moeten de twee taalgroepen in het parlement elk een meerderheid vormen. Die krijgen dan een maand om een begroting op te maken. Lukt ook dat niet, dan komen er nieuwe verkiezingen.

Een nieuwe naam, kan dat iets zijn voor de partij?

Dat is niet de essentie, maar ik sluit dat ook niet uit. Als na een lang inhoudelijk proces zou blijken dat dat een meerwaarde kan zijn, dan is dat zeker mogelijk. ( fijntjes ) Maar het mag niet zijn dat ik dit plots aankondig op sociale media. Conner Rousseau (SP.A) mag dat misschien doen, maar in mijn partij zou dat niet pakken.

Er is te veel migratie geweest waardoor buurten te snel veranderd zijn. We moeten dat onder ogen durven zien.”

Aan welke naam denkt u? En let op: een christendemocraat mag niet liegen.

(aarzelend) We denken aan dingen, uiteraard. Maar ik heb geen uitgesproken plan. (even stil) Zou Samen geen goed idee zijn? Dat kunnen we Samen Vooruit . (lacht) Dat is een grapje, hè. Voeg dat daar alstublieft aan toe. Eerst de boodschap actualiseren, de rest zien we daarna wel.

Is de C belangrijk voor u?

Absoluut. Dat is een verwijzing naar de christendemocratie, naar de christelijke wortels van de partij. Dat is onze filosofie, onze kijk op mensen. We mogen dat met trots uitdragen.

Het christendom wordt in Frankrijk aangevallen door moslimterroristen. Beangstigt u dat?

Ja, natuurlijk. Die terroristen vormen niet alleen een bedreiging voor het christendom. Zij willen onze samenleving destabiliseren. We mogen dat niet laten gebeuren. Er is ook in dit land nood aan waakzaamheid. Maar we moeten wel steeds het onderscheid maken tussen terroristen en oprecht gelovige moslims. Die laatsten zijn óók slachtoffers.

Iets anders. U hebt vriend en vijand verrast met drie nieuwe gezichten in de federale regering. Hoe hebt u die casting aangepakt?

(zichtbaar fier) Die ministeraanduiding is één van de weinige zaken waar een voorzitter écht vat op heeft. En ik ben fier, ja. We hebben onze jongerenvoorzitter doorgeschoven: Sammy Mahdi. De voorzitter van de groep van twaalf die de partij heeft doorgelicht, is minister geworden: Vincent Van Peteghem. Én we hebben iemand van de privé kunnen overtuigen: Annelies Verlinden (advocate, red.). Ik vind dat een sterke mix. Dat neemt niet weg dat ik alleen maar lof heb voor de vorige ministers.

Ik maak me zorgen over het mentaal welzijn van mensen. Er is amper perspectief.”

Pieter De Crem is één van hen. Wat had u met hem te bespreken in dat hotel?

Dat ging daarover. Een gesprek was op zijn plaats. Pieter wil nog altijd een rol spelen voor de partij. Hij kan dat als vertegenwoordiger van de lokale besturen.

Uw lunch met hem was een overtreding van de coronaregels. Wist u dat niet?

Jawel. Ik wil niet rond de pot draaien. Ik was fout. Ik erken dat. Dat hotel ligt naast het hoofdkwartier van de partij. We wilden daar eten afhalen. Omdat het restaurant leeg was, werd voorgesteld om daar te eten. Ik had dat niet mogen doen en ik zal dat ook niet meer doen.

Hebt u nog geen spijt van uw keuze voor de politiek?

Neen, dat niet. (denkt lang na) Ik kan wel toegeven dat de reacties op dat hotelincident er diep inhakken. Er zijn zelfs mensen die mij dood wensen. Dit had ik niet verwacht, toen ik eraan begon. Dit baart me ook zorgen. Er is zoveel haat vanuit de samenleving tegenover de politiek. Dat moet echt veranderen. Dat vraagt inspanningen van twee kanten. En ik zal uw vraag voor zijn: dat vraagt inderdaad leading by example . Maar mag ik wat mildheid vragen? Ik ben ook maar een mens. Ik kan fouten maken.

Is uw geloofwaardigheid aangetast?

(voorzichtig) Ik kan dat zelf niet beoordelen. Ik hoop van niet. Als dat wel zo zou zijn, dan is het voorbij. Dat is het hoogste goed in de politiek.

Wat vinden uw vrouw en kinderen van dit politiek avontuur?

Zij hebben dit niet aangeraden. En ik druk me zacht uit. ( glimlacht ) Dit heeft een grote impact op je privéleven. Wie burgemeester is, wordt gewaardeerd. Wie havenbaas is, ook. Maar word je daarna nationaal politicus, dan ben je plots een pispaal. Ik vind dat zo spijtig. Wie denkt dat ik aan politiek doe voor geldgewin of uiterlijk vertoon, die vergist zich, hoor. Ik doe dit voor de samenleving.

Stemmen uw kinderen voor CD&V?

Ik vrees ervoor. (lacht) Ik denk wel dat ze voor mij stemmen. Ik vind het boeiend om te luisteren naar hun keuzes. Zij zijn mijn voornaamste klankborden. Ik hou ervan om ideeën af te toetsen met jonge, onbevangen mensen. De ene vindt dat leuker dan de andere. Het gebeurt ook dat ze zeggen: ‘ papa, stop met zagen’ . (lacht)